ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ

Η πολυπολιτισμικότητα στα σχολεία της Ευρώπης είναι πλέον γεγονός. Επιπροσθέτως, η ανάπτυξη και η ασφάλεια αποτελούν αιτήματα, στα οποία καλούνται τα κράτη, οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί και οι πολίτες γενικά να προασπιστούν και να υπερασπιστούν. Πολλά γεγονότα πολυτάραχα [π.χ. εμφύλιοι, πολεμικές συρράξεις μεταξύ εθνών και κρατών, οικονομική εγκληματικότητα, γενικευμένη βία που διασπά την κοινωνική συνοχή και ευρυθμία κ.λπ.] οπωσδήποτε συνιστούν δυνατές αποχρώσεις μιας γενικότερης ανησυχίας. Στη βάση αυτή, μια εκπαίδευση για την ειρήνη είναι περισσότερο επίκαιρη από κάθε άλλη φορά, όπου θέματα ειρήνης, φιλίας και συνεργασίας των κρατών είναι το ζητούμενο σε μια εποχή πολύπλοκων και πολύμορφων κοινωνικών και πολιτικών μεταβολών, οικονομικών μετεξελίξεων και ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι κοινός τόπος ότι η πληροφόρηση ως δημοκρατικό δικαίωμα διευρύνει τις επιλογές των ανθρώπων και μάλιστα των νεαρών ατόμων, εφόσον οι νέοι ενημερώνονται τεκμηριωμένα και αντικειμενικά, ευαισθητοποιούνται θετικά και εξοικειώνονται μαθησιακά με δυνατότητες, ευκαιρίες, μέσα και τρόπους προσωπικής και επαγγελματικής αυτοανάπτυξης. Μια όμως διασφάλιση ενός τέτοιου δημοκρατικού δικαιώματος για να είναι ουσιαστική χρειάζεται πρόσβαση του ατόμου, και μάλιστα του νέου, στους τομείς της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης, της επιμόρφωσης, της απασχόλησης και της εργασίας, της ψυχαγωγίας, καθώς και της συμμετοχής του σε δραστηριότητες τέχνης και πολιτισμού.

Μια εκπαιδευτική διαδικασία, η οποία με έναν ευλύγιστο και δυναμικό τρόπο γνωστικής και βιωματικής μάθησης θα μπορεί να ενσωματώνει τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και τις ραγδαίες αλλαγές που συντελούνται μέσα στις πολύπλοκες παγκοσμιοποιημένες συνθήκες της κοινωνικής συμβίωσης, δυνητικά θα μπορεί σε μεγάλο βαθμό να διασφαλίζει την κοινωνική τάξη και ευρυθμία, σε συνδυασμό με την προσωπική και κοινωνική ευημερία. Αδιαμφισβήτητα, η ποιότητα του αισθήματος κοινωνικότητας στον Άνθρωπο επηρεάζει την προσωπική του ολοκλήρωση, την επιτυχία και την αποτυχία του στις ανθρώπινες σχέσεις, την αυτοεικόνα του και την  προβολή της στο κοινωνικό σύνολο, την ένταξή του στους παραγωγικούς μηχανισμούς μιας κοινωνίας.

Έτσι, η αγωγή, η μάθηση και η εκπαίδευση σκόπιμο είναι να αντιμετωπιστούν διακλαδικά στη βάση νέων παιδαγωγικών προσεγγίσεων και καινοτόμων εκπαιδευτικών πρακτικών, με σκοπό τη συμμετοχή όλων στο «κοινωνικό γίγνεσθαι». Ο στόχος αυτός συνεπάγεται επικέντρωση των προσπαθειών στην εκπαιδευτική και κοινωνική συμπερίληψη ατόμων με γνωστικές, μαθησιακές και κοινωνικές δυσκολίες και ατόμων με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ως εκ τούτου, η ολιστική προσέγγιση της γνώσης, καθώς και η διεπιστημονική και διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας, οι οποίες και αποτελούν σήμερα σύγχρονες τάσεις στην εκπαίδευση αλλά και στις επιστήμες γενικά, ενδείκνυνται για την καλύτερη μετάδοση της γνώσης σε παιδιά και εφήβους με διαφορετικές ανάγκες, ικανότητες και δεξιότητες.

Η όποια σχολική αποτυχία, ο υποβιβασμός, το κοινωνικό περιθώριο, η απομόνωση «γδύνουν» το νεαρό άτομο από κάθε κοινωνικό ρόλο και του προσδίδουν μια νέα αντι-κοινωνική ταυτότητα μέσα από τη διαμόρφωση της αυτοεικόνας του στο ρόλο του «αποτυχημένου» μαθητή, του «περιθωριακού» νέου, του «παραβάτη του νόμου», του «κοινωνικά απόκληρου». Δεν είναι τυχαίο ότι το φαινόμενο της γνωστικής και κοινωνικής απόκλισης / παρέκκλισης των νέων συνιστά επίκαιρο πρόβλημα για τη σύγχρονη κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο, εκφράζοντας μεταξύ άλλων υπαρξιακά ζητήματα του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από ηθικές, ψυχοκοινωνικές και πολιτισμικές αναζητήσεις της ταυτότητάς του. Το σχήμα «Άτομο-Σύνολο-Κοινωνικές σχέσεις» υφίσταται έναν κατακερματισμό, συχνά καταλυτικό για την ποιότητα και την ισορροπία των κοινωνικών δεσμών και των διαπροσωπικών σχέσεων.

Άμεση απόρροια αυτού του φαινομένου είναι στάσεις και συμπεριφορές μη κοινωνικά δημιουργικές, όπου η αιτιολόγηση και η ερμηνεία τους σε νομικό, ψυχολογικό και κοινωνιολογικό επίπεδο δίδεται μέσα από μία πολυπλοκότητα δι-επιστημονικών προσεγγίσεων. Αυτό όμως που πραγματικά υφίσταται είναι το ψυχολογικό φαινόμενο μιας μη αρμονικής ανάπτυξης του Εγώ, με αποτέλεσμα την έλλειψη προσαρμογής του ατόμου στις απαιτήσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος και δη ενός διεθνούς κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος. Υπό αυτό το πρίσμα, ο ανήλικος «ακινητοποιείται» μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον περιθωριοποίησης, όπου η αναπτυξιακή πορεία του προσβάλλεται από μια επιβεβλημένη προσαρμογή υπό την ετικέτα του «ειδικού» στη σχολική εκπαίδευση ή μιας «επιτήρησης» σε περιβάλλον ιδρυματικής αγωγής.

Τελικά το ερώτημα είναι πολλαπλό:

«Ειδικό ή Διαφορετικό στην Εκπαίδευση»;

«Επιτήρηση ή Εκπαίδευση σε παρεκκλίνουσες μορφές συμπεριφοράς»;

«Σωφρονιστική εκπαίδευση σε έγκλειστους χώρους ή Προαγωγή της Υγείας και αειφόρος ανάπτυξη σε ένα Σχολείο για Όλους»;

Σε κάθε περίπτωση η αγωγή, τόσο από τη σκοπιά της πρόληψης όσο και από τη σκοπιά της θεραπείας μέσα σε θεσμοθετημένες εκπαιδευτικές δομές, μπορεί να λειτουργήσει ως βασική και καθοριστική παράμετρος στη διαμόρφωση μιας ισορροπημένης προσωπικότητας με κοινωνική προοπτική, συναισθηματική σταθερότητα, πνευματική ανάπτυξη και προσωπική ευεξία. Στις ημέρες μας, η επίτευξη ενός τέτοιου εκπαιδευτικού έργου δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί από ένα πλαίσιο θετικής παιδαγωγικής διαμεσολάβησης, τροποποίησης και αποκατάστασης τυχόν αποκλίσεων. Συνολικά, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει την αξία που έχει ένα διδακτικό και μαθησιακό γεγονός ως εμπειρία κοινωνικού προτύπου, εφόσον η διδασκαλία στη θεωρία και την πράξη εμφορείται από τις ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της ειρήνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αλληλεγγύης.