Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του ΕΚΠΑ οργάνωσαν το διεθνές συνέδριο με τίτλο «Διά Βίου Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων την Εποχή της Αβεβαιότητας: Δρόμοι για την Κοινωνική Ένταξη και την Κοινωνική Συνοχή». Το συνέδριο έλαβε χώρα στη Μεγάλη Αίθουσα ΕΚΠΑ και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών μεταξύ 30 Μαρτίου και 1η Απριλίου 2023.

Δεν ήταν απλώς ένα ακόμα συνέδριο. Αντιθέτως, ο σκοπός του, σύμφωνα με την Οργανωτική Επιτροπή, ήταν να αναδειχθεί η «σπουδαιότητα της Διά Βίου Μάθησης και της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχή των πολιτών σε προγράμματα ουσιαστικής αναβάθμισης των γνώσεων και δεξιοτήτων τους, να επιτευχθεί η ολόπλευρη ανάπτυξή τους και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για κοινωνική ένταξη και κοινωνική συνοχή».

Για την επίτευξη του στόχου αυτού έλαβαν μέρος σημαντικοί καθηγητές και ερευνητές από διάφορους φορείς της χώρας, ενώ η συμμετοχή του κόσμου ήταν εντυπωσιακή, μιας και υπερκαλύφθηκαν οι αιτήσεις συμμετοχής.

Η επιστημονική-ερευνητική ομάδα του E-Learning του ΕΚΠΑ, με επικεφαλής τον Ομότιμο Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ, Παναγιώτη Πετράκη, είχε παρουσία στο συνέδριο με τέσσερις ανακοινώσεις.

Η πρώτη (Ανάλυση της Αγοράς Εργασίας με Βάση τις Γνώσεις, τις Δεξιότητες, τις Ικανότητες και τις Επαγγελματικές Δραστηριότητες των Εργαζομένων στην Τρέχουσα και τη Μελλοντική Παραγωγική Διάρθρωση έως το 2027), είναι των Παναγιώτη Π. Πετράκη (ομότιμος καθηγητής οικονομικής ανάπτυξης, ΕΚΠΑ) και Βασιλικής Φωτιάδου (Τμ. Παραγωγής Νέων Προγραμμάτων Επιμόρφωσης E-Learning ΕΚΠΑ). Σε αυτήν αναλύονται οι γνωσιακές απαιτήσεις, ώστε να μετασχηματιστεί η παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας από το 2010 και μετά. Χρησιμοποιώντας το Global Economic Model της Oxford Economics και έχοντας ως βάση τη διάρθρωση της απασχόλησης στη χώρα μας το 2018, καθώς και τις σχετικές γνωσιακές απαιτήσεις, οι συγγραφείς έκαναν προβολή της αντίστοιχης εικόνας στο 2027, ώστε να προσδιοριστεί ένας νέος χάρτης γνώσεων που θα ανταποκρίνεται στη νέα παραγωγική δομή. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα εργασία, διότι το μοντέλο αποκαλύπτει αλλαγές στις επαγγελματικές δραστηριότητες, με συνακόλουθες αλλαγές στις απαιτήσεις για το ανθρώπινο κεφάλαιο. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που αναφέρεται, ότι δηλαδή αναμένεται μείωση της σπουδαιότητας της διαχείρισης μηχανημάτων, ενώ θα υπάρξει αύξηση στις δεξιότητες επικοινωνίας, διοίκησης, διαχείρισης ή εξυπηρέτησης πελατών, καθώς και προσωπικής εξυπηρέτησης. Κατά συνέπεια, χρειάζεται επαναπροσδιορισμός της εκπαιδευτικής πολιτικής συνολικά, ώστε να μη δημιουργηθούν κενά στην αγορά εργασίας στο μέλλον, το οποίο μεταφράζεται σε ανεργία για τα πρόσωπα, αλλά και σε μειωμένη ανταγωνιστικότητα για τις επιχειρήσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό/παγκόσμιο επίπεδο.

Η δεύτερη ανακοίνωση είναι των Συνεργατών Άννα-Μαρία Κανζόλα-Ελένη Γκιούλη (Επιστημονικές Συνεργάτιδες Elearning - ΕΚΠΑ), με τίτλο «Alternative Futures Analysis: A Catalyst for Battling Unemployment in the Labor Market». Πρόκειται για μια ανακοίνωση εστιασμένη στο μέλλον της αγοράς εργασίας υπό την οπτική της αβεβαιότητας που προκύπτει από πλήθος παράγοντες (παγκοσμιοποίηση, δημογραφικές αλλαγές, αλλαγές στις αξίες κ.ο.κ.). Η διαπίστωση της αβεβαιότητας δεν γίνεται με την έννοια ότι πρόκειται για ένα στοιχείο της αγοράς εργασίας του μέλλοντος, μπροστά στο οποίο είμαστε αδύναμοι να αντιδράσουμε. Αντιθέτως, επειδή οι συγγραφείς πιστεύουν στη δυνατότητα αποτελεσματικής αντίδρασης, αναλύοντας την αγορά εργασίας με βάση ένα ρεαλιστικό σενάριο, καταλήγουν στη σημασία της ενίσχυσης και επέκτασης της μη τυπικής εκπαίδευσης, ώστε όχι μόνο να αντιμετωπιστεί η υψηλή δομική ανεργία κατά την επόμενη δεκαετία. Κι αυτό θα επιτευχθεί με την ανάπτυξη διαφοροποιημένων δεξιοτήτων, που μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα ευρύ φάσμα τομέων απασχόλησης. Αυτές θα πρέπει να είναι θεμελιώδεις (π.χ. κριτική σκέψη και επικοινωνία), προσανατολισμένες στην τεχνολογία και το περιβάλλον (π.χ. ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες), αλλά και να είναι ευέλικτες ώστε να βοηθούν στη μετάβαση από τον έναν κλάδο στον άλλον.

Με την ενίσχυση των επαγγελματικών δεξιοτήτων μέσω της διά βίου μάθησης ασχολείται η ανακοίνωση των Διονύσιου Βαλσαμή και Παναγιώτη Κωνστανταράκου (Επιστημονικοί Συνεργάτες Elearning - ΕΚΠΑ): «Ο Μετασχηματισμός της Ελληνικής Αγοράς Εργασίας και ο Ρόλος της Διά Βίου Μάθησης στην Ενίσχυση των Επαγγελματικών Δεξιοτήτων». Στόχος της ήταν η διερεύνηση των μεταβολών που συμβάλλουν στον μετασχηματισμό του παραγωγικού προτύπου της ελληνικής οικονομίας, ώστε να διερευνηθούν οι αναντιστοιχίες στις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την αγορά εργασίας. Με την ανακοίνωση αυτή οι συγγραφείς επιδιώκουν να μας δώσουν μια εικόνα της κατάστασης στη σημερινή αγορά εργασίας, αλλά και των λόγων που υφίσταται αυτή η κατάσταση. Έτσι, επισημαίνουν ως βασικούς παράγοντες για την κατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας (και όχι μόνο) τόσο τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19 όσο και της Βιομηχανίας 4.0. Ουσιαστικά, υπάρχει αλληλεπίδραση μακροπρόθεσμων (αυτοματοποίηση και νέες τεχνολογίες) και βραχυπρόθεσμων (εμβάθυνση της αυτοματοποίησης λόγω των ανακατατάξεων του Covid-19 και της ενεργειακής κρίσης) δυνάμεων. Αυτό για την Ελλάδα σημαίνει ότι η παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας, που διαμορφώνει τη ζήτηση εργασίας και των σχετικών δεξιοτήτων, καθώς σχετίζεται με προϊόντα χαμηλής και μεσαίας εξειδίκευσης, έχει ως αποτέλεσμα το επίπεδο των δεξιοτήτων/ικανοτήτων στη χώρα μας να βρίσκεται κάτω από τον μέσω όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, καθώς η αγορά εργασίας είναι ένα δυναμικό πεδίο, οπότε εμφανίζονται νέα δεδομένα τόσο στην εκπαιδευτική διαδικασία όσο και στην εργασιακή εκπαίδευση, επιβάλλεται η αναμόρφωση του εργατικού δυναμικού, δηλαδή η εστίαση στη διά βίου μάθηση.

Καθώς, η διά βίου εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τη χώρα μας, στο συνέδριο υπήρξαν και ανακοινώσεις που τόνισαν τη σημασία της για την Ε.Ε. Τέτοια ήταν η ανακοίνωση των Κυριακή Καυκά και Παντελή Κωστή (Επιστημονικοί Συνεργάτες Elearning - ΕΚΠΑ), με τίτλο «Δια Βίου Εκπαίδευση για μια Περισσότερο Βιώσιμη και Ανθεκτική Ευρωπαϊκή Ένωση». Για τους συγγραφείς αποτελεί πρόκληση ο εκσυγχρονισμός της πολιτικής της Ε.Ε. στον τομέα της διά βίου εκπαίδευσης, ώστε να αντεπεξέλθει στην απαιτούμενη αναβάθμιση των δεξιοτήτων και της εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού της. Για τον λόγο αυτόν η ανακοίνωση περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η διά βίου εκπαίδευση στην Ε.Ε. και εστιάζει στο πώς οι πολιτικές για τη διά βίου εκπαίδευση θα οδηγήσουν σε αναδιάρθρωση τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συγγραφείς επισημαίνουν πως τα πρόσωπα με χαμηλές επαγγελματικές δεξιότητες διατρέχουν πολύ υψηλό κίνδυνο ανεργίας, καθώς και κακής ποιότητας υγείας. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, οι επενδύσεις στις δεξιότητες μπορούν να ενδυναμωθούν με αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση του κόστους πρόσληψης περισσότερο εξειδικευμένων εργαζομένων, περισσότερες ευκαιρίες για κατάρτιση, καθώς και την εσωτερική διάδοση της γνώσης.

Από τις παραπάνω εισηγήσεις, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως σήμερα υπάρχει όχι απλώς έντονος προβληματισμός για το μέλλον της διά βίου εκπαίδευσης στη χώρα, ειδικά τη στιγμή που αναγνωρίζεται η σημασία της, αλλά κυρίως διατυπώνονται προτάσεις για τη βελτίωσή της, οι οποίες έχουν προκύψει μέσα από συστηματική ανάλυση της σύγχρονης πραγματικότητας στη χώρας μας και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.