EMISSIONS GAP REPORT 2017 – Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (United Nations Environment Programme (UN Environment)) είναι η παγκοσμίου επιπέδου κυριαρχούσα αρχή γι’ αυτό τον τομέα, η οποία καθορίζει την παγκόσμια ημερήσια διάταξη των προς συζήτηση θεμάτων για το περιβάλλον, προωθεί τη συνεκτική εφαρμογή της περιβαλλοντικής διάστασης της αειφόρου/βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και λειτουργεί ως ο επίσημος συνήγορος για το παγκόσμιο περιβάλλον.

Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του αυτός ο φορέας παρουσίασε τον Νοέμβριο του 2017 την έκθεση για το «χάσμα» εκπομπών (Emissions Gap Report 2017). Η έκθεση του έτους 2017 αποτελεί την όγδοη επικαιροποιημένη, επιστημονική αξιολόγηση για την πρόοδο σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τις μειώσεις εκπομπών, που απαιτούνται για την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου της Σύμβασης – Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)) (UNEP, 2017).

Το ουσιαστικό συμπέρασμα της τελευταίας αξιολόγησης είναι ότι οι δεσμεύσεις κυβερνήσεων και άλλων φορέων απέχουν από το επίπεδο φιλοδοξίας, που απαιτείται για ένα «μονοπάτι εκπομπών» συνεπές με την επίτευξη του στόχου  «η αύξηση της θερμοκρασίας να παραμείνει μικρότερη από τους 2^οC και πολύ περισσότερο μικρότερη από τους 1,5^οC».

Η έκθεση εστιάζει στο «χάσμα» (ή πιο απλά στη διαφορά) μεταξύ των μειώσεων εκπομπών, που είναι απαραίτητες, για να επιτευχθούν οι στόχοι της συμφωνίας  του Παρισιού με το χαμηλότερο κόστος και στις πιθανές μειώσεις, που θα προέλθουν από την πλήρη εφαρμογή των Εθνικά Προσδιορισμένων Συνεισφορών (Nationally Determined Contributions - NDCs). Οι τελευταίες αποτελούν το θεμελιώδη λίθο της συμφωνίας του Παρισιού και καλύπτουν προσεγγιστικά το 1/3 των μειώσεων εκπομπών, που απαιτούνται για ένα ελάχιστα δαπανηρό μονοπάτι προς τους 2^οC.

Τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι τα ακόλουθα:

1. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για επιταχυνόμενη βραχυπρόθεσμη δράση και αυξημένη μακροπρόθεσμη εθνική φιλοδοξία, με την προοπτική οι στόχοι της συμφωνίας του Παρισιού να παραμείνουν πραγματοποιήσιμοι και να υπάρχουν διαθέσιμες πρακτικές και οικονομικά αποδοτικές λύσεις, για να τους κάνουν εφικτούς.
2. Ο «Διευκολυντικός διάλογος» (Facilitative dialogue)  και η αναθεώρηση των Εθνικά Προσδιορισμένων Συνεισφορών  το έτος 2020 είναι η τελευταία ευκαιρία για αποτελεσματική μείωση του χάσματος των εκπομπών του έτους 2030.
3. Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που προέρχονται  από τους τομείς της ενέργειας και της βιομηχανίας έχουν παραμείνει σταθερές από το έτος 2014, αλλά οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται αργά. Οι παγκόσμιες εκπομπές  διοξειδίου του άνθρακα από την καύση των στερεών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου  και άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες αναλογούν στο 70% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εκτιμώνται σε 35,8GtCO₂ για το έτος 2016. Για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας θα πρέπει το 80-90% των αποθεμάτων άνθρακα παγκοσμίως να παραμείνουν στο έδαφος όπως και το 35% των αποθεμάτων πετρελαίου και το 50% των αποθεμάτων φυσικού αερίου.
4. Οι συνολικές παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που περιλαμβάνουν εκπομπές από τη χρήση γης, αλλαγή χρήσης γης και δασοκομία, εκτιμώνται στα περίπου 51,9GtCO₂/έτος το 2016.
5. Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το έτος 2020 πιθανόν να είναι στο υψηλότερο μέγιστο του πεδίου τιμών στο οποίο καταλήγουν τα σενάρια, που αφορούν τους στόχους των 2^οC  και 1,5^oC αντίστοιχα, καθιστώντας δύσκολη την επίτευξη των στόχων για τις εκπομπές του έτους 2030. Σύμφωνα με όλες τις διαθέσιμες εκτιμήσεις 4 από τις G20 χώρες (Κίνα, ΕΕ-28, Ινδία και Ιαπωνία) θα πραγματοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους για το έτος 2020  χωρίς την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών. Άλλες τρεις (Αυστραλία, Βραζιλία και Ρωσία) είναι επίσης σε πορεία πραγματοποίησης με βάση τις εκτιμήσεις. Αργεντινή, Σαουδική Αραβία και Τουρκία δεν έχουν δεσμεύσεις  για μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το έτος 2020. Υπέβαλαν Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές για την μετά του 2020 χρονική περίοδο.
6. Μεγάλο χάσμα υπάρχει μεταξύ των επιπέδων εκπομπών του έτους 2030 και εκείνων, που εκτιμώνται από τα «μονοπάτια ελάχιστου κόστους», που είναι συνεπή για τους στόχους των 2^οC  και 1,5^oC αντίστοιχα.  Το χάσμα των εκπομπών  για τους 2^οC  με την πλήρη εφαρμογή των «υπό όρους» και «άνευ όρων» Εθνικά Προσδιορισμένων Συνεισφορών (conditional and unconditional NDCs)  για το έτος 2020 είναι 11 με 13,5GtCO₂e. Το χάσμα  στην περίπτωση των 1,5^οC  είναι 16 με 19 GtCO₂e. Η ορολογία «άνευ όρων» χρησιμοποιείται για τις Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές και σημαίνει ότι αυτά τα εθνικά σχέδια πραγματοποιούνται από τις ίδιες τις χώρες, σε εθελοντική βάση και χωρίς ρητή εξωτερική υποστήριξη.  Τα «υπό όρους» εθνικά σχέδια είναι περισσότερο φιλόδοξα από τα «άνευ όρων» και απαιτούν για την υλοποίηση τους εξωτερική υποστήριξη με οικονομικούς πόρους, μεταφορά τεχνολογιών και ενίσχυση δεξιοτήτων (Strand Jon, 2017; Spalding-Fecher Randall et al., 2017).
7. Οι περισσότερες από τις G20 απαιτούν νέες πολιτικές και δράσεις για την επίτευξη των δεσμεύσεων τους, που έχουν αποτυπωθεί στις Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές.
8. Η συνεισφορά εθνικών και μη κρατικών φορέων,  όπως ιδιωτικές εταιρείες, είναι σημαντική και απαιτείται επειγόντως περισσότερη και λεπτομερή πληροφόρηση για αυτές τις δράσεις, που αναλαμβάνουν.
9. Η τροποποίηση Κιγκάλι (Kigali amendment)  και το Σύστημα Μείωσης Εκπομπών της Διεθνούς Οργάνωσης Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization ICAO Offsetting Scheme) παρέχουν επιπλέον κινητικότητα και ενδεχομένως να προσφέρουν κάτι λιγότερο από 1 GtCO₂e,  για να μειώσουν το χάσμα για το έτος 2030 (ICAO, 2017).  Η τροποποίηση Κιγκάλι για το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ αφορά στη μείωση των υδροχλωρανθράκων ((HFCs) και η οποία θα τεθεί σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2019, καθώς ο απαιτούμενος αριθμός από Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας έχουν καταθέσει τις επικυρώσεις τους για την τροποποίηση. Η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας αναμένεται να οδηγήσει σε μειώσεις εκπομπών της τάξης των 80 δισεκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα έως το έτος 2050 (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2017).
10. Η αξιολόγηση του χάσματος των εκπομπών σε συνδυασμό με την πρόοδο των δεσμεύσεων του Κανκούν και των Εθνικά Προσδιορισμένων Συνεισφορών δείχνει ότι υπάρχει σημαντική απόσταση μεταξύ των τωρινών συλλογικών φιλοδοξιών και δεσμεύσεων και του τι απαιτείται για την πραγματοποίηση των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού.

Έχοντας υπόψη αυτή την αξιολόγηση γίνονται κατανοητές οι αποφάσεις της 23^ης συνάντησης των συμβαλλομένων μερών για την κλιματική αλλαγή, που πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα 6 - 17 Νοεμβρίου 2017 στη Βόννη – Γερμανία (UNFCCC, 2017a). Αυτές αφορούσαν: α) την μακροχρόνια οικονομική χρηματοδότηση, β) το Ταμείο Προσαρμογής, γ) τις δεσμεύσεις για οικονομικές συνεισφορές από Νορβηγία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αναδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD) και την εταιρεία Unilever, δ) τις δεσμεύσεις για υποστήριξη από τους φορείς « Local Communities and Indigenous People’s Platform» και «InsuResilience Initiative», ε) την έναρξη συνεργασιών όπως Ocean Pathway Partnership, Fiji Clearing House for Risk Transfer, New Small Island Developing State (SIDS) Health initiative, Network of Pacific Island Journalists, Powering Past Coal Alliance, America’s Pledge και NDC Partnership (UNFCCC, 2017b; UNFCCC, 2017c).

Απομένει να φανούν τα αποτελέσματα αυτών των αποφάσεων έως την 24^η Συνάντηση Συμβαλλομένων Μερών για την κλιματική αλλαγή, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο χρονικό διάστημα 3-14 Δεκεμβρίου 2018, στην Πολωνία (IISD, 2017).

Βιβλιογραφικές αναφορές

UNEP, 2017. Emissions Gap Report. https://www.unenvironment.org/resources/emissions-gap-report

Strand Jon, 2017. Unconditional and conditional NDCs under the Paris Agreement: Interpretations and their relations to policy instruments. Working Paper. https://www.cree.uio.no/publications/CREE_working_papers/pdf_2017/strand_carbon_pricing_cree_wp09_2017.pdf

Spalding-Fecher Randall, Broekhoff Derik, Klein Noemie, Fussler Jurg, Schneider Lambert, 2017. Designing crediting and RBCF programs in the context of NDCs: Issues and Options. 22 May 2017. https://www.thepmr.org/system/files/documents/Session%205%20-%20Design%2...

ICAO, 2017. https://www.icao.int/environmental-protection/Pages/market-based-measure...

Ευρωπαϊκή Ένωση, 2017. https://ec.europa.eu/clima/news/eu-countries-trigger-entry-force-kigali-...

UNFCCC, 2017a. UN Climate Change Conference - November 2017 http://unfccc.int/meetings/bonn_nov_2017/meeting/10084/php/view/schedule...

UNFCCC, 2017b. UN Climate Press Release / 17 Nov, 2017.

https://cop23.unfccc.int/news/concrete-climate-action-commitments-at-cop23

UNFCCC, 2017c. UN Climate Press Release / 18 Nov, 2017 https://cop23.unfccc.int/news/bonn-climate-conference-becomes-launch-pad-for-higher-ambition

IISD, 2017. http://sdg.iisd.org/events/unfccc-cop-24/