ΕΜΠΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

Oι εμπορικές άδειες/δικαιώματα εκπομπών προτάθηκαν ως εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής, από τους Crocker (1966) και Dales (1968), αλλά έλαβαν περισσότερη προσοχή μετά το πρωτόκολλο του Κιότο, το 1997 (Μαυράκης Δ. και Κονιδάρη Π., 2004). Αυτό αποδίδεται στην εφαρμογή των τριών μηχανισμών του Κιότο, που χαρακτηρίζονται ως εμπορικές συναλλαγές δικαιωμάτων εκπομπών. Όμως, οι δύο αποτελούν έμμεση αγοραστική προσέγγιση, ενώ ο τρίτος μία άμεση. Τα προγράμματα: Από Κοινού Εφαρμογή (ΑΚΕ) και Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (ΜΚΑ) παράγουν άδειες/δικαιώματα εκπομπών, ενώ η Διεθνής Εμπορία Εκπομπών (International Emission Trading) επιτρέπει τις εμπορικές συναλλαγές των ήδη παραγόμενων αδειών.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι συστημάτων άμεσης εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (emission trading schemes):

• Ανώτατο όριο και εμπορία (cap and trade): Η κυβέρνηση μιας χώρας ή μια εταιρία θέτει ανώτατο όριο (cap) στις συνολικές εκπομπές του CO₂ ή των αερίων του θερμοκηπίου. Στη συνέχεια καθορίζεται συγκεκριμένος αριθμός αδειών (δικαιωμάτων) και διανέμεται στις πηγές, που εκπέμπουν και συμμετέχουν στο σύστημα. Κάθε πηγή πρέπει να εκπέμψει, κατά τη διάρκεια δεδομένης περιόδου συμμόρφωσης, το ποσό για το οποίο δεσμεύθηκε και έλαβε άδειες. Κάθε πηγή, που έχει άδειες/δικαιώματα εκπομπών μπορεί να τις μεταφέρει, πωλήσει όλες ή μέρος τους. Μπορεί και να αγοράσει μία ή και περισσότερες από άλλη πηγή που πωλεί, λόγω της στρατηγικής που υιοθέτησε η πωλήτρια και η οποία απέδωσε σε μείωση των εκπομπών της. Αυτός ο τρόπος χορήγησης αδειών επιφέρει υψηλότερο κόστος σε μία πηγή κατά την είσοδό της στο σύστημα (Μαυράκης Δ. και Κονιδάρη Π., 2004).
   

• Κατώτατο όριο και πίστωση (baseline and credit): Η κυβέρνηση μιας χώρας ή μια εταιρία ορίζει βασική γραμμή (ρυθμιστικό επίπεδο - baseline) για τις συνολικές εκπομπές του CO₂ ή των αερίων του θερμοκηπίου. Η βασική αυτή γραμμή μπορεί να είναι εκπεμπόμενη ποσότητα CO₂ κατά κεφαλήν ή εκπεμπόμενη ποσότητα CO₂ ανά ΑΕΠ. Οι εκπομπές κάθε οντότητας πρέπει να παραμένουν κάτω από αυτή τη βασική γραμμή. Εδώ, οι συμμετέχοντες λαμβάνουν «πιστώσεις» για τις μειώσεις εκπομπών, που επιτυγχάνονται ως προς αυτήν τη βασική γραμμή. Εάν μια οντότητα επιτύχει να μειώσει τις εκπομπές της, σε σχέση με τη βασική γραμμή, τότε κερδίζει το δικαίωμα να μεταφέρει ή να πωλήσει τα πρόσθετα ποσά (πιστώσεις) σε άλλη οντότητα, που έχει συνολικές εκπομπές πιο υψηλά από τη βασική γραμμή για τη διάρκεια της δεδομένης περιόδου συμμόρφωσης. Τα συστήματα «κατώτατο όριο και πίστωση» λειτουργούν ακριβώς αντίθετα από τα συστήματα «ανώτατο όριο και εμπορία». Επιβάλλουν χαμηλά έξοδα κατά την έναρξη της λειτουργίας τους, αλλά εμφανίζουν υψηλότερα έξοδα συναλλαγών, καθώς το σύστημα αναπτύσσεται (Μαυράκης Δ. και Κονιδάρη Π., 2004).

Η Συμφωνία του Παρισιού (ΣΠ) τοποθετείται θετικά ως προς την αγορά του άνθρακα (carbon market), που διαμορφώθηκε υπό το Πρωτόκολλο του Κιότο με αυτούς τους μηχανισμούς (Το κείμενο της Συμφωνίας του Παρισιού, 2016). Ο όρος «αγορά του άνθρακα» αναφέρεται στην αγορά, που δημιουργήθηκε από την εμπορία των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να ενθαρρυνθούν οι χώρες και οι εταιρείες σε δράσεις μείωσης των εκπομπών τους σε διοξείδιο του άνθρακα (Lexicon, 2017). Η ΣΠ επιδοκιμάζει (άρθρα 4, 5 και 6) τη μεταφορά αποτελεσμάτων μείωσης εκπομπών μεταξύ των Μελών της, καθώς και τη χρήση μηχανισμού υποστήριξης μείωσης και βιώσιμης ανάπτυξης, που θα διαδεχθεί το Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης.

Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών εργαλείων, που έχουν αγοραστική προσέγγιση, απαιτεί ένα διαφανές και εύρωστο σύστημα καταγραφής, το οποίο θα αποτρέπει τη διπλή καταμέτρηση (double counting) (International Carbon Action Partnership, 2016). Ο όρος «διπλή καταμέτρηση» αναφέρεται ουσιαστικά στη διπλή ή πολλαπλή καταγραφή ενός δικαιώματος μείωσης εκπομπών. Αυτό συμβαίνει με τη: i) «διπλή διεκδίκηση (double caliming)» και επομένως καταγραφή και στο μητρώο (inventory) της χώρας, που το πωλεί και στο μητρώο της χώρας, που το αγοράζει, ώστε αυτές να δηλώσουν συμμόρφωση, ως προς τους στόχους μείωσης των Εθνικά Διαμορφωμένων Συνεισφορών τους (Nationally Determined Contributions (NDCs) (Climate Focus, 2016). ii) «Διπλή έκδοση (double issuance)» του δικαιώματος εκπομπών, όταν αυτό καταγράφεται για το ίδιο αποτέλεσμα μείωσης από διαφορετικούς μηχανισμούς (για παράδειγμα από τον μηχανισμό βιώσιμης ανάπτυξης και από την Εθνικά Διαμορφωμένη Συνεισφορά μιας χώρας (Climate Focus, 2016)). Αυτή η απαίτηση διασφαλίζει την επιτυχία του συστήματος εμπορίας εκπομπών σχετικά με την απτή μείωση εκπομπών, αλλά και τη συνεργασία μεταξύ των Μελών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Βιβλιογραφία:

^{Μαυράκης Δημήτριος και Κονιδάρη Πόπη, 2004. Στοιχεία Κλιματικής Πολιτικής. Κέντρο Ενεργειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης του Εθνικού και Καποδιστριακού πανεπιστημίου Αθηνών, ISBN 960-6608-04-2}

^{Το κείμενο της Συμφωνίας του Παρισιού, 2016} 

^{Lexicon, 2017}

^{International Carbon Action Partnership, 2016. Emissions Trading Worldwide, International Carbon Action Partnership – Status Report 2016}

^{Climate Focus, 2016. Double counting in the Paris Agreement. Climate Focus Client Brief on the Paris Agreement II V.2.0, January 2016}