ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

Η παγκόσμια κοινότητα, δύο χρόνια μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις προκειμένου να εξασφαλίσει τις απαραίτητες επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων αυτής της συμφωνίας. Οι κυβερνήσεις εστιάζουν σε αποτελεσματικούς τρόπους χρηματοδότησης για την υλοποίηση των Εθνικά Προσδιορισμένων Συνεισφορών (ΕΠΣ) (Nationally Determined Contributions (NDCs)) στις οποίες βασίζεται η συμφωνία. Οι συνολικές οικονομικές ανάγκες αυτών των συνεισφορών (και για τις άνευ συνθηκών και με συνθήκες ΕΠΣ) εκτιμώνται σε περισσότερα από  4.4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (Lutz Weischer, et al., 2016). Γι’ αυτό και αναζητούν πόρους από τους μελλοντικούς διεθνείς μηχανισμούς της αγοράς, που προβλέπει η συμφωνία ή αξιολογούν τη δυνατότητα πώλησης ποσοστών μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Lutz Weischer, et al., 2016). Ταυτόχρονα, ένα ευρύ φάσμα δημόσιων και ιδιωτικών οικονομικών φορέων της αγοράς στοχεύουν στην εκμετάλλευση του ισχυρού πολιτικού μηνύματος της Συμφωνίας και των επενδυτικών ευκαιριών, που προσφέρουν οι ΕΠΣ (Climate Policy Initiative, 2018).

Οι ροές για την κλιματική  χρηματοδότηση (Climate finance) σημείωσαν την υψηλότερη τιμή τους κατά το έτος 2015 φθάνοντας τα 437 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ακολούθησε μείωση κατά 12% το 2016, με ροές στα 383 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, όμως η τιμή ήταν μεγαλύτερη από εκείνη για τα έτη 2012 και 2013 (Climate Policy Initiative, 2018).

Εικόνα 1: Κατανομή της παγκόσμιας χρηματοδότησης κλίματος από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για τη χρονική περίοδο 2012-2016 (σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) (Πηγή: Climate Policy Initiative, 2018).

Η υψηλή τιμή του έτους 2015 οφείλεται στην αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) με προτίμηση: α) χώρας - ιδιαίτερα προς την Κίνα β) τεχνολογίας - για ηλιακή ενέργεια (εγκαταστάσεις σε στέγες και οροφές) στις ΗΠΑ και Ιαπωνία (Climate Policy Initiative, 2018). Η ελάττωση της τιμής το έτος 2016 αποδίδεται στον συνδυασμό της μείωσης των τεχνολογικών κοστών και στον μειωμένο αριθμό νέων πρόσθετων εγκαταστάσεων ισχύος από ΑΠΕ σε ορισμένες χώρες. Τα τεχνολογικά κόστη μειώθηκαν κατά μέσο όρο 10% στη διάρκεια της χρονικής περιόδου 2015 - 2016, με μειώσεις, που αφορούσαν κυρίως την ηλιακή ενέργεια (Climate Policy Initiative, 2018). Ταυτόχρονα υπήρξαν μειώσεις στον αριθμό για νέες πρόσθετες εγκαταστάσεις ισχύος από ΑΠΕ στην Κίνα, με προγραμματισμένη σταδιακή μείωση της οικονομικής στήριξης για έργα αιολικής ενέργειας και μεγαλύτερη έμφαση στην ολοκλήρωση του δικτύου για την υπάρχουσα εγκατεστημένη ισχύ (Climate Policy Initiative, 2018).

Οι ροές για την κλιματική  χρηματοδότηση έχουν δύο βασικές κατευθύνσεις, την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ΑΠΕ. Η πρώτη αποτελεί αναπόσπαστη συνιστώσα των εθνικών στρατηγικών για την κλιματική αλλαγή. Σχεδόν τα δύο τρίτα των ΕΠΣ περιέχουν συγκεκριμένους στόχους ενεργειακής απόδοσης (ΙΕΑ, 2018a). Το 2016, το 31,5% της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης υποβάλλονταν σε υποχρεωτικά πρότυπα αποτελεσματικότητας, συγκριτικά με το 11% του έτους 2000 (ΙΕΑ, 2018a). Αποτελεί το επίκεντρο των δημοσίων επενδύσεων για μείωση της κλιματικής αλλαγής, καθώς το ποσό, που διατίθεται για την ενεργειακή αποδοτικότητα ξεπερνά εκείνο για ΑΠΕ και αναδεικνύεται ως το κύριο βάρος των επενδύσεων (Εικόνα 2).

Εικόνα 2: Μέση ετήσια τιμή δημόσιων επενδύσεων (σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) για την μείωση της κλιματικής αλλαγής κατά την περίοδο 2015-2016 και για τις περισσότερο σημαντικές κατευθύνσεις (Πηγή: Climate Policy Initiative, 2018)

Αυτό υποδηλώνει ότι ο δημόσιος τομέας αναλαμβάνει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των εμποδίων προκειμένου να αξιοποιήσει το σημαντικό δυναμικό των ενεργειακών εξοικονομήσεων. Ο τομέας έλαβε κατά μέσο όρο 39 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για τη χρονική περίοδο 2015 - 2016, με το μερίδιό του να αυξάνεται από 24% κατά την περίοδο 2013-2014 σε 35% για την περίοδο 2015-2016 (IEA, 2018a).

Οι επενδύσεις για ενεργειακή αποδοτικότητα αυξάνονται ταχύτερα συγκριτικά με  επενδύσεις σε άλλα τμήματα του ενεργειακού τομέα: το 2016, έφτασαν  τα 230 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ - αύξηση 9% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ισοδύναμα με περίπου 15% της συνολικής επένδυσης στον ενεργειακό τομέα η οποία ήταν ύψους σχεδόν 1,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (ΙΕΑ, 2018a). Ο ρυθμός αύξησης ήταν μεγαλύτερος για την Κίνα, με ποσοστό 24%, παρόλο που η Ευρώπη ήταν υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μερίδιο των παγκόσμιων επενδύσεων σε ενεργειακή αποδοτικότητα (IEA, 2018b). Στην Κίνα για το έτος 2016, υπήρξε ενίσχυση των πολιτικών για ενεργειακή αποδοτικότητα μαζί με δομικές αλλαγές.  Ο τομέας των κτηρίων κυριάρχησε στις επενδύσεις ενεργειακής αποδοτικότητας συγκεντρώνοντας το 58% του  παγκόσμιου συνόλου για το έτος 2016. Οι επενδύσεις σε αυτό τον τομέα αφορούσαν το κτηριακό κέλυφος, τις συσκευές και το φωτισμό (ΙΕΑ, 2018b)

Οι παγκόσμιες επενδύσεις σε ΑΠΕ αυξήθηκαν κατά 2% το 2017 φθάνοντας στα 279,8 δισ. Δολάρια ΗΠΑ. Συνολικά οι επενδύσεις για ΑΠΕ από το έτος  2010 έως το 2017 αθροίζονται σε 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια και από το 2004 σε 2,9 τρισεκατομμύρια δολάρια (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018). Το 2017 ήταν το όγδοο κατά σειρά έτος κατά το οποίο οι παγκόσμιες επενδύσεις σε ΑΠΕ ξεπέρασαν τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.  Η αύξηση οφείλεται σε περαιτέρω μειώσεις του κόστους της αιολικής και ηλιακής ενέργειας  (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018).

Κατά το έτος 2017, η προτίμηση προς την Κίνα διατηρήθηκε, καθώς κατείχε πάλι κυρίαρχη θέση για επενδύσεις σε ΑΠΕ με ποσό 126,6 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Ήταν το υψηλότερο ετήσιο ποσό, που έλαβε ποτέ η χώρα και αντιστοιχούσε στο 45% περίπου του παγκόσμιου συνόλου (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018 – IRENA and CPI, 2018). Η αξιοσημείωτη αύξηση επενδύσεων για ηλιακή ενέργεια στη χώρα αυτή το 2017, οδήγησε σε εγκατεστημένη ισχύ περίπου 53GW (ποσό μεγαλύτερο από εκείνο για ολόκληρη την παγκόσμια αγορά μέχρι το έτος 2014) (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018). Οι επενδύσεις για ηλιακή ενέργεια ήταν ύψους 86,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αύξηση 58%. Η χώρα ξεκίνησε 13 υπεράκτια αιολικά έργα, τα οποία εκτός από μειώσεις εκπομπών αναμένεται ότι θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας σε όλα τα στάδια κατασκευής και λειτουργίας (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018).

Όμως και χώρες πλούσιες σε ορυκτά καύσιμα παρουσιάζουν επίσης σημαντική πρόοδο όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία σημείωσαν 29πλάσια αύξηση των επενδύσεων σε ΑΠΕ κατά το 2017 (Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF, 2018).

Η Δυτική Ευρώπη και η Λατινική Αμερική-Καραϊβική ήταν δύο περιοχές με τη μεγαλύτερη δημόσια χρηματοδότηση για ΑΠΕ. Στη Δυτική Ευρώπη οι επενδύσεις ανήλθαν σε 14 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (ή το 36% των δημόσιων επενδύσεων για τον τομέα) κατά την περίοδο 2013-2015, ενώ για την Λατινική Αμερική-Καραϊβική οι επενδύσεις ανήλθαν σε 9 δισεκατομμύρια δολάρια (22%). Οι δημόσιες χρηματοδοτήσεις για ΑΠΕ μειώθηκαν και στις δύο περιοχές το 2016 (IRENA and CPI, 2018).

Η έως τώρα εξέλιξη της πορείας των τάσεων για επενδύσεις για την κλιματική αλλαγή απαιτεί κυρίως: ι) την αντιμετώπιση εμποδίων με αποτελεσματικές πολιτικές ώστε οι πιθανοί επενδυτές αφενός να ενδιαφερθούν και αφετέρου να  διευκολυνθούν, ιι) αξιόπιστη πληροφορία και έγκυρες προμελέτες, που να υποδεικνύουν κερδοφόρα έργα για την κλιματική αλλαγή.

Γι’ αυτό οι χώρες προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού (περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας έως 2°C ή ακόμη και 1.5°C) θα πρέπει να εξασφαλίσουν την υλοποίηση των ΕΠΣ και να αυξήσουν τη φιλοδοξία τους. Καθώς η χρηματοδότηση κατέχει σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια, οι χώρες πρέπει να αναπτύξουν και ολοκληρωμένες οικονομικές στρατηγικές για την υλοποίηση των εθνικών δεσμεύσεων με τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας και να περιγράψουν το ρόλο, που προβλέπουν για τη διεθνή και εγχώρια, δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση, καθώς και για τους μηχανισμούς της αγοράς, που περιγράφει η συμφωνία.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Climate Policy Initiative, 2018. Global Landscape of Climate Finance 2017. At https://climatepolicyinitiative.org/wp-content/uploads/2017/10/2017-Global-Landscape-of-Climate-Finance.pdf

Frankfurt School-UNEP Centre/BNEF. 2018. Global Trends in Renewable Energy Investment 2018, http://www.fs-unep-centre.org

IEA, 2018a. Perspectives for the Energy Transition: The Role of Energy Efficiency. At: http://www.indiaenvironmentportal.org.in/files/file/Perspectives%20for%2...

IEA, 2018b. https://www.iea.org/efficiency/

IRENA and CPI, 2018.  Global Landscape of Renewable Energy Finance, 2018, International Renewable Energy Agency, Abu Dhabi. At: https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2018/Jan/IRENA_Global_landscape_RE_finance_2018.pdf

Lutz Weischer, Linde Warland, David Eckstein, Stephan Hoch, Axel Michaelowa, Michel Koehler and Stefan Wehner, with contributions from Sven Harmeling, Julia Grimm, Valentin Friedmann and Linda Beyschlag, 2016. BRIEFING PAPER - Investing in Ambition, Analysis of the financial aspects in (Intended) Nationally Determined Contributions. https://germanwatch.org/en/download/15226.pdf