Η ΠΤΗΣΗ ΩΣ ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ: Η ΓΗ ΩΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΟ ΥΦΑΣΜΑ

Προς μια Γεωποιητική

Η διάρκεια της πτήσης ίσως αποτελεί ένα είδος μετέωρης βιωμένης εμπειρίας. Κάπου στα 30-40.000 πόδια από την επιφάνεια της Γης, οι ταξιδιώτες παρατηρούν έξω από το μικρό παράθυρο, ενώ τα σώματά τους κάθονται αναπαυτικά στις θέσεις. Οι ίδιοι βρίσκονται σε μια σωματικά και ψυχολογικά ενδιάμεση κατάσταση (in-betweeness). Η γεωολογική ανύψωση μέσα από στρώσεις από σύννεφα φαίνεται να κάνει αόρατα τα σύνορα. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία, εκεί πάνω, είναι μόνο μια σταδιακή εξέλιξη (becoming κατά τον Γάλλο φιλόσοφο Deleuze) των τοπίων στον ορίζοντα - του τρόπου δηλαδή που ξεδιπλώνονται στο μάτι του παρατηρητή και τον χρόνο. Το τελευταίο μπορεί να αποτελέσει μια εν κινήσει ποιητική εμπειρία προς στοχασμό.

Η εξέλιξη της Γης: Η εξέλιξη της σκέψης του ταξιδιώτη

Η διαδικασία της πτήσης μετατρέπει τη γήινη επιφάνεια σε ένα συνεχές τοπίο - ένα γεωλογικό ύφασμα με ύψος και βάθος, όρη, θάλασσες, λίμνες και ποτάμια. Το μάτι είναι τώρα ικανό να δει το όλον, κατά τον ίδιο τρόπο που ο Γάλλος θεωρητικός του πολιτισμού, Michel de Certeau (1984), περιγράφει τη δύναμη της όρασης από τους ψηλότερους ορόφους των Δίδυμων Πύργων της Νέας Υόρκης. Κάθετι κάτω, στους ατέλειωτους δρόμους γίνεται μια «αχανής υφολογία» (texturology) - όχι μόνο με από γεωλογικής άποψης - αλλά και ως μια συνεχής υφή με κοινωνικές και συναισθηματικές πτυχές. Ας μπούμε στη θέση ενός ταξιδιώτη μέσα στο αεροπλάνο. Είναι πιθανόν να πετάξεις πάνω από την πόλη σου, ώντας πρόσκαιρα ικανός να ξεχωρίσεις γνωστές λεπτομέρειες - ενθυμούμενος/η πως μάλλον το ίδιο πρωινό υπήρξες και εσύ κομμάτι - ζωντανή συνιστώσα αυτού του μέρους. Κατά αυτό τον τρόπο, το στοιχείο της θέσης/οπτικής - με άλλα λόγια: να παρατηρείς ή να παρατηρείσαι - είναι επίσης σχετικό σε αυτό το σημείο. Από ψηλά, η κατανόηση της ανθρώπινης ζωής και εμπειρίας καθίσταται πιο καθαρή.

Σε αυτό το σημείο της σκέψης μου, ας υιοθετήσουμε μια κινηματογραφική οπτική. Τα σύνορα και οι γραμμές του χάρτη υπάρχουν και απευθύνονται για αυτούς εκεί κάτω. Τώρα το μάτι μπορεί να δει ταυτόχρονα δυο διαφορετικές πόλεις που τις χωρίζει (ή τις ενώνει) ένα βουνό. Πόσες χιλιάδες ή εκατομμύρια ζωές είναι ενεργές εκεί αυτή την στιγμή κάτω από έναν έναστρο ουρανό; Τα πυκνά σύννεφα θα καλύψουν την πόλη αυτή σε λίγες ώρες - παρόλα αυτά εκείνη η πόλη δεν το γνωρίζει. Μετά από ένα ξεδίπλωμα τριών οροσειρών, η επόμενη πόλη έχει ένα μεγάλο σύννεφο από πάνω της. Αυτή τη στιγμή χιλιάδες κόσμου κάτω εκεί θα βρίσκονται σταματημένοι στην κίνηση, περιπλανώμενοι με ομπρέλες, σηκώνοντας το κεφάλι τους προς τα πάνω και αντικρίζοντας ένα ατέλειωτο γκρί. Παρόλα αυτά, εσύ - ο ταξιδιώτης από ψηλά - μπορείς να δεις το τέλος σε αυτό που εκείνη η πόλη θεωρεί ως ατέλειωτο. Είσαι σχεδόν σίγουρος/η πως θα δουν τον ήλιο ή το φεγγάρι σε λίγη ώρα. Άπό ψηλά, θα μπορούσα να παρομοιάσω άλλες πόλεις ως ηλεκτρισμένα τατουάζ, οι οποίες από ψηλά φαίνονται ένα κοινωνικό-γεωγραφικό αποτύπωμα ηλεκτρισμού και πολιτισμού στο γήινο terrain. Όλες αυτές οι σκηνές γίνονται σταδιακά μια ταλαντευόμενη εμπειρία για τον αερο-ταξιδιώτη, περνώντας από φωτεινά και σκοτεινά σημεία πόλεων στο έδαφος. Σε λίγες ώρες, οι ταξιδιώτες αυτού του αεροπλάνου θα αποτελέσουν κομμάτι μιας άλλης πόλης - θα προσγειωθούν ως ιπτάμενες σαϊτες ύφανσης στο ήδη υπάρχον υφαντό εκείνης της πόλης. Ένα αποτέλεσμα με συναισθηματικό και κοινωνικό δυνητικό. Αυτοί που έμειναν πίσω θα συνεχίσουν στις ρουτίνες και ρυθμούς τους. Από την άλλη μεριά, αυτοί που έφυγαν και έφτασαν πια στο επόμενο μέρος, θα συμβάλλουν στο υφαντό της πόλης-προορισμού τους. Η αισθητική θεώρηση του αερο-ταξιδιώτη, ως ένα εν κινήσει ποιητικό και ζωντανό υποκείμενο, θα μπορούσε να δημιουργήσει κοινά σημεία με τον flaneur (πλάνητα) της σύγχρονης πόλης του 21ου αιώνα, ως ‘βοτανολόγο της ασφάλτου’ - κατά τον Β. Μπένγιαμιν. Όμως, πια, η πόλη δεν είναι μια για τον αέρο-πλάνητα (air-flaneur/flaneuse) αλλά όλη η γήινη επιφάνεια. Είναι, με άλλα λόγια, η ικανότητα να βρίσκεται εν κινήσει στον παγκόσμιο χάρτη, να δει την πτήση ως περιπλάνηση.

* Σχετική Βιβλιογραφία άρθρου

De Certeau, M. (1984). The Practice of Everyday Life. Berkeley: University of California.

Psarras, V. (2015). Emotive Terrains: Exploring the Emotional Geographies of City through Walking as Art, Senses and Embodied Technologies. PhD Thesis, Goldsmiths University of London.