ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΥΡΙΓΟΣ, ΕΥΑΝΘΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, "ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, 50 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ", ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ 2022

Μετά την επέτειο νίκης των Ελλήνων το 1821 ακολουθεί η αντίστοιχη της μεγαλύτερης καταστροφής του Ελληνισμού το 1922. Με την ευκαιρία της δεύτερης επετείου δύο συγγραφείς ο Άγγελος Συρίγος, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Υφυπουργός Παιδείας, και ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου καθηγητής της Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Γ. Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, επιχειρούν να παρουσιάσουν την Μικρασιατική καταστροφή  με τρόπο συνετό και νηφάλιο  και συγχρόνως θαρραλέο και αντικειμενικό μέσα από 50 ερωτήματα και απαντήσεις. Και είναι, χωρίς αμφιβολία,  δύσκολο για έναν συγγραφέα να διαχειριστεί τον μύθο που κρύβει μέσα του για την τραγική αυτή σελίδα του Ελληνισμού, και  να πάρει θέση σαφή και αντικειμενική.

Στην εισαγωγή του επιστημονικού αυτού  βιβλίου οι συγγραφείς προσδιορίζουν τον στόχο τους να προσφέρουν βασική πληροφόρηση για τα αίτια, την εξέλιξη και τις επιπτώσεις της μικρασιατικής εκστρατείας και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ασχολούνται με περίπλοκα θέματα : το ξέσπασμα ενός Εθνικού Διχασμού και τις επιπτώσεις του στο εθνικό θέμα, την αποτίμηση της στάσης των «ξένων δυνάμεων», που επεδίωξαν την ικανοποίηση των δικών τους και όχι των δικών μας εθνικών συμφερόντων, αλλά και τα ελλείμματα και τα λάθη τα δικά μας. Αναδεικνύοντας, εξάλλου, με σεβασμό τις θέσεις των δύο πλευρών του διχασμού, οι συγγραφείς επιχειρούν  μια έμμεση έκκληση για την αποφυγή του Εθνικού Διχασμού, που οδήγησε στην ήττα και την καταστροφή..

 Συζητούν μεγάλα ζητήματα, που αφορούν και τους «άλλους», στην περίπτωση αυτή τον τουρκικό λαό και το τουρκικό έθνος. Επισημαίνουν, εξάλλου, την διαφορά μεταξύ της διακοσιοστής επετείου του 1821, που είναι  μια ιστορία θριάμβου για το έθνος μας, και της εκατονταετηρίδας της Μικράς Ασίας του 1922, που είναι η μεγαλύτερη καταστροφή του Ελληνισμού κατά τη μακραίωνη ιστορία του. Το τουρκικό έθνος κατήγαγε μια νίκη, που επιτεύχθηκε, όμως, με υπέρμετρη σκληρότητα και συστηματική παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπιστικών αρχών, και για τον λόγο ακριβώς αυτόν, δεν φαίνεται να μπορεί να καταλάβει μια θέση στους κόλπους της ευρωπαϊκής κοινότητας

Η καταστροφή αυτή ορίζει- παρατηρούν χαρακτηριστικά – την απώλεια των χαμένων πατρίδων, και ο σεβασμός προς την απώλεια είναι προϋπόθεση για να προχωρήσουν στη νηφάλια και ουσιαστική αποτίμηση. Θεωρούν οι συγγραφείς το βιβλίο αυτό, οφειλή τους προς μια  μνημόνευση της εκατονταετηρίδας  σεμνή και συνειδητή για την τραγική απώλεια του Ελληνισμού.

Σημαντικά και πολυσυζητημένα ερωτήματα βρίσκουν την απάντησή τους με τρόπο νηφάλιο. Ενδεικτικά αναφέρω τα ακόλουθα : Πότε προέκυψε το ενδιαφέρον της Ελλάδας για τη Μικρά Ασία; Γιατί έκρινε η ελληνική ηγεσία απαραίτητη τη διεκδίκηση της Ιωνίας; Ποια ήταν η διαφωνία Βενιζέλου-Κωνσταντίνου στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο; Ακολουθούν ερωτήματα, που αναδεικνύουν την προσωπικότητα, την πολιτική και την στάση του Βενιζέλου σε καίρια εθνικά ζητήματα όπως τα εξής : Γιατί έστειλε ο Βενιζέλος τον στρατό στην Ιωνία; Γιατί η Ελλάδα διεκδίκησε τη Σμύρνη και όχι την Κωνσταντινούπολη  στο Συνέδριο της Ειρήνης; Ήταν η αποστολή στρατού στη Ιωνία και η μικρασιατική εκστρατεία ένας ελληνικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος; Ήταν εφικτή η διατήρηση της Ιωνίας; Ήταν αναπόφευκτη η ήττα; Γιατί έκανε ο Βενιζέλος τις εκλογές του 1920; Ήθελε να τις χάσει; Γιατί δεν «συνέχισε τον πόλεμο» χωρίς εκλογές; Γιατί ηττήθηκε ο Βενιζέλος στις εκλογές του 1920; Μήπως πλειοψήφησε  στη λαϊκή ψήφο, αλλά έχασε λόγω κατανομής των εδρών; Ποια ήταν η διαφορά στη στρατηγική του Βενιζέλου και των αντιβενιζελικών ως προς τη στρατιωτική παρουσία στη Μικρά Ασία;

Διατυπώνονται στη συνέχεια ερωτήματα σχετικά με τις απόψεις του Μεταξά για τη μικρασιατική εκστρατεία  και σχετικά με κάποιους ξένους που προσέφεραν βοήθεια στους Έλληνες κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τίθεται εξάλλου το ερώτημα αν ήταν πράγματι ένοχοι εσχάτης προδοσίας αυτοί, που δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στη Δίκη των Εξι.

Καταληκτικά και ιδιαίτερα σημαντικά  είναι τα ερωτήματα : Αν μπορούσε να είχε αποτραπεί η ήττα του ελληνικού στρατού το 1922 και συνακόλουθα η Μικρασιατική Καταστροφή , και τι σήμανε τελικά για την Ελλάδα η Καταστροφή αυτή.

Κλείνοντας το βιβλίο τους ο Άγγελος Συρίγος και ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου επισημαίνουν : είμαστε όλοι μας απόγονοι της Μικρασιατικής Καταστροφής, απόγονοι παππούδων και γονιών μας, που είχαν τη δύναμη να την ξεπεράσουν, να αναπτύξουν τη χώρα και να πάνε μπροστά. Και είναι επόμενο να συμφωνούμε μαζί τους ότι, το να δούμε θαρραλέα την Καταστροφή,  είναι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε τους ανθρώπους μας, που πέρασαν μέσα από τις συμπληγάδες της εκείνη την εποχή.

Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται ενδεικτική βιβλιογραφία επιλεγμένη και χρήσιμη για τον αναγνώστη για τον οποίο το βιβλίο αυτό αποτελεί, σίγουρα, πολύτιμο διδακτικό εγχειρίδιο για την ιστορία της πατρίδας του.