ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΙΕΣ

Για πρώτη φορά στο νεοελληνικό κράτος (ίσως και διεθνώς χωρίς ανάλογο προηγούμενο), η Κυβέρνηση έχει προβάλει την ανάπτυξη ενός συστήματος «προγραμματιζόμενων δωρεών-χορηγιών» προς το κράτος (Καθημερινή, 6/12/20). Αυτό το «Πρόγραμμα χορηγιών» (ή μάλλον «αναγκών για χορηγίες») θα κατευθύνει κατάλληλα τυχόν χορηγούς, ώστε οι προθέσεις των να μην πελαγοδρομούν ή παρασύρονται στην απόφασή τους από καλόπιστες (ή μη) υποδείξεις. Και έτσι τελικά τα λεφτά τους «θα πιάνουν τόπο». Τα δείγματα των σημείων «αδυναμίας» που θέλει να κρύψει αυτή η θεσμική πρωτοβουλία είναι προφανή και θα αποδειχθούν στην πράξη. Η ηλεκτρονική μορφή που αναγκαστικά θα λάβει αυτός ο θεσμός θα είναι πολύ καθοριστική του βαθμού επιτυχίας: ένα δυσλειτουργικό πρόγραμμα μπορεί να τον καταδικάσει σε υποβάθμιση, ενώ αντίθετα η διάθεση όλων είναι «προβολή και επιτυχία».   

Οι δωρεές και χορηγίες στήριξαν τον τόπο όχι μόνον στην νεότερη Ελλάδα αλλά από την αρχαιότητα. Σήμερα σε χώρες που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή (ΗΠΑ) οι δωρεές κατέχουν εξαιρετική θέση στην δημόσια ζωή. Η Ελλάδα, εδώ, είναι ευκαιρία να δραστηριοποιηθεί.  Όμως θέλω να προβάλλω τα προβλήματα που έχει η «επόμενη ημέρα» μιας δωρεάς. Τα προβλήματα αυτά ήδη υπάρχουν και δεν περιμένουν νέες χορηγίες και δωρεές για να «προκύψουν». Είναι η λειτουργικότητα, η διατηρησιμότητα και η αξιοποίηση τίτλων (άυλων και υλικών) που κατά καιρούς άφησαν στο κοινό (Δημόσιο, Εκκλησία, Αυτοδιοίκηση, Πανεπιστήμια κ.λπ.) πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι Έλληνες και ξένοι. Τα άφησαν όχι τόσο για να «μείνει» το όνομά τους (και αυτό ξεχάσθηκε πολλές φορές), όσο για να μείνει από αυτά «κάτι καλό». Το τελευταίο, όταν δεν μένει, είναι η χειρότερη δυσφήμηση που μπορεί να συμβεί για τον θεσμό των χορηγιών-δωρεών. Εδώ ο ρόλος του κράτους και της κυβερνήσεως είναι καθοριστικός, γιατί «επιλαμβάνεται» με διάθεση να λυθεί το σημερινό αδιέξοδο. Γράφω «αδιέξοδο», διότι η Ελλάδα είναι κυριολεκτικά γεμάτη από «προϊόντα δωρεών» (βασικώς ακίνητα) που είτε παραμένουν άχρηστα («βαρίδια») είτε υπολειτουργούν με προβλήματα από μεγάλα μέχρι κυριολεκτικά άλυτα. 

Αναφέρομαι στα λεγόμενα «κληροδοτήματα», των οποίων φοβούμαι «ουκ έστιν αριθμός». Πολλές δωρεές βέβαια δεν είναι «κληροδότημα» υπό την έννοια του νόμου, αλλά λίγο-πολύ έχουν ανάλογη κοινωνική σημασία. Υπάρχει μια «Υπηρεσία Κληροδοτημάτων» του υπουργείου Οικονομικών, αλλά δεν καλύπτει το σύνολο των δημοσίου ενδιαφέροντος κληροδοτημάτων/προϊόντων δωρεών. Πολλά υπάγονται στην Εκκλησία (ίσως και εκεί υπάρχει πολυδιάσπαση με μητροπόλεις, μοναστήρια κ.λπ.). Άλλα ανήκουν σε νοσοκομεία, Πανεπιστήμια, δήμους, κοινωφελή ιδρύματα. Η αξιοποίησή τους κυμαίνεται από το μηδέν ή και αρνητικά μεγέθη (δαπάνες συντηρήσεως, ζημιές, «κίνδυνοι καταρρεύσεως», μέχρι αξιοποίηση για την απόδοση της οποίας δεν υπάρχει πάντοτε η καλύτερη εντύπωση (κάποτε φθάνει το θέμα και στην Δικαιοσύνη). Η τύχη για πολλά από αυτά μένει πολλές φορές σκοτεινή και η «απώλεια» καθόλου δεν αποκλείεται (καταλήψεις κτιρίων, οικόπεδα που οικοδομούνται, δάση που εξαφανίζονται κ.λπ.). 

Η «πλατφόρμα» που θεσμοθετεί η κυβέρνηση για μελλοντικές δωρεές δεν καλύπτει καμία διάσταση από τις ήδη υπάρχουσες δωρεές. Η  «εγκατάλειψη» των μέχρι τώρα δωρεών στην τύχη τους δεν είναι η καλύτερη διαφήμηση για την προσέλκυση νέων δωρητών-χορηγών. Πρέπει χωρίς καθυστέρηση να επεκταθεί και εκεί η ψηφιακή-πληροφοριακή διαχείριση δωρεών-κληροδοτημάτων που ως πρώτο αποτέλεσμα θα φέρει την ακριβή περιγραφή της σημερινής κατάστασης, ώστε να ακολουθήσει συντονισμένα η αξιοποίηση.