ΣΕ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ!…

Το αντικείμενο έρευνας της ψυχολογίας είναι τόσο ασαφές, απροσδιόριστο και μη επιδεχόμενο καμία απολύτως εμπειρική ψηλάφηση, που δικαιολογούνται όλοι αυτοί οι εκατοντάδες αντιφατικοί κι αλληλοσυγκρουόμενοι «ορισμοί» και τάχα περιγραφές, που του έχουν δοθεί απ’ την προϊστορία μέχρι σήμερα. Γιατί η ψυχή δεν μπορεί ούτε να σκιαγραφηθεί ούτε και να προσδιοριστεί με συνέπεια και ακρίβεια. Αν τελικώς υπάρχει, είν’ άυλη κι άρα επιτρέπει να διατυπώνονται για αυτήν πολυποίκιλοι ορισμοί και ν’ αποδίδονται σ’ αυτήν ένα σωρό λειτουργίες.

Απ’ την εποχή που ο Wilhelm Wundt ίδρυσε το πρώτο πειραματικό εργαστήριο κι έκανε την πρώτη «ψυχολογική διάγνωση», εγκαινιάζοντας έτσι το οριστικό διαζύγιο της ψυχολογίας απ’ τη φιλοσοφία, μέχρι σήμερα οι ορισμοί των ψυχολόγων έχουν κατακλύσει τις κοινωνίες μ’ έννοιες που ανετότατα μπορούν να θεωρηθούν από βαθυστόχαστες, πάνσοφες κι «αποκαλυπτικές» νοήματος ψυχής, μέχρι αυθαίρετες και ρηχές. Επιπλέον, ανάλογα με τη θεώρηση της ψυχής έχουμε και τις διάφορες σχολές, που η κάθε μια εγείρει αξιώσεις της μιας και μοναδικής ανακάλυψης ή ερμηνείας, που, επιτέλους, ρίχνει «άπλετο φως» στο, έτσι κι αλλιώς, ασαφές αντικείμενο έρευνάς της. Η πληθώρα των σχολών κάνει πλέον δύσκολη την απόφαση επιλογής ανάμεσα σε τόσους ισχυρισμούς περί ψυχής.

Φρονώ ότι, όταν αντιλήφθηκε ο άνθρωπος πως η ψυχή πήγαινε να γίνει αρρώστια και ανυπόφορο βάρος για τις κοινωνίες, αποφάσισε να ιδρύσει επίσημα την ψυχολογία ως ανεξάρτητο χώρο του επιστητού, για να ερμηνεύσει και κατ’ επέκταση να βρει τρόπους να την θεραπεύσει και να την φέρει στα ίσια της. Μα όσο πιο πολύ «αναλυόταν» κι «ερμηνευόταν» η ψυχή από «ειδικούς», τόσο πιο πολύ χανόντουσαν οι κοινωνίες μες στον κυκεώνα όλων αυτών των ερμηνειών και μόνον το νήμα δεν μπορούσε να πιάσει κάποιος για να ξεκινήσει από κάπου και να βάλει μια τάξη στον «ψυχικό» κόσμο του.

Έτσι, προέκυψε το εξής παράδοξο: Απ’ τη μια μεριά οι «ψυχολόγοι» να «ερευνούν», να «αναλύουν» και να «ερμηνεύουν» την ψυχή και τα κινήματά της με χειρουργική ματιά, εστιαζόμενοι σε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες (βοηθάει και η μέθοδος πλέον) κι ως εκ τούτου να καταλήγουν σε ένα σωρό συμπεράσματα κι απ’ την άλλη οι κοινωνίες να βυθίζονται όλο και πιο πολύ στον ζόφο των «ψυχικών» ασθενειών και της τρέλας. Και το χειρότερο όλων: να μην είναι σε θέση κανείς να καταλάβει ούτε τη δική του ψυχή ούτε την ψυχή των άλλων, παρά αυτή την πρωτόφαντη στην ιστορία του ανθρώπου προσήλωση του στον δικό του και μόνο εαυτό (που ως γνωστό, γίνεται μόνο και μόνο για να ταπεινώσει τον συνάνθρωπο του)! Σαν να πρέπει να τιμωρείται κάθε φορά που επιχειρεί να «ερμηνεύσει» τα ανερμήνευτα. Αλλά οι εποχές απαιτούσαν κι απαιτούν την «ανάλυση» των πάντων, αισθητών και μη. Έτσι, η ψυχή έπρεπε να μπει στο μικροσκόπιο, όσο κι αν μέσα μας αυτή συρρικνωνόταν.

Η παραπάνω εικόνα είναι για να βάζεις τα γέλια ή τα κλάματα, ανάλογα με την τοποθέτηση σου απέναντι της. Είναι μια εικόνα, όμως, που αντανακλά την «πραγματικότητα». Μια εικόνα, που δίνει την εντύπωση ότι όσο πιο πολύ ο άνθρωπος «εξερευνά» την ψυχή και «βυθίζεται» σ’ αυτήν, τόσο πιο πολύ απομακρύνεται ή πνίγεται απ’ αυτή, τόσο περσότερο δυσκολεύεται να την «κατανοήσει»! Μια εικόνα, που προκύπτει απ’ την αδυναμία μας να έχουμε, έστω, παράσταση της ψυχής. Δεν ξέρω πόσοι «ψυχολόγοι» προβληματίστηκαν ποτέ πάνω σ’ εκείνο το ηρακλείτειο, ψυχῆς πείρατα ἰὼν οὐκ ἂν ἐξεύροιο πᾶσαν ἐπιπορευόμενος ὁδόν· οὕτω βαθὺν λόγον ἔχει, ή τελικώς αδιαφορήσαν, συνεχίζοντας απερίσπαστοι τις «μελέτες» τους!