Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΑΣ ΤΑΞΗΣ

Η μεσαία τάξη ήταν στη δύση ο μεγάλος χαμένος των δύο επάλληλων κρίσεων του 2008 (2010 για την Ελλάδα) και του 2020. Μειώθηκαν τα σχετικά όρια ορισμού της, άρα και το μέσο εισόδημά της και κατ’ επέκταση οι αποταμιεύσεις της. Άνθρωποι που κατατάσσονταν στη μεσαία τάξη βρέθηκαν σε χαμηλότερα από αυτήν στρώματα, άρα η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε (2.380.000 άτομα το 2016 από 2.600.000 το 2012) και τα άτομα που βρίσκονταν σε υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα απομακρύνθηκαν ακόμα περισσότερο. Συνακόλουθα μειώθηκε το επίπεδο ευημερίας τους (ευτυχίας). Κατ’ επέκταση επιδεινώθηκαν οι συνθήκες κατοικίας, υγείας και εκπαίδευσης. Έτσι, τα εκπαιδευτικά χρέη στις ΗΠΑ μεγεθύνθηκαν και η κρίση της COVID μείωσε το προσδόκιμο της ζωής.

Οι κυριότεροι παράγοντες που επέδρασαν στην επιδείνωση της θέσης της μεσαίας τάξης ήταν η μεταβολή της τεχνολογίας που ευνοεί τους κατεξοχήν εξειδικευμένους, οι παγκόσμιες μεταβολές ανταγωνιστικότητας όπου οι μεσαίου επιπέδου τεχνολογίας οικονομίες υποβαθμίστηκαν, η δημοσιονομική συρρίκνωση που δημιούργησε ανεργία, η αναδιάρθρωση δραστηριοτήτων αλλά και η ποσοτική χαλάρωση που μπορεί να διέσωσε τις οικονομίες από την ύφεση αλλά ευνόησε κυρίως τους διαχειριστές των χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων (αύξηση της ανισοκατανομής).

Στην Ελλάδα τα μεγάλα λάθη (αύξηση προσφοράς) της διαχείρισης της κρίσης 2010-2014 οδήγησαν σε μία διόγκωση του κύματος του λαϊκισμού (πάντοτε είχε και έχει υποδοχές στην ελληνική κοινωνία) που οδήγησε στην παράταση της κρίσης μετά το 2015. Οι αρνητικές πιέσεις συνεχίζονταν αμείωτες μέχρι το 2017.   

Τα πρώτα σημάδια επανάκαμψης στον κόσμο εντοπίζονται ήδη από το 2014 στον κόσμο και στην Ελλάδα από το 2018. Το διαθέσιμο κατά κεφαλή εισόδημα στην Ελλάδα από 16.486 ευρώ το 2016 γίνεται (εν μέσω πανδημίας μάλιστα) 18.941 το 2021 με προοπτική να φθάσει το 2023 τα 20.496 και οι αποταμιεύσεις αυξάνουν. Το μέγεθος αυτό το συναντάμε πίσω το 2003 σημειώνοντας ότι το 2008 έφθασε στο ανώτατο σημείο του 23.942 ευρώ.

Παγκοσμίως πολιτικά η μεσαία τάξη επιστρέφει (στην Ελλάδα 2.560.000 άτομα το 2020) και επηρεάζει τις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται. Η άνοδος και πολιτική του Draghi στην Ιταλία, η δημοσκοπική άνοδος των Πράσινων στη Γερμανία, η άνοδος του Biden στις ΗΠΑ, η δημοσιονομική αποδυνάμωση του Erdogan στην Τουρκία, η απελευθέρωση του Lula στην Βραζιλία δείχνουν ότι τα μεσαία στρώματα ανακτούν την πολιτική τους δύναμη αναγνωρίζοντας ότι το ζητούμενο από το κράτος είναι η ρύθμιση και όχι η διαχείριση. Αυτό φαίνεται στο πρόγραμμα του Biden (φορολόγηση πλουσίων) αλλά και στην εξαγγελία του Europe 2.0 (δανεισμός, διαμοιρασμός κινδύνου) μέχρι και στην απόφαση του γερμανικού Δικαστηρίου της Καρλσούνης που είναι σύμφωνη με την ευρωπαϊκή πολιτική.

Το ελληνικό εγχώριο πρόγραμμα ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας που μόλις εξαγγέλθηκε, δεδομένου ότι έρχεται αμέσως μετά το διασωστικό (εντός των δυνατοτήτων μας) πρόγραμμα του 2020, είναι μία σαφής πολιτική κίνηση προς όφελος της μεσαίας τάξης. Από εδώ και πέρα, όλα θα εξαρτηθούν από την προτεραιοποίηση της ενίσχυσης του οικιστικού πλούτου, του τουρισμού και του Ελληνικού Europe 2.0 για τη διατηρήσιμη μεγέθυνση με την ενίσχυση των δημιουργικών στρωμάτων της οικονομίας μας.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 26 Απριλίου 2021