ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους, εκτός από τις υπόλοιπες επιπτώσεις της στη Γηραιά Ήπειρο, φαίνεται να έχει οδηγήσει σε μία καινοφανή τάση δικαστικής επίλυσης των διαφωνιών μεταξύ διαφορετικών χωρών και διαφορετικών ομάδων συμφερόντων σε ένα κενό αποτελεσματικής τεχνοκρατικής διοίκησης από τις Βρυξέλλες.

Στις αρχές του έτους, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας αποφάσισε πως δεν είναι σε θέση να αποφανθεί σχετικά με προσφυγή εναντίον της δημιουργίας μηχανισμού «απεριόριστης» αγοράς κρατικών ομολόγων (OMT, Outright Monetary Transactions) και προτίμησε να ζητήσει τη σχετική γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε αποφανθεί με τον ίδιο τρόπο και στο ζήτημα νομιμότητας του ενιαίου μηχανισμού διάσωσης.

Υπενθυμίζουμε πως το πρόγραμμα αυτό της ΕΚΤ (το ΟΜΤ), που έχει μείνει στην έως τώρα ιστορία της ευρωπαϊκής κρίσης με τη φράση «ό,τι χρειαστεί» (“whatever it takes”) για τη σωτηρία του ευρωπαϊκού νομίσματος, αποφασίστηκε να τεθεί στη διάθεση της κεντρικής τράπεζας στα μέσα του 2012. Είναι το πρόγραμμα από τον οποίο δεν χρειάστηκε –τελικά– να δαπανηθεί ούτε ένα ευρώ: Μόνο η απειλή για τη χρήση απεριόριστης ρευστότητας εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας ήταν αρκετή για να αποθαρρύνει τους κερδοσκόπους στις αγορές χρέους της ευρωπαϊκής περιφέρειας και να μειώσει τις αποδόσεις των ομολόγων της περιφέρειας (Διάγραμμα 1)!

Διάγραμμα 1. Διαφορά των αποδόσεων των δεκαετών ομολόγων χωρών σε πρόγραμμα σταθεροποίησης σε σχέση με το αντίστοιχο δεκαετές Γερμανικό ομόλογο.

_{Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Thomson Reuters Datastream.}

Η απόφαση αυτή, για παραπομπή της γνωμοδότησης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεωρήθηκε ως μία πρώτη «νίκη» της ΕΚΤ, καθώς θεωρείται πολύ πιθανότερη η δικαίωσή της στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, σε σχέση με τις προοπτικές της εκδίκασης στο Γερμανικό Ανώτατο Δικαστήριο. Άλλωστε, είναι το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που έχει αποφανθεί στο παρελθόν υπέρ της σύννομης σύστασης του κοινού ταμείου διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά τις τότε αντιδράσεις. Ειδικότερα, αφού ο μηχανισμός OMT θα περιορίζεται σε αγορές ομολόγων χωρών που έχουν ζητήσει επίσημα βοήθεια (με τις υποχρεώσεις που την συνοδεύουν) από τον μηχανισμό διάσωσης (η σύσταση του οποίου κρίθηκε σύννομη), είναι πολύ πιθανόν να επιτραπούν οι κινήσεις αυτές της ΕΚΤ στην αγορά χρεογράφων.

Παράλληλα με τις δικαστικές αποφάσεις σχετικά με τη νομιμότητα της προσπάθειας διάσωσης χωρών της ένωσης που αντιμετώπιζαν προβλήματα, ήρθε και η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πορτογαλίας που έκρινε ως αντισυνταγματικά ορισμένα από τα μέτρα δημοσιοοικονομικής αναπροσαρμογής, που προέβλεπαν μειώσεις στις αποδοχές δημοσίων υπαλλήλων και στα επίπεδα συντάξεων. Ως συνέπεια της απόφασης αυτής, το υπουργείο οικονομικών της χώρας θα αναγκαστεί να αναζητήσει αλλού εξοικονόμηση εκατοντάδων εκατομμύριων ευρώ ετησίως (π.χ. αυξήσεις φορολογίας).

Το αποτέλεσμα φόβισε τις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές, όπου η απόδοση των Πορτογαλικών ομολόγων αυξήθηκε ελαφρώς. Υπενθυμίζεται πως πριν από λίγους μήνες, η Πορτογαλία είχε καταφέρει να διαθέσει στην αγορά δεκαετή ομόλογα, μικρής ονομαστικής αξίας, και με τον τρόπο αυτό να διατυμπανίσει την έξοδο από τις υποχρεώσεις της δανειακής σύμβασης! Δηλαδή αφού η ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ «αξιοποίησε» την καθαρή έξοδο της Πορτογαλίας στις αγορές για τις ευρωπαϊκές εκλογές, την επόμενη μέρα ανακάλυψε ότι δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα.

Σημειωτέον ότι δικαστικές εκκρεμότητες υπάρχουν και στην Ελλάδα με άγνωστες οικονομικές συνέπειες. Τουλάχιστον εμείς είπαμε εγκαίρως τα πράγματα με το όνομά τους.

Για να συνοψίσουμε τα παραπάνω, φαίνεται πως η αδυναμία της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ να πείσει τους Ευρωπαίους πολίτες σχετικά με την ακολουθουμένη πολιτική και την ύπαρξη ενός εφαρμόσιμου σχεδίου για έξοδο από την κρίση, οδηγεί τη δικαστική εξουσία σε ενεργότερο ρόλο, από ό,τι θα ανέμενε κανείς, στη διαμόρφωση των οικονομικών εξελίξεων της ηπείρου σε θέματα καθημερινής άσκησης οικονομικής εξουσίας! Και ενώ η ύπαρξη του πυλώνα της ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση σταθερότητας και νομιμότητας στη σύγχρονη αστική δημοκρατία, η διαρκής προσφυγή στον θεσμό αυτό σηματοδοτεί την αποτυχία συνεννόησης σε πολιτικό και τεχνοκρατικό επίπεδο (εθνικό και κοινοτικό).