Η ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ

Η ανεργία έχει αυξηθεί ταχύτατα σε πολλές οικονομίες και φαίνεται -ειδικότερα μετά τις εμπειρίες των δεκαετιών του 1970 και 1980- ότι έχει πλέον πιο μακροχρόνιες επιδράσεις με πολύ σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η αγορά εργασίας τείνει να παρουσιάζει την ιδιότητα της υστέρησης (Blanchard and Summers 1986). Η επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας σε πολλούς κλάδους της οικονομίας ενδέχεται να καθυστερήσει, με αποτέλεσμα τα πρώτα θετικά σημάδια στην αγορά εργασίας να αργήσουν να γίνουν ορατά.

Το Διάγραμμα 1 παρουσιάζει τη δυναμική της απασχόλησης κατά τη διάρκεια μεγάλων οικονομικών κρίσεων του τελευταίου αιώνα, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής κρίσης. Ο κάθετος άξονας μετρά την απασχόληση ως ποσοστό του ανώτερου ορίου απασχόλησης που έχει επιτευχθεί στην οικονομία, ενώ ο οριζόντιος άξονας αντιστοιχεί στον αριθμό των ετών από το ανώτερο όριο.

Διάγραμμα 1. Απώλειες θέσεων εργασίας από την κορύφωση της απασχόλησης κατά τη διάρκεια οκτώ μεγάλων οικονομικών κρίσεων.

_{Πηγή: Plotnikov (2014) και IMF (WEO-Απρίλιος 2014).}

Παρατηρούμε ότι στην έναρξη των οικονομικών κρίσεων, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις το επίπεδο απασχόλησης μειώθηκε δραματικά εμφανίζοντας έντονη αντίσταση και πολύ αργή ανάκαμψη (εξαίρεση αποτελεί η ιαπωνική κρίση του 1992). Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1929 για τις ΗΠΑ, η οποία οδήγησε σε απώλεια θέσεων εργασίας της τάξης του 22% περίπου, ενώ εμφάνισε ανάκαμψη μετά από 3 έτη από την έναρξη της κρίσης για να επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα απασχόλησης σχεδόν μετά από 6 χρόνια. Για την περίπτωση της κρίσης στην ελληνική οικονομία παρατηρούμε ότι έφτασε σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά της κρίσης στην αμερικάνικη οικονομία το 1929, ωστόσο ο εντονότερος και διαρθρωτικός χαρακτήρας της την κάνει να διαρκεί ακόμα περισσότερο καθώς η ανάκαμψη άρχισε να παρατηρείται δύο χρόνια αργότερα (φτάνοντας στη μέγιστη απώλεια θέσεων στο πέμπτο έτος) ενώ ήδη επτά χρόνια μετά οι χαμένες θέσεις εργασίας εκτιμώνται (IMF – WEO Απρίλιος 2014) σε 18,2% από την κορύφωση της απασχόλησης το 2008, και η επάνοδος σε προ κρίσης επίπεδα απασχόλησης φαίνεται να αργεί χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστική είναι επίσης η μεγάλη διαφορά στην επίδραση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης στις αγορές εργασίας των ΗΠΑ (2007) και της Ελλάδας (2008), με την επίδραση στην περίπτωση της Ελλάδας να είναι τρεις φορές μεγαλύτερη.

Η υψηλή υστέρηση της ανεργίας μετά από μια κρίση σχετίζεται με την έλλειψη παραγωγικότητας. Μια αύξηση στο Συνολικό Παράγοντα Παραγωγικότητας (Total Factor Productivity-TFP) συνδέεται με αύξηση των επενδύσεων, του ΑΕΠ, της κατανάλωσης και της απασχόλησης.

Μακροπρόθεσμα η επίδραση ενός σοκ στο TFP έχει μακροχρόνιας διάρκειας επίδραση στην ανεργία. Θετικά σοκ στην πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης στην οικονομία μπορούν να οδηγήσουν σε ανάκτηση χαμένων θέσεων εργασίας, ωστόσο παρά τους θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης στην οικονομία, τα υψηλά επίπεδα ανεργίας μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η εξέλιξη του TFP για την Ελλάδα, την Ευρωζώνη και τις ΗΠΑ παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 2.

Διάγραμμα 2. Η εξέλιξη του Συνολικού Παράγοντα Παραγωγικότητας (2005=100).

_{Πηγή: AMECO Database.}

Η εξέλιξη του TFP στην ελληνική οικονομία έχει αρχίσει να βελτιώνεται από το 2013 μετά από μια δραματική επιδείνωση την περίοδο 2007-2013. Αντίθετα, η ανάκαμψη του TFP για την Ευρωζώνη ξεκίνησε μόλις το 2009. Ωστόσο, ο TFP τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρωζώνη δε βρίσκεται στο επίπεδο αυτό που θα μπορούσε να δώσει λύση στο κενό παραγωγικότητας έναντι των ΗΠΑ.

Πηγή: Petrakis, P.E., Valsamis, D.G. (2015) Rebalancing and Jobs. In Petrakis P.E. (ed) “The Rebirth of Greek Labor Market: Building Toward 2020 Following the Global Financial Meltdown. Palgrave Macmillan (forthcoming).