ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Αναμφίβολα, η διαδικασία διόρθωσης σοβαρών ανισορροπιών, που είναι απόρροια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, έχει ξεκινήσει. Η Ευρωζώνη φαίνεται πλέον να συγκλίνει σε μια κοινή πορεία, παρά την όποια διαφοροποίηση υπήρχε μέχρι τώρα μεταξύ των χωρών του «πυρήνα» και της «περιφέρειας». Παρατηρώντας την εξέλιξη τριών μακροοικονομικών δεικτών (ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, μοναδιαίο κόστος εργασίας, δημοσιονομικά ελλείμματα) στην Ευρωζώνη για το χρονικό διάστημα 2007-2013 διαπιστώνουμε τη σύγκλιση αυτή.

Διάγραμμα 1. Εξέλιξη του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών στις χώρες της Ευρωζώνης ως ποσοστό του ΑΕΠ.

_{Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, October 2012.}

Οι χώρες της Ευρωζώνης, τόσο της «περιφέρειας» (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία) όσο και του «πυρήνα» (Αυστρία, Γερμανία, Βέλγιο), συγκλίνουν προς μια κοινή πορεία από το 2013 και μετά. Πιο συγκεκριμένα οι χώρες της «περιφέρειας», με την εφαρμογή των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής και των διαρθρωτικών μεταβολών, έχουν βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά τους μέσω της αύξησης των εξαγωγών έναντι των εισαγωγών τους, προσεγγίζοντας τις χώρες του «πυρήνα».

Ταυτόχρονα, η σύγκλιση προς μια κοινή κατεύθυνση των χωρών της Ευρωζώνης όσον αφορά στην εξέλιξη του δημοσιονομικού ελλείμματος, από το 2013 και μετά, είναι ξεκάθαρη (Διάγραμμα 2). Παρατηρούμε ότι οι χώρες της «περιφέρειας» μειώνουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα, ενώ στη Γερμανία και την Αυστρία παραμένει σχεδόν σταθερό.

Διάγραμμα 2. Εξέλιξη Δημοσιονομικού Ελλείμματος στις χώρες της Ευρωζώνης.

_{Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, October 2012.}

Επιπρόσθετα, η παρατήρηση του διαγράμματος 3 επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των διαρθρωτικών μέτρων. Οι χώρες του «πυρήνα» κερδίζουν σε ανταγωνιστικότητα προς μια κοινή πορεία ισορροπίας, σε αντίθεση με τις χώρες της «περιφέρειας».

Διάγραμμα 3. Εξέλιξη του Μοναδιαίου Κόστους Εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης.

_{Πηγή: Ameco, 2012.}

Έτσι λοιπόν, η παρατηρούμενη σύγκλιση μεταξύ των οικονομιών της Ευρωζώνης φαίνεται να οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής και στις διαρθρωτικές μεταβολές. Ωστόσο, η σύγκλιση αυτή πραγματοποιείται σε βάρος της κοινωνικής συνοχής των χωρών. Πολιτικές μείωσης των μισθών, των δαπανών κοινωνικής πρόνοιας και των δαπανών για την υγεία και την εκπαίδευση, μειώνουν την ικανότητα των χωρών να διατηρήσουν την κοινωνική τους συνοχή. Επιπρόσθετα, οι αρνητικές επιδράσεις της προσαρμογής στην κοινωνική συνοχή μπορεί να επηρεάσουν και τη σταθερότητα και τα χαρακτηριστικά του δημοκρατικού πολιτεύματος, προσφέροντας χώρο για την εμφάνιση ακραίων πολιτικών τάσεων.

Το Διάγραμμα 4 παρουσιάζει τον αριθμό των ανθρώπων που βρίσκονται στον κίνδυνο πτώχευσης ή κοινωνικής απόρριψης (λόγω μη λήψης κοινωνικών μεταβιβάσεων), για τις χώρες της ΕΕ-27.

Διάγραμμα 4. Αριθμός ανθρώπων σε κίνδυνο πτώχευσης ή κοινωνικής απόρριψης (% του συνολικού πληθυσμού).

_{Πηγή: Economist Intelligence Unit – Risk Briefing.}

_{Σημειώσεις: Άνθρωποι σε κίνδυνο πτώχευσης ή κοινωνικής απόρριψης θεωρούνται όσοι κερδίζουν λιγότερα από τη γραμμή φτώχειας ή άνθρωποι σε ηλικία εργασίας που δουλεύουν λιγότερο από 20% των βασικών ωρών εργασίας ή όσοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την καταβολή χρημάτων για 4 από τις 9 καθημερινές ανάγκες που κρίνονται απαραίτητες (ενοίκιο, μια εβδομάδα διακοπών ανά έτος, αυτοκίνητο, πλυντήριο, πλήρες γεύμα μέρα παρά μέρα, κλπ.).}

Ο αριθμός αυτός φαίνεται να έχει αυξηθεί κατά 2,5% κατά την περίοδο 2008-2011, κοντά στα 117 εκατομ. ανθρώπους. Μεταξύ των ετών 2009 και 2011, ο αριθμός των ανθρώπων που θεωρούνται σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση στέρησης αυξήθηκαν κατά περίπου 5%, λίγο κάτω από 42 εκατομ. Για το έτος 2012, οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν περεταίρω δεδομένης της γενικότερης συρρίκνωσης των οικονομιών, κάτι το οποίο προβλέπεται και για το έτος 2013, όταν αρκετές από τις οικονομίες της Ευρωζώνης θα εξακολουθήσουν να είναι βυθισμένες στην ύφεση.

Στις περισσότερες από τις νέες χώρες της ΕΕ-27, στις οποίες το επίπεδο διαβίωσης ήταν αρκετά κάτω από το μέσο όρο των παλαιοτέρων χωρών της ΕΕ-27, ο αριθμός των ανθρώπων σε αυτή την κατάσταση ήταν ήδη υψηλός πριν την κρίση και επιδεινώθηκε σημαντικά μετά από αυτή. Το 2011 το ποσοστό των ανθρώπων σε κίνδυνο πτώχευσης ήταν 50% για τη Βουλγαρία, 40% για τη Λετονία και πάνω από 30% για τη Λιθουανία και την Ουγγαρία. Επιπρόσθετα, στις χώρες στις οποίες εφαρμόζονται πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής, τα παραπάνω ποσοστά ανήλθαν σημαντικά μετά τις πολιτικές αυτές (31% στην Ελλάδα, 30% στην Ιρλανδία και 27% στην Ισπανία). Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα και την Ισπανία, τα ποσοστά αυτά αυξήθηκαν κατά 11% και 20% αντίστοιχα κατά την περίοδο 2009-2011.