Η ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗ ΩΣ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Η γενικευµένη και ραγδαία µετανάστευση πληθυσµών, από και προς τα ευρωπαϊκά κράτη, διαµορφώνει ένα νέο σχολικό πληθυσµό, µε χαρακτηριστικά γλωσσικής και πολιτισµικής πολυµορφίας. Η σηµαντική αυτή αλλαγή προκαλεί τον επαναπροσδιορισµό των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστηµάτων στο δίπολο «Ένταξη και Διαφορετικότητα στην Εκπαίδευση». Tαυτόχρονα, η συζήτηση για την αναγκαιότητα και τις δυνατότητες προσανατολισμού της σχολικής εκπαίδευσης αναφορικά με σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και συλλογικά κοινωνικά οράματα είναι κυρίαρχη στη διεθνή βιβλιογραφία. Το γεγονός αυτό διαμορφώνει ένα πλαίσιο πολυεπίπεδων ψυχοπαιδαγωγικών κατευθύνσεων εντός της σχολικής κοινότητας τόσο ως ξεχωριστού συνόλου σχέσεων όσο και σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς. Παράλληλα, στρατηγικός σκοπός της σύγχρονης εκπαίδευσης είναι η διαμόρφωση υπεύθυνων νέων με αυτονομία σκέψης, βασισμένης στην κριτική ικανότητα, τη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων μέσα στην πολυπλοκότητα του σύγχρονου ψυχοκοινωνικού και πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος.

Επιπλέον, είναι κοινός τόπος ότι η εκπαίδευση διαδραματίζει ζωτικό κοινωνικό και ηθικό ρόλο, βοηθώντας ευπαθείς ομάδες πληθυσμού να εγκατασταθούν σε νέες χώρες και νέα πολιτισμικά περιβάλλοντα. Επομένως, γίνεται σαφής η προσαρμογή του σύγχρονου σχολείου στις ανάγκες των μαθητών σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, καθώς και η προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών με διαφορετικότητα σε ένα Σχολείο για Όλους. Η παρούσα προβληματική διαφαίνεται στις ημέρες μας στις σχολικές κοινότητες, οι οποίες αποτελούν ένα μικρόκοσμο της κοινωνίας, όπου η καθημερινή πραγματικότητα επικεντρώνεται στην όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη διαχείριση του εύρους της διαφορετικότητας, περιλαμβάνοντας ζητήματα όπως π.χ. φτώχεια, εθνικότητα, θρησκεία, φύλο, σχολική μειονεξία, ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ψυχική υγεία, αναπηρία κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό, το σύγχρονο σχολείο καλείται να διαμορφώσει πολυδιάστατες προσωπικότητες με δημοκρατική αγωγή και ειρηνική εκπαίδευση, καθώς και ενεργούς πολίτες με κρίση, δημιουργική και συνθετική ικανότητα, καθώς και δεξιότητες επικοινωνίας, κοινωνικής συμμετοχής, λήψης πρωτοβουλιών και ανάληψης ευθυνών. Θα πρέπει να συμβάλει τα μέγιστα στην κοινωνική, πολιτισμική και σχολική συμπερίληψη με σεβασμό στη διαφορετικότητα και ετερότητα.

Ως εκ τούτου, η Ένταξη εκτείνεται πέρα ​​από την πρακτική της διδασκαλίας. Η ένταξη είναι μια νοοτροπία, ένας πολιτισμός, ένα κοινωνικό, παραγωγικό και πολιτισμικό πλεονέκτημα που, όταν ενσωματώνεται ως αδιαπραγμάτευτη πρακτική σε ένα σχολικό περιβάλλον, παράγει εκπληκτικά αποτελέσματα. Η φιλοσοφία και η πρακτική της ένταξης προβλέπει και αποβλέπει στη μάθηση, προάγοντας αφενός τη διαφορετικότητα μέσω της διδακτικής διαφοροποίησης και καλλιεργώντας αφετέρου σχέσεις με τις οικογένειες προς όφελος μιας ειρηνικά παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Ένα σχολείο χωρίς αποκλεισμούς αναγνωρίζει τη σημασία της διαφορετικότητας ως διαχρονική αξία Ανθρωπισμού και ως επιτακτική ευκαιρία για μάθηση σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Ένα σχολείο χωρίς διακρίσεις επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας προς την κατεύθυνση ότι οι άνθρωποι διαθέτουν μια ποικιλία διαφορετικών τρόπων ζωής, εθίμων, παραδόσεων, ιδεών και ικανοτήτων και τελικά αυτό το εύρος της ανθρώπινης ζωής εμπλουτίζει όλους μας. Συνεπώς, ένα παιδαγωγικό περιβάλλον συμπερίληψης αξιοποιεί τους εκπαιδευτικούς στόχους προς την κατεύθυνση γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που θα διασφαλίζουν δικαιώματα σε όλους μέσα από μία Εκπαίδευση για Όλους (Education for All) με επίκεντρο τον Άνθρωπο.

Κατ' επέκταση, η εκπαίδευση αποτελεί βασικό κεφάλαιο της κοινωνικής και πολιτισμικής ένταξης ατόμων και ομάδων και συγχρόνως κεντρική συνιστώσα για το όραμα μιας βιώσιμης / αειφόρου κοινωνίας, υπό τη διάσταση της άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού, των διακρίσεων και εν γένει της αποϊδρυματοποίησης. Η βιωσιμότητα είναι πολιτισμική αλλαγή, διότι είναι συνδεδεμένη με τη διαπολιτισμικότητα και το σεβασμό της διαφορετικότητας, Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί υπέρβαση κλάδων και διεπιστημονικότητα γνωστικών αντικειμένων και πεδίων. Διότι η διεπιστημονικότητα είναι εκείνο το χαρακτηριστικό που επιτρέπει στην εκπαίδευση να ανανεώνεται και τα κοινωνικά προβλήματα, π.χ. υγεία, βία, αναπηρία κ.ά., να αντιμετωπίζονται και να επιλύονται δημιουργικά και ειρηνικά μέσα στις ίδιες τις κοινωνικές, εκπαιδευτικές, πολιτισμικές και παραγωγικές δομές.

Καταλήγοντας, ο κοινωνικός, εκπαιδευτικός και παιδαγωγικός προσανατολισμός του σχολείου και η συνειδητοποίηση του ρόλου του στη σύγχρονη κοινωνία σχετίζεται με τη δημιουργία νέων παιδαγωγικών περιβαλλόντων μάθησης, σε συνδυασμό με τη συμβολή των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορίας στην εκπαίδευση, καθώς και με τη διεπιστημονική συνέργεια καινοτόμων παιδαγωγικών πρακτικών/ βέλτιστων πρακτικών αγωγής. Πρακτικές που με τη σειρά τους περιλαμβάνουν ένα φάσμα από διάφορες προσεγγίσεις και εστιάζονται στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική διάσταση της Εκπαίδευσης. Στη βάση αυτή, η επιτυχής προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον, η αποτροπή παραγόντων επικινδυνότητας, η πρώιμη ανίχνευση μαθησιακών και γνωστικών διαφορών, αλλά και δυσκολιών/ δυσχερειών κοινωνικής προσαρμογής, συνδέονται με την αύξηση των ακαδημαϊκών δεξιοτήτων των μαθητών. Δηλαδή η αναβάθμιση της σχολικής επίδοσης παρουσιάζει μια σχέση αλληλεπίδρασης με την ανάπτυξη της κοινωνικής και συναισθηματικής διάστασης στην εκπαίδευση. Κάτι που ενισχύθηκε με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, της βιωματικής μάθησης, τις σύγχρονες μεθόδους συμβουλευτικής, την έμφαση στην πρόληψη και στα εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης, τη σχολική ψυχολογία, τη σχολική νοσηλευτική, τις σύγχρονες τάσεις αγωγής και εκπαίδευσης, καθώς και με μία εκπαιδευτική φιλοσοφία ενεργητικής μάθησης, η οποία σχετίζεται άμεσα με την προετοιμασία, την εκτέλεση, τη ρύθμιση, τον έλεγχο, την ανατροφοδότηση και τη διατήρηση των μαθησιακών δεξιοτήτων από τους ίδιους τους μαθητές. Σημείο αναφοράς αποτελεί πάντα ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως παιδαγωγού, ως καθοδηγητή, ως ερευνητή, ως εμψυχωτή και ως συντονιστή παιδαγωγικών προγραμμάτων με διεπιστημονικό προσανατολισμό, τα οποία προκύπτουν μέσα από μία αμφίδρομη επικοινωνιακή και συνεργατική σχέση μεταξύ των μαθητών αλλά και της υπόλοιπης κοινότητας.

Συνακόλουθα, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η σχολική κοινότητα και η ποιότητα των διαδικασιών που συντελούνται μέσα σε αυτή -σχολειοποίηση, κοινωνικοποίηση κ.λπ.- αποτελούν ένα σύνθετο πλέγμα από παράγοντες που μπορούν να προλάβουν ή να δημιουργήσουν παρεκκλίνουσες τάσεις, στάσεις και συμπεριφορές. Το σχολείο μπορεί από τη φύση του να λειτουργήσει ως ρυθμιστικός παράγοντας κοινωνικής και πολιτισμικής συμπερίληψης ή μηχανισμός κοινωνικής περιθωριοποίησης. Υπό την προοπτική μιας εξελισσόμενης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, η Δικαιοσύνη, η Ειρήνη, η Αλληλεγγύη και ο σεβασμός στο τελειότερο δημιούργημα της κτίσης, τον Άνθρωπο, είναι αυτά που θα πρέπει να θέσουν τη Συμπερίληψη ως ύψιστο καθήκον της Εκπαίδευσης.