ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ

1. Ενδεικτικές Πληροφορίες για την Ταξινόμηση των Επιστημονικών Περιοδικών. Βασικοί Δείκτες

Η ταξινόμηση των ακαδημαϊκών προκύπτει από έναν συνδυασμό μετρήσεων που βασίζονται σε αναφορές, αξιολογήσεις ειδικών και μεθοδολογικές εκτιμήσεις. Έτσι, διάφορες ανεξάρτητες πλατφόρμες έχουν δημιουργήσει κατατάξεις για την αξιολόγηση της ποιότητας των ακαδημαϊκών περιοδικών βάσει διαφόρων στατιστικών στοιχείων.

Ένας σημαντικός είδος δείκτη ποιότητας αφορά στην μέτρηση του αριθμού και του αντικτύπου των ετεροαναφορών (citations) ακολουθώντας δείκτες όπως ο IF (Impact Factor), Eigenvector και το SCImago Journal Rank (SJR).

Για παράδειγμα, ο IF ενός περιοδικού J για το 2023 υπολογίζεται ως ο λόγος του αριθμού των αναφορών που έλαβαν τα άρθρα του από όλα τα περιοδικά κατά το 2023, προς τον συνολικό αριθμό άρθρων που δημοσιεύτηκαν στο J κατά τα έτη 2021–2022. Αντίστοιχα, ο πενταετής παράγοντας αντίκτυπου υπολογίζεται με τον ίδιο τρόπο, αλλά με βάση ένα χρονικό παράθυρο πέντε ετών για τα άρθρα αναφοράς.

Παρεμφερής δείκτης είναι και ο H-index ο οποίος χρησιμοποιείται για να αξιολογηθεί η ποιότητα της ερευνητικής δουλειάς ενός συγγραφέα με την πάροδο του χρόνου. Συγκεκριμένα, αντιπροσωπεύει τον αριθμό των δημοσιεύσεων ενός συγγραφέα, όπου κάθε μία από αυτές τις δημοσιεύσεις έχει λάβει τουλάχιστον Η αναφορές. Για παράδειγμα, ένας δείκτης Η ίσος με 30 σημαίνει ότι ο συγγραφέας έχει δημοσιεύσει 30 άρθρα, και το καθένα από αυτά έχει αναφερθεί τουλάχιστον 30 φορές. Ο H-index μπορεί να υπολογιστεί μέσω διαφορετικών βάσεων δεδομένων, όπως το Web of Science, το Scopus και το Google Scholar, οι οποίες χρησιμοποιούν τις δικές τους αναφορές για την εκτίμηση του δείκτη.

Επίσης, τα ποσοστά αποδοχής χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της σχετικής ποιότητας ενός επιστημονικού περιοδικού, παρόμοια με τα ποσοστά αποδοχής των πανεπιστημίων. Όσο χαμηλότερο είναι το ποσοστό, τόσο πιο "αποκλειστικό" θεωρείται το περιοδικό, κάτι που υποδηλώνει υψηλότερη ποιότητα. Αυτό το μέτρο χρησιμοποιείται συχνά όταν ο δείκτης αντίκτυπου ή άλλα μέτρα δεν είναι διαθέσιμα. Το Cabell's παρέχει δεδομένα σχετικά με ποσοστά αποδοχής για συγκεκριμένους επιστημονικούς κλάδους, αν και δεν καλύπτει πλήρως όλους τους κλάδους. Οι βασικοί τομείς που καλύπτει περιλαμβάνουν: Επιχειρήσεις, Εκπαίδευση, Ψυχολογία, Πληροφορική και Υγεία. Το SciRev είναι μια συλλογική πλατφόρμα που συγκεντρώνει πληροφορίες από ερευνητές σχετικά με την εμπειρία τους κατά την υποβολή άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά. Περιλαμβάνει δεδομένα όπως τα ποσοστά αποδοχής, τον χρόνο αξιολόγησης και άλλες σχετικές πληροφορίες.

Τέλος, τα Altmetrics αποτελούν μια ανερχόμενη προσέγγιση που επιχειρεί να διευρύνει τα κριτήρια για τη μέτρηση του επιστημονικού αντίκτυπου σε ό,τι αφορά τον διαμοιρασμό του στις πλατφόρμες ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέτρα αυτά δεν είναι αναγνωρισμένα από την επιστημονική κοινότητα αλλά χρησιμοποιούνται ως βοηθητικοί δείκτες για την αξιολόγηση της προβολής του εκάστοτε επιστημονικού περιοδικού.

2. Κριτήρια Κατάταξης Επιστημονικών Περιοδικών

Δύο από τα σημαντικότερα κριτήρια κατάταξης επιστημονικών περιοδικών αποτελούν τα Journal Citation Reports (JCR) και SCImago Journal Rank (SJR) τα οποία παρέχουν διαβαθμίσεις βασισμένες σε ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες που διασφαλίζουν την αξιοπιστία και την αξία των δημοσιεύσεων.

Το Journal Citation Reports (JCR), που παρέχεται από την Clarivate Analytics, είναι μία από τις πιο γνωστές πλατφόρμες αξιολόγησης επιστημονικών περιοδικών. Η συμπερίληψη ενός περιοδικού στο JCR σημαίνει ότι έχει υποβληθεί σε αυστηρή διαδικασία αξιολόγησης, η οποία διασφαλίζει την επιστημονική εγκυρότητα. Τα περιοδικά που περιλαμβάνονται στο JCR κατατάσσονται βάσει διαφόρων δεικτών, εκ των οποίων οι πιο σημαντικοί είναι:

• Impact Factor (IF): Ορίζεται ως ο μέσος αριθμός αναφορών που λαμβάνουν τα άρθρα ενός περιοδικού κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών. Αντικατοπτρίζει τη συχνότητα με την οποία αναφέρονται τα άρθρα ενός περιοδικού σε άλλα επιστημονικά έργα. Η υψηλή τιμή του IF θεωρείται ένδειξη της επιστημονικής επιρροής του περιοδικού.
• 5-Year Impact Factor: Παρόμοιος με τον IF, αλλά εξετάζει αναφορές σε βάθος πενταετίας. Είναι χρήσιμος για πεδία όπου οι αναφορές αναπτύσσονται πιο αργά.
• Eigenfactor Score: Μετρά τη συνολική σημασία ενός περιοδικού λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα των περιοδικών που κάνουν τις αναφορές.
• Quartile Rankings (Q1–Q4): Τα περιοδικά κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες (Q1: κορυφαίο 25%, Q4: χαμηλότερο 25%) βάσει του IF. Τα περιοδικά της Q1 θεωρούνται υψηλής ποιότητας και κύρους.

Το SCImago Journal Rank (SJR) είναι ένας εναλλακτικός δείκτης που βασίζεται στα δεδομένα της βάσης Scopus. Εστιάζει στη μέτρηση της επιστημονικής επιρροής ενσωματώνοντας παράγοντες όπως η ποιότητα των αναφορών και η θεματική εξειδίκευση.

• SJR Score: Υπολογίζει την επιστημονική επιρροή ενός περιοδικού, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τον αριθμό των αναφορών αλλά και τη βαρύτητα των περιοδικών που παρέχουν αυτές τις αναφορές. Το SJR δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στις αναφορές από περιοδικά υψηλής ποιότητας.
• Citable Documents: Λαμβάνει υπόψη μόνο τα έγκυρα επιστημονικά άρθρα.
• Thematic Categorization and Quartiles: Τα περιοδικά κατηγοριοποιούνται σε θεματικές περιοχές και κατατάσσονται σε Q1–Q4, όπως στο JCR.

Το JCR εστιάζει κυρίως στα περιοδικά που περιλαμβάνονται στο Web of Science, ενώ το SJR καλύπτει περισσότερα περιοδικά από το Scopus. Ο IF είναι χρήσιμος για τη γρήγορη αξιολόγηση ενός περιοδικού, ενώ το SJR Score παρέχει μια βαθύτερη εικόνα της επιστημονικής επιρροής μέσω πιο σύνθετων μετρήσεων. Και οι δύο πλατφόρμες παρέχουν τα Quartile Rankings, που είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη διαβάθμιση των περιοδικών σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Και οι δύο βάσεις εφαρμόζουν αυστηρά κριτήρια για την επιλογή των περιοδικών που περιλαμβάνουν, διασφαλίζοντας ότι μόνο περιοδικά υψηλής ποιότητας και επιστημονικής αξίας γίνονται αποδεκτά. Αυτό περιορίζει τον αριθμό των περιοδικών που είναι καταχωρημένα, ενώ πολλά περιοδικά χαμηλότερης ποιότητας παραμένουν εκτός.