Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ ΜΑΣ ΔΙΔΑΞΕ ΚΑΙ... ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

Τις ημέρες αυτές της άθλιας κρίσης και της φοροεισπρακτικής λαίλαπας, ανέτρεξα στις θέσεις του ειδικού, στην αρχαία ελληνική οικονομία, Αμερικανού καθηγητή Έντουαρντ Κοέν, όπως τις διατύπωσε στη διάλεξή του με τίτλο: «Οικονομική κρίση. Μαθήματα οικονομίας από την Αρχαία Αθήνα», στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας.

Όλοι παίρνουμε μαθήματα από τους αρχαίους Αθηναίους, οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και οι Έλληνες -δήλωσε ο καθηγητής- συμπληρώνοντας ότι τα μαθήματα, που παίρνουμε από την αρχαία Ελλάδα, δεν απευθύνονται τόσο στους Έλληνες όσο στην ανθρωπότητα και γενικά στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Αξίζει, λοιπόν, να θυμίσουμε ορισμένες από τις πολλές και εξαιρετικά σημαντικές αναφορές της ομιλίας του Ε. Κοέν στο ευρηματικό πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων -των οποίων υπερηφανευόμαστε ότι είμαστε απόγονοι- ακόμη και σε θέματα οικονομίας.

Στην αρχαία Αθήνα, οι πλούσιοι ήταν εκείνοι που καλούνταν να πληρώσουν τα περισσότερα στο κράτος. Οι ασθενέστερες ομάδες πλήρωναν κυρίως τους έμμεσους φόρους, όπως τα λιμενικά τέλη. Οι πλούσιοι μόνον εύκολη ζωή δεν είχαν. Έπρεπε να καλύπτουν τα έξοδα μιας θεατρικής παραγωγής ή της συντήρησης ενός πολεμικού πλοίου, τις λεγόμενες «λειτουργίες». Ένας τρόπος, επίσης, φορολόγησης των ευπόρων στην αρχαία Αθήνα ήταν η ανάθεση παραγωγής θεατρικών παραστάσεων. Οι νικητές είχαν το δικαίωμα να στήνουν μνημεία για να θυμίζουν τη χορηγία τους, όπως το μνημείο του Λυσικράτη στην Πλάκα. Βασικό έσοδο για την αρχαία Αθήνα ήταν και οι φόροι από τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα, κυρίως μάλιστα από τα σπάνια και πολύτιμα.

Από την αρχαία Αθήνα δεν έλειπε και το κυνήγι των φοροφυγάδων, που συχνά έφθανε και σε ακρότητες. Οι φοροεισπράκτορες επιστράτευαν και μπράβους, που έμπαιναν με τη βία στα σπίτια και έψαχναν για χρήματα σε απίθανα σημεία. Έτσι, οι φοροφυγάδες για να γλυτώσουν έφθαναν συχνά στο σημείο να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και να κρύβονται σε συγγενικά. Εξάλλου, σε δύσκολες οικονομικά περιόδους, η πόλη είχε τη λύση της «προεισφοράς», ενός ειδικού φόρου για έκτακτες περιπτώσεις (ναυπήγηση πολεμικών πλοίων, επισκευή λιμανιών) και αν υπήρχε άμεση ανάγκη για χρήματα, ζητούσε από τους πλούσιους να δανείσουν χρήματα στην πολιτεία και κατόπιν να εισπράξουν οι ίδιοι το ποσό από άλλους εύπορους. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις -επισημαίνει ο καθηγητής- τους έδιναν το δικαίωμα να διοικούν και το πλοίο, του οποίου είχαν καλύψει τα έξοδα. Ο φορολογούμενος είχε τότε ακόμη ισχυρότερο κίνητρο να δει το πλοίο του να κερδίζει στον πόλεμο, για να μείνει στην Ιστορία!

Τέλος, ο καθηγητής Κοέν, που είναι και επιτυχημένος επιχειρηματίας, αναφέρθηκε σε ένα ακόμη μάθημα από την οικονομία της αρχαίας Αθήνας. Οι Αθηναίοι είχαν καταλάβει πως η τράπεζα μπορεί να βοηθά την οικονομία να προοδεύει, αλλά δεν παύει να είναι και πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Στην τράπεζα άφηναν τα χρήματα ως παρακαταθήκη, που σήμαινε ότι ο τραπεζίτης που έπαιρνε χρήματα άλλων είχε και την απόλυτη υποχρέωση να τα επιστρέψει, αλλά στο ενδιάμεσο διατηρούσε το δικαίωμα να τα διαχειριστεί όπως επιθυμούσε. Αυτός ήταν ο ορισμός της αληθινής τράπεζας. Έτσι, συχνά, οι πολίτες προτιμούσαν να μην καταθέτουν τα χρήματά τους στην τράπεζα, αλλά να τα κρύβουν ακόμη και σε πήλινα αγγεία.

Βλέπω πως ο κόσμος υποφέρει στην Ελλάδα -παρατήρησε ο Κοέν- τα μέτρα γίνονται όλο και πιο δυσβάστακτα, πιστεύω όμως ότι υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης. Οι Γερμανοί ξέχασαν ότι έχασαν τον πόλεμο και κάνουν μαθήματα ήθους στους Έλληνες, κατέληξε.

Γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω, είναι φυσικό να αισθανόμαστε μεγάλη απόγνωση, που, ως νεοέλληνες, δεν καταφέραμε ούτε να γνωρίζουμε πόσους και ποιούς... φοροφυγάδες διαθέτει η χώρα μας!

Στέλλα Πριόβολου, Ομ. Καθηγήτρια

Ειδική Γραμματέας του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών