ΤΑ ΛΑΘΗ, ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΚΑΙ Η ΓΝΩΣΗ
«Το να είμαστε κριτικοί απέναντι στα λάθη μας είναι ήδη αρκετά δύσκολο. Είναι όμως σχεδόν αδύνατο να διατηρήσουμε μία στάση κριτική απέναντι σε εκείνες τις πράξεις μας, που αφορούν τις ζωές πολλών ανθρώπων. Για να το θέσουμε διαφορετικά είναι πολύ δύσκολο να μάθουμε από πολύ μεγάλα λάθη» (Κ. Πόπερ. «Η Ένδεια του Ιστορικισμού» Εκδ. Ευρασία, σελ 147). Το απόσπασμα αυτό αφορά κυρίως κυβερνήτες αλλά θα μπορούσε να επεκταθεί και σε απλά άτομα (ψηφοφόρους, ιδιώτες κ.τ.λ.), που με τις αποφάσεις τους διαμορφώνουν μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις.
Κατά τον Κ. Πόπερ αυτό οφείλεται σε δύο ειδών λόγους: τεχνικούς και ηθικούς. Οι τεχνικοί λόγοι συνδέονται με την έκταση του κοινωνικού φαινομένου. Όταν αυτό είναι πολύ μεγάλο, με την έννοια ότι αφορά ολόκληρες κοινωνίες, είναι πολύ δύσκολο να αποδώσουμε σε επιμέρους εκδηλώσεις του φαινομένου συγκεκριμένες ενέργειες και μέτρα που είχαμε υιοθετήσει. Άρα είναι δύσκολο και να καταλήξουμε στο τι φταίει τελικά για το μεγάλο λάθος. Επίσης αυτό που κάνουμε συνήθως είναι να κρίνουμε τα μεγάλα γεγονότα με ένα τρόπο που συνήθως βασίζεται σε μία προγενέστερη θεωρητική σύλληψη. Δηλαδή και πάλι δεν κρίνουμε αυτό καθεαυτό το φαινόμενο, αλλά τις θεωρητικές παραδοχές που οδήγησαν στη δημιουργία του. Αυτό είναι σφάλμα. Άλλο πράγμα είναι οι προθέσεις και οι υποθέσεις και παραδοχές και άλλο πράγμα τα αποτελέσματα. Θα δώσω ένα παράδειγμα: Συζητάμε εάν θέλουμε το ευρώ ή όχι και υπάρχουν δύο συζητητές. Ο ένας υποστηρίζει ότι επειδή ο κόσμος παγκοσμιοποιείται θα πρέπει η Ελλάδα να ενταχθεί σε μία ευρύτερη κοινότητα (Ευρώπη). Ο άλλος λέει ότι επειδή η παγκοσμιοποίηση δεν είναι καλό πράγμα, δεν υπάρχει λόγος να είμαστε στο ευρώ! Μα το μοναδικό που θα έπρεπε να συζητήσουμε δεν είναι η ορθότητα της βασικής παραδοχής (παγκοσμιοποίηση) αλλά εάν είναι καλό το ευρώ για την απασχόληση, την ασφάλεια, την ανάπτυξη κ.τ.λ.
Περιττό βέβαια να τονίσουμε ότι αυτή η διανοητική διαδικασία, του να υποκαθιστούμε στο μυαλό μας το πραγματικό ερώτημα με κάποιο άλλο πολύ απλό που απαιτεί πολύ λιγότερο κόπο για να απαντηθεί είναι καταστροφική. Τόσο καταστροφική που ο ψυχολόγος που την ανέδειξε ως τέτοια (D. Kahneman) πήρε Nobel οικονομίας! Θα δώσω ένα απλό παράδειγμα: Δε σκεφτόμαστε ποιο πολιτικό πρόγραμμα είναι καλύτερο για την Ελλάδα, αλλά αναζητάμε απάντηση ανάμεσα «στο καινούργιο και το παλιό» και «στο ποιος υπόσχεται περισσότερες συνεργασίες ή όχι». Πάλι χάνουμε την ουσία του προβλήματος αφού το καινούργιο μπορεί να αποδειχτεί παλιό και οι συνεργασίες θνησιγενείς.
Οι ηθικοί λόγοι που δε μαθαίνουμε από τα λάθη μας συνδέονται με το γεγονός ότι ακόμα και οι μεγαλύτερες προσπάθειες να εξασφαλίσουμε μία ανεξάρτητη και κριτική γνώμη σχετικά με τα αποτελέσματα ενός μεγάλου κοινωνικού ζητήματος είναι απίθανο να αποδειχθούν επιτυχείς γιατί ο ελεύθερος διάλογος είναι ελάχιστα ανεκτός. Αυτό οφείλεται στο ότι τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα αφορούν πολλούς ανθρώπους και για πολύ μεγάλο χρονικό ζήτημα. Αυτό προκαλεί μεγάλη δυσφορία και αντίδραση. Έτσι οδηγούμαστε στην αποσιώπηση των σκέψεών μας και στη μη αναγνώριση των λαθών.
Όμως ο Κ. Πόπερ δε σταματά εδώ. Υποστηρίζει ότι η σοβαρότερη πηγή μεγάλων λαθών σε συλλογικό επίπεδο (τα κοινωνικά πειράματα, όπως τα ορίζει) είναι το ότι μπορεί κάποιος κεντρικός σχεδιαστής (ή κυβέρνηση) να συγκεντρώνει όλη την απαραίτητη ισχύ για να τα υλοποιήσει αλλά «είναι αδύνατο να συγκεντρώσει όλη εκείνη τη γνώση που είναι απαραίτητη για τη συνετή διαχείριση της συγκεκριμένης ισχύος». Η έλλειψη επαρκούς γνώσης θα οδηγήσει σε εξαναγκαστική απλοποίηση, που όταν επέλθει, θα οδηγήσει την εξουσία στην άσκηση πίεσης για τον έλεγχο των συνειδήσεων ή εάν η κοινωνία και το ευρύτερο πλαίσιο είναι ισχυρά θα οδηγήσει την εξουσία στη αποτυχία. Η άσκηση πίεσης στις συνειδήσεις είναι ασύμβατη με την ελεύθερη έκφραση της κριτικής σκέψης. Επειδή η τελευταία εκλείπει, είναι αδύνατη η αποτίμηση των μεγάλων λαθών. Έτσι όμως δε γινόμαστε σοφότεροι και εάν τύχει να έχουμε την απαραίτητη ισχύ θα τα επαναλάβουμε.
Ουσιαστικά δηλαδή η ύπαρξη των απαραίτητων γνώσεων είναι η λύδια λίθος για να μαθαίνουμε. Όταν αυτές λείπουν, και δε φροντίσουμε να αναπληρώσουμε το κενό, τότε είμαστε καταδικασμένοι να τα ξανακάνουμε. Για να μαθαίνεις λοιπόν χρειάζεσαι γνώσεις! Ένας φαύλος κύκλος! Γνώση, περισσότερη γνώση, μπας και τον σπάσουμε!
* Κάθε κείμενο που δημοσιεύεται στο InDeep Analysis εκφράζει και βαραίνει αποκλειστικά τον συντάκτη του. Οι αναλύσεις που δημοσιεύονται δεν συνιστούν συμβουλές για οποιουδήποτε είδους δραστηριότητα. Το InDeep Analysis δεν δεσμεύεται από τις πληροφορίες, τις απόψεις και τις αναλύσεις που δημοσιεύονται στην ψηφιακή πλατφόρμα του, και δεν φέρει απολύτως καμία ευθύνη για αυτές.
Online διαδραστική πλατφόρμα προβολής του πολιτισμού των Ελλήνων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Μπες στο www.act4Greece.gr Επίλεξε τη ∆ράση YOU GO CULTURE
Κάνε τη δωρεά σου με ένα κλικ στο
ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΩή με απ’ ευθείας κατάθεση ή μέσω internet, phone και mobile banking.
Πρόγραμμα Crowdfunding
Εξειδικευμένη γνώση με το κύρος του Πανεπιστημίου Αθηνών
Βιβλία & Συμμετοχή σε Συλλογικές Εκδόσεις
 |
 |
 |
 |
- 1 από 7
- ›
Σχετικά άρθρα
- 1 από 23
- ›
Συνεντεύξεις
|
Συνεντεύξεις: 26.2.2018 - Ο Παναγιώτης Πετράκης σε α΄ πρόσωπο | diastixo.gr 01/03/2017 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ | Πρώτη Γραμμή (Β. Λυριτζής – Δ. Οικονόμου) 01/03/2017 - Συνέντευξη στο διαδικτυακό κανάλι του CNN Greece (Τάσος Οικονόμου) 13/11/2016 Τα πρόσωπα του Σαββατοκύριακου" Alpha 989 12/11/2016 Εκπομπή "Europe" ΕΡΤ1 20/10/2016 - Τοποθέτηση στην παρουσίαση βιβλίου "Η Εγκυκλοπέδεια του Μάγκα" του Νίκου Τσακνή 13/7/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΕΡΤ1 28/6/2016 - Συμμετοχή στην εκπομπή Χ2 στο κανάλι Action24 24/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ANT1 στo Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων 23/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ στην εκπομπή Τώρα 06/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΕΡΤ1 - STUDIO 3 26/05/2016 - Συνέντευξη στον Α. Λιάρο στο Αιχμή ραδιόφωνο 25/05/2016 - Συνέντευξη στον Π. Τσίμα στο ΣΚΑΙ ραδιόφωνο 24/05/2016 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Focus, ΕΡΤ Τηλεόραση 24/05/2016 - Συνέντευξη στο Γερμανικό τηλεοπτικό δίκτυο ZDF 10/05/2016 - 'Συνέντευξη στην εκπομπή Studio 3 της ΕΡΤ1" 30/04/2016 - 'Αρθρο στην εφημερίδα "RealNews" 28/04/2016 - 'Αρθρο στην εφημερίδα "Ημερησία" 07/02/2016 - Συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό Αθήνα 984 25/01/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό STAR (Μέρος Α, Μέρος Β, Μέρος Γ) 20/01/2016 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή Στούντιο 3 (14:00), ΕΡΤ1 18/12/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1 16/12/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (08:45) 18/11/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1 09/11/2015 - Συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά FM (18:30) 07/11/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1 06/11/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ZDF 03/11/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30) 29/10/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (09:30) 26/10/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (13:30) 22/10/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1 13/10/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ARD 06/10/2015 - Συνέντευξη στη Ραδιοφωνική εκπομπή "Η Φωνή της Ελλάδας", ΕΡΤ 06/10/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1 01/10/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984 09/09/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ARD 07/09/2015 - Συνέντευξη στην Κρατική τηλεόραση Νορβηγίας (15:00) 07/09/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1, (10:15-11:15) 26/08/2015 - Συνέντευξη στο Ράδιο Θεσσαλονίκη 94,5 (10:30) 25/08/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (16:15) 21/08/2015 - Συνέντευξη στο Ισπανικό Πρακτορείο Ειδήσεων 17/08/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (11:15) 29/07/2015 - Συμμετοχή στην εκπομπή "ΕΡΤ Ενημέρωση" ΕΡΤ1 28/07/2015 - Συνέντευξη στο ARD German Radio (Alfred Schmit) 27/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 26/07/2015 - Συνέντευξη στην εφημερίδα "Έθνος της Κυριακής" 17/07/2015 - Συνέντευξη στον Andreas Macho (Γερμανός δημοσιογράφος) 16/07/2015 - Συνέντευξη στην Guardian 16/07/2015 - Συνέντευξη στον Π. Τσίμα, Σκαϊ 100,3 (10:30) 15/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30) 14/07/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Δίκτυο E-24 14/07/2015 - Συνέντευξη στο Sky News (12:00) 11/07/2015 - Συνέντευξη στhn εφημερίδα Siempre (Μεξικό) 10/07/2015 - Συνέντευξη στo Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού ANT1 10/07/2015 - Συνέντευξη στην RAI ITALIA TV, (16:00) 08/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30) 07/07/2015 - Συνέντευξη στην Gieselmann, Ζeit Οnline 07/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Status Radio 94,2 (09:00) 06/07/2015 - Συνέντευξη στον Edvardas Spokas, Λιθουανική τηλεόραση LRT 06/07/2015 - Συνέντευξη στην Julien Neny, Ιταλική τηλεόραση ITELE 06/07/2015 - Συνέντευξη στην Καναδική τηλεόραση, CTV Canada AM (14:00) 06/07/2015 - Συνέντευξη στη δημοσιογράφο Qilong WANG, China Newsweek 05/07/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική πολιτική εκπομπή, Alpha TV (21:30) 05/07/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική πολιτική εκπομπή, Star Channel (20:00) 03/07/2015 - Συνέντευξη στην Chen Zhanjie, Xinhua News Agency (15:30) 03/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (07:45) 02/07/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (22:30) 02/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV 02/07/2015 - Συνέντευξη στον κ. Αποστολίδη, Ραδιοφωνικός Σταθμός Status Radio (09:30) 01/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel 01/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel 30/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV 30/062015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel 29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel 29/06/2015 - Συνέντευξη στον Leandro Colon από Εφημερίδα της Βραζιλίας 29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV 29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel 28/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV 28/06/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Action 24 28/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Παραπολιτικά FM 28/06/2015 - Συνέντευξη στο Τηλεοπτικό Δίκτυο BBC 28/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel 25/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984, (17:45) 24/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Η Ώρα της Ευρώπης", ΕΡΤ1, (22:15) 24/06/2015 - Συνέντευξη στο Τηλεοπτικό Δίκτυο Euronews 24/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984, (09:00-10:00) 23/06/2015 - Συνέντευξη στο Γ. Αντύπα, Παραπολιτικά FM 90,1, (21:30) 23/06/2015 - Συνέντευξη στη Γερμανική Κρατική Τηλεόραση ARD (με την κ. Σ. Ζακελίνα) 23/06/2015 - Άρθρο στην εφημερίδα "Folha de São Paulo" (Βραζιλία) 23/06/2015 - Συνέντευξη στην Εβδομαδιαία Γερμανική Εφημερίδα Die Zeit (με τον κ. Ζαχαράκη) 23/06/2015 - Συνέντευξη στον Τηλεοπτικό Σταθμό Deutsche Welle (15:30) 22/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (11:50) 22/06/2015 - Συνέντευξη στον Eric Moylan, National Irish Radio, (08:40) 21/06/2015 - Συνέντευξη στο Γ. Ψάλτη, Real FM 97,8, (08:30) 20/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Europe", ΕΡΤ1, (12:00) 20/06/2015 - Συνέντευξη στην Ραδιοφωνική εκπομπή "Live Breakfast", BBC 5, (08:30) 18/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Ο Κόσμος της ΕΡΤ", ΕΡΤ1, (20:00) 18/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Mega Channel 18/06/2015 - Συνέντευξη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων AFP (στον κ. Χαδούλη) 18/06/2015 - Συνέντευξη στoν Τηλεοπτικό Σταθμό BBC (στον Κώστα Καλλέργη) 17/06/2015 - Συνέντευξη στo Γερμανικό Τηλεοπτικό Σταθμό ARD 17/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (12:00) 16/06/2015 - Συνέντευξη στη Reporter Γιεσέν Κορίνα, Γερμανική Τηλεόραση ZDF (2ο Κρατικό Κανάλι) (16:00) 15/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (14:50) 05/06/2015 - Συνέντευξη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (10:30) 05/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM (09:45) 01/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (στον Θ. Σιάφακα) (Πρώτο Πρόγραμμα - 17:30) 28/05/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή "Fairplay" της ΝΕΡΙΤ 28/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (Πρώτο Πρόγραμμα - 12:30) 27/05/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel 27/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 26/05/2015 - Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπρατσιάκου για το ειδησεογραφικό site News247.gr 26/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 9,84 FM (10:30) 25/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM (08:50) 24/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Action 24 (10:00) 23/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (Πρώτο Πρόγραμμα - 17:30) 20/02/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΣΚΑΪ 22/01/2015 - Συνέντευξη στον ραδιοφωνικό σταθμό Βήμα FM 26/01/2015 - Συνέντευξη στην Εφημερίδα Newtimes.RU 22/01/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 22/01/2015 - Συνέντευξη στην Εφημερίδα Kurier 21/01/2015 - Συνέντευξη στην Ισπανική Τηλεόραση HispanTv 07/01/2015 - Συνέντευξη στην Repórter, revista Exame 05/01/2015 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό Action24 |
