ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ

Στη σύγχρονη εποχή της πληροφορίας, του Διαδικτύου και της κοινωνικής δικτύωσης, έχουν γεννηθεί πολυποίκιλες ευκαιρίες για εγκληματική δράση. Παραδοσιακώς τελούμενα εγκλήματα, όπως αυτό της σεξουαλικής παρενόχλησης, της παιδικής πορνογραφίας, των οικονομικών απατών, της παρενόχλησης, του οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας, χρησιμοποιούν σαν δούρειο ίππο τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα και μετεξελίσσονται στο χώρο και στο χρόνο. Παράλληλα, νέες μορφές εγκληματικών συμπεριφορών (hacking, virus & malware infection, espionage, cracking and Distributing Denial of Service attacks) αναφύονται και σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα συγκροτούν τη νεοεκκολαφθείσα κατηγορία των ηλεκτρονικών εγκλημάτων.

Ο όρος «ηλεκτρονικό έγκλημα» δεν απηχεί κοινού νομικού ή επιστημονικού ορισμού. Σύμφωνα με τον Wall (2011), «κάθε πράξη ή παράλειψη που διαπράττεται σε παγκόσμιο πληροφοριακό επίπεδο με τη βοήθεια του διαδικτύου» μπορεί να οριστεί ως ηλεκτρονικό έγκλημα. Τα ηλεκτρονικά εγκλήματα δύνανται να λαμβάνουν ποικίλες κατηγοριοποιήσεις και ταξινομήσεις, με πιο διαδεδομένη αυτή που προκύπτει από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2001 και η οποία και τα χωρίζει σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: 1) Εγκλήματα κατά της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας δεδομένων ηλεκτρονικών υπολογιστών (αδικήματα μορφής CIA). 2) Εγκλήματα σχετιζόμενα με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που διαπράττονται μέσω αυτών. 3) Εγκλήματα που χαρακτηρίζονται από το παράνομο περιεχόμενό τους, το οποίο και διανέμεται μέσω του διαδικτύου και 4) Εγκλήματα σχετικά με την προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία (2016) οι κυριότερες μορφές των ηλεκτρονικών εγκλημάτων, που εξιχνιάσθηκαν στην Ελλάδα από το Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος/ΔΑΑ, είναι οι απάτες μέσω διαδικτύου, η παιδική πορνογραφία, η διακίνηση και πειρατεία λογισμικού, οι κακόβουλες εισβολές σε δίκτυα (hacking), οι απάτες με πιστωτικές κάρτες, η διακίνηση ναρκωτικών καθώς και o διαδικτυακός εκφοβισμός που απαντάται συνήθως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα τα εγκλήματα στα chat rooms.

Η ύπαρξη ενός ατόμου με κίνητρο να διαπράξει έγκλημα, ενός κατάλληλου και ευάλωτου στόχου καθώς και η απουσία αποτελεσματικού ελέγχου/αστυνόμευσης είναι τρεις βασικές προϋποθέσεις, που όντας ταυτόχρονα παρούσες χωρικά και χρονικά, δύναται να οδηγήσουν στην εμφάνιση ποινικά κολάσιμων συμπεριφορών τόσο εντός όσο και εκτός της διαδικτυακής ζωής. Το γεγονός ότι το ίδιο το διαδίκτυο είναι εξ υπάρξεώς του «εγκληματογόνο», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Newman & Clarke (2003), ενισχύεται και από τα εγγενή χαρακτηριστικά του, τα οποία και συμβάλλουν στη ραγδαία αύξηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος και συνοψίζονται ως κάτωθι:

• Το διαδίκτυο προσφέρει «ανωνυμία» για τον εκάστοτε χρήστη. Έτσι, ο εκάστοτε εγκληματίας αισθάνεται πιο ελεύθερος και ασφαλής πίσω από μια ψεύτικη ταυτότητα, παραμένοντας αόρατος κατά τη διάπραξή του και αφήνοντας ελάχιστα ή και καθόλου ψηφιακά ίχνη τέλεσης του εγκλήματός του, δυσχεραίνοντας έτσι κατά πολύ το έργο των διωκτικών αρχών.

• Το γεγονός ότι κάθε άτομο μπορεί να έχει εύκολη και με χαμηλό κόστος εικοσιτετράωρη πρόσβαση σε μια πηγή απεριορίστων, παντός τύπου πληροφοριών, εφαρμογών και δραστηριοτήτων, όπως το Διαδίκτυο, δημιουργεί έδαφος για ποικίλες εγκληματικές συμπεριφορές. Εγκλήματα μπορεί να τελούνται από τον προσωπικό χώρο των δραστών με χρήση μόνο ενός υπολογιστή και σε χρόνο δευτερολέπτων, χωρίς πολλές φορές να γίνονται αντιληπτά από τα ίδια τα θύματα.

• Μέσω του διαδικτύου, συγκεκριμένες ομάδες δραστών με κοινό στόχο μπορούν να επικοινωνούν άμεσα και δη σε πραγματικό χρόνο, χωρίς επιπρόσθετες μετακινήσεις, ανταλλάσσοντας απόψεις και γενικότερα συζητώντας σε chat rooms, blogs και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εμπλουτίζοντας έτσι το Modus operandi τους και εμπλουτίζοντας τις γνώσεις τους μα και την εγκληματική δράση τους μέσω των διαδικτυακών συνεργών τους.

• Λόγω της παγκόσμιας φύσης του διαδικτύου και της απουσίας φυσικών και γεωγραφικών ορίων, είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί ο τόπος και ο ακριβής χρόνος τέλεσης των εγκλημάτων που διαπράττονται στον Κυβερνοχώρο, με αρκετά δύσκολη και τη διερεύνηση και τον εντοπισμό των δραστών. Επιπροσθέτως, εξαιτίας αυτής της παγκόσμιας διασύνδεσης των πληροφοριακών συστημάτων, ο δράστης μπορεί να ανακαλύψει ακόμη πιο εύκολα την «αχίλλειο πτέρνα» τους και να εξαπολύσει την όποια επίθεση εναντίον τους.

• Η ολοένα μεταβαλλόμενη και εξελισσόμενη φύση του διαδικτύου σε τεχνολογικό και γνωστικό επίπεδο, καθιστά απαραίτητη την εξειδικευμένη εκπαίδευση των μονάδων δίωξης ηλεκτρονικών εγκλημάτων σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο.

• Η απουσία ουσιαστικού, κοινού διαδικτυακού ελέγχου καθώς και η έλλειψη ενιαίου νομοθετικού πλαισίου σε παγκόσμιο επίπεδο καθιστά δυσχερή την ποινική αντιμετώπιση κολάσιμων συμπεριφορών, τόσο διασυνοριακά όσο και μέσα σε μια επικράτεια.

• Εξαιτίας όλων των προαναφερθέντων, θύματα ηλεκτρονικών εγκλημάτων διστάζουν να αποκαλύψουν και να καταγγείλουν την όποια εγκληματική εις βάρος τους συμπεριφορά, με αποτέλεσμα το μέγεθος της εγκληματικότητας στο χώρο του Διαδικτύου να είναι «ακόμα πιο σκοτεινό» από ότι στον «κοινό» εγκληματικό χώρο.

Τα ηλεκτρονικά εγκλήματα έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τη μελέτη ηλεκτρονικού εγκλήματος από τη Norton το 2011, από το 2010 μέχρι και το 2011 σε 24 χώρες, κάθε δευτερόλεπτο 14 ενήλικες γίνονταν θύματα ηλεκτρονικών εγκλημάτων, αριθμός που ανέρχεται σε πάνω από 1 εκατομμύριο θύματα την ημέρα. Μια μεταγενέστερη μελέτη του ίδιου οργανισμού το 2016, αποκάλυψε ότι το 2015, 594 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είχαν βιώσει έστω και μία κακόβουλη διαδικτυακή επίθεση, με τα θύματα καθημερινά να υπολογίζονται σε 1,5 εκατομμύρια άτομα, ενώ υπολογίστηκε ότι έχουν χαθεί πάνω από 150 δισεκατομμύρια δολάρια εξαιτίας οικονομικών ηλεκτρονικών απατών. Η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των ηλεκτρονικών εγκλημάτων ενισχύεται και από την τελευταία Οικονομοτεχνική Ανάλυση της PWC του 2016, η οποία σε έρευνα στον επιχειρηματικό χώρο κατέγραψε ότι το 1/3 των 6.000 και πλέον συμμετεχουσών στην έρευνα επιχειρήσεων είχαν έρθει αντιμέτωποι με κάποιου είδους διαδικτυακό έγκλημα οικονομικής φύσεως, με ζημιές που πολλές φορές ξεπερνούσαν τα 100 εκατομμύρια δολάρια.

Η πρόληψη, η ενημέρωση και εκπαίδευση καθώς και η έγκαιρη και έγκυρη αντιμετώπιση αυτού του εγκληματικού φαινομένου καθίσταται απαραίτητη και αναγκαία σε ατομικό, κοινωνικό και παγκόσμιο επίπεδο.