ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΖΗΤΩ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΔΙΝΩ;

Ζούμε σε εποχές έντονων διεκδικήσεων στους περισσότερους τομείς της ζωής μας: διεκδικούμε την ανοχή, τη δικαιοσύνη, τον αυτοπροσδιορισμό, καλύτερους όρους ζωής και εργασίας, τον έρωτα κτλ. Και καλά κάνουμε. Βασικά, θα ήταν ανησυχητικό να μη διεκδικούσαμε.  

Διεκδικούμε κάτι που νιώθουμε ότι μας λείπει ή βιώνουμε την έλλειψή του ως γεγονός. Αυτό που διεκδικούμε θεωρούμε ότι θα βελτιώσει τη ζωή και την προσωπικότητά μας. Για παράδειγμα, διεκδικούμε τον αυτοπροσδιορισμό, διότι αισθανόμαστε πως δεν μας καλύπτουν οι προσφερόμενοι από την κοινωνία τρόποι αυτοπροσδιορισμού.

Αυτό που διεκδικούμε θεωρούμε ότι το δικαιούμαστε, ότι δηλαδή είναι ένα απόλυτο και ξεκάθαρο δικαίωμά μας να το έχουμε ή να είμαστε αυτό. Ποτέ κανείς δεν διεκδικεί κάτι που θεωρεί ότι δεν το δικαιούται. Αυτό ισχύει ακόμα και σε περιπτώσεις όπως η εξαπάτηση, π.χ. όταν κάποιος προσπαθεί να μας πείσει για κάτι που δεν ισχύει, προκειμένου να μας αποσπάσει οτιδήποτε (συμφωνία, υποστήριξη, χρήματα κτλ.). Προσπαθεί να εκμαιεύσει από εμάς ένα φανταστικό δικαίωμά του.

Το δικαίωμα είναι χαρακτηριστικό της κοινωνικής διάστασης του ανθρώπου. Υπάρχει μόνο μέσα στο πλαίσιο μιας κοινωνίας. Κανείς δεν διεκδικεί τίποτα, όταν είναι μόνος του, μακριά από οποιαδήποτε κοινωνία. Ως εκ τούτου, το δικαίωμα αποτελεί θεμελιακό συστατικό όχι μόνο της ίδιας της κοινωνίας, αλλά κυρίως της αρμονικής λειτουργίας της, δηλαδή της αρμονικής συμβίωσης των προσώπων που τη συναποτελούν. Από τη στιγμή που εγείρεται κάτι ως δικαίωμα, διεκδικείται από σημαντική μερίδα του πληθυσμού και δεν ακολουθεί συλλογική διαπραγμάτευσή του, τότε αυτό είναι πιθανό να αποτελέσει παράγοντα κοινωνικής αναταραχής – και η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια γεγονότα.

Τι σημαίνει όμως το να έχω «δικαίωμα»; Σημαίνει ότι οι άλλοι αναγνωρίζουν σε εμένα τη απόλυτη δυνατότητα να ασκήσω αυτό το δικαίωμα και κανείς δεν μπορεί να με εμποδίσει, χωρίς να αντιμετωπίσει κάποια αρνητική αντίδραση εκ μέρους του κοινωνικού συνόλου. Με άλλα λόγια, το δικαίωμά μου δημιουργεί υποχρέωση εκ μέρους των άλλων. Συνεπώς, η υποχρέωση αποτελεί την άλλη όψη του δικαιώματος. Όσο και να αγνοείται (σκοπίμως ή μη), είναι γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει το ένα δίχως το άλλο. Τι σημαίνει όμως αυτό;

Αυτό σημαίνει ότι η διεκδίκηση του οποιουδήποτε δικαιώματος εκ μέρους μου προϋποθέτει την ταυτόχρονη αποδοχή εκ μέρους μου ότι έχω υποχρεώσεις. Οι υποχρεώσεις, προφανώς, δεν αφορούν το δικαίωμα που διεκδικώ. Καθώς η κοινωνία είναι ένας απίστευτα πολύπλοκος οργανισμός, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων αφορούν ζητήματα δικαιώματος-υποχρέωσης, που ορισμένες φορές δεν συνειδητοποιούμε, παρά μόνο όταν στερούμαστε ό,τι αυτά αφορούν, όσο ασήμαντα κι αν φανούν πως είναι, π.χ. ένα συγκεκριμένο φαγητό ή ποτό, ή η πρόσβαση σε έναν τόπο ανοιχτό για όλους (εκτός από πρόσωπα με αναπηρία).

Η διεκδίκηση εκ μέρους μας ενός δικαιώματος χωρίς να αποδεχθούμε ότι έχουμε υποχρεώσεις έχει ως αποτέλεσμα την προβολή εύλογης αντίστασης εκ μέρους του υπόλοιπου τμήματος της κοινωνίας. Αυτός που μόνο διεκδικεί, δηλαδή απαιτεί για τον εαυτό του, χωρίς να αναγνωρίζει τη δυνατότητα αντίστοιχης ενέργειας στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, είναι ένας εγωιστής που στρέφεται ενάντια σε αυτούς, από τους οποίους απαιτεί να του επιτρέψουν να αποκτήσει το δικαίωμα που διεκδικεί. Είναι ευνόητο και προφανές ότι οι πιθανότητες να επιτύχει αυτό που διεκδικεί είναι πολύ μειωμένες, αφού με αυτόν τον τρόπο δεν θέτει τον εαυτό του ως ισότιμο μέλος της κοινωνίας του, αλλά ως ανώτερο – έστω κι αν ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται αυτό, οπότε μπορεί και να απορεί με την αντίσταση που βρίσκει η διεκδίκησή του.

Οι σημερινές υποχρεώσεις μας είναι δικαιώματα που κατακτήθηκαν από προηγούμενες γενιές (και μερικές φορές με πολλές θυσίες). Τα κατακτημένα δικαιώματά μας θα γίνουν υποχρεώσεις των επομένων. Κι όλα μαζί συνθέτουν τον κοινωνικό ιστό των διαπροσωπικών σχέσεων, η αρμονική διατήρηση του οποίου είναι ταυτόχρονα υποχρέωση και δικαίωμα όλων.

Διάλεξε από τα προγράμματά μας αυτό που ταιριάζει περισσότερο στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες σου:

Αυτοβελτίωση και Διεκδικητική Συμπεριφορά

Αυτοπαρακίνηση και Αυτογνωσία

Δεξιότητες Αυτοηγεσίας