ΕΥΕΛΙΚΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΜΑΘΗΣΗΣ, ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Στο πλαίσιο των κοινωνικών επιδράσεων και δη της σχολικής ζωής, αποτελούν εκπαιδευτικό, μαθησιακό και πολιτισμικό γεγονός τα εκθέματα υλικού πολιτισμού, καθώς επίσης οι αρχειακές και λοιπές μουσειακές συλλογές. Ως επί το πλείστον, η Μουσειακή Αγωγή και Εκπαίδευση συνιστά μία σύγχρονη εκπαιδευτική πρόταση και μπορεί να συγκροτήσει μία καινοτόμο παιδαγωγική παρέμβαση στο πεδίο της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης. Το μουσείο ως σύγχρονο περιβάλλον άτυπης εκπαίδευσης διαθέτει ένα πλούσιο συγκινησιακό περιβάλλον με απεριόριστες δυνατότητες μάθησης, καθώς το κοινό μπορεί να βιώσει μια πολυαισθητηριακή, ολιστική εμπειρία, καθώς δεν δέχεται απλώς σημασίες και νοήματα αλλά και το ίδιο -το κοινό- διαμορφώνει τις δικές του σημασίες και τα δικά του νοήματα μπροστά από μουσειακά αντικείμενα ιστορικού, λαογραφικού, τεχνολογικού, αισθητικού, εικαστικού, αρχαιολογικού κ.λπ. χαρακτήρα.

Περαιτέρω, με δεδομένη τη δυνατότητα των μουσείων να λειτουργούν ως εκπαιδευτικοί φορείς, η μάθηση στο μουσείο έχει επηρεασθεί από σύγχρονα εκπαιδευτικά ρεύματα και θεωρίες μάθησης, π.χ. κονστρουκτιβισμός. Επίσης, η θεωρία του Gardner σχετικά με την πολλαπλή νοημοσύνη (λεκτική/γλωσσική, λογικο-μαθηματική, χωρική/χωροταξική, διαπροσωπική, ενδοπροσωπική, μουσική/ρυθμική, σωματική/κιναισθητική, νατουραλιστική) είναι ευρέως διαδεδομένη στο πλαίσιο ανάπτυξης των μουσειακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ενισχύοντας έτσι τη σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα διαθεματικά. Ως εκ τούτου, η γνώση οικοδομείται πλουραλιστικά και δημοκρατικά μέσα από την αποδοχή της διαφορετικότητας.

Χαρακτηριστικά, η μάθηση στο μουσείο είναι βιωματική και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων είναι ενεργητικές, προάγοντας τη συμμετοχική εκπαίδευση και αποβλέποντας στην απόκτηση  και παράλληλη καλλιέργεια γνωστικών, κοινωνικών και ψυχοκινητικών δεξιοτήτων. Συνεπώς, η μαθησιακή διαδικασία μέσα στο μουσείο διακρίνεται για την ενεργό συμμετοχή του εκπαιδευόμενου όχι μόνο γνωστικά αλλά και ψυχοσυναισθηματικά, γεγονός που αποκρυσταλλώνεται στη βιωμένη εμπειρία.

Επομένως, στα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα η εκπαιδευτική διαδικασία οικοδομείται, μεταξύ άλλων, μέσα από μία διαλεκτική σχέση, ένα σύνολο ερωτοαποκρίσεων μεταξύ παιδαγωγού και εκπαιδευομένων. Επιπλέον, παιδαγωγικές αρχές και προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών μουσειακών δράσεων είναι: η δημιουργικότητα, η διεπιστημονικότητα, η εποπτεία, η συμμετοχικότητα, η συνεργατικότητα, η βιωματικότητα, η αυτενέργεια κ.ά. Π.χ., η αυτενέργεια, ως κεντρική ιδέα της θεωρίας του J. Dewey, βασίζεται στην εμπειρία ως προϋπόθεση δοκιμής και γνωριμίας, κατανοώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη φύση της πραγματικότητας. Στη βάση αυτή, αρχές ενθάρρυνσης του νεαρού ατόμου, οι οποίες μπορούν να οικοδομηθούν κατά την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και μαθησιακών εμπειριών στο μουσείο είναι: η εκτίμηση, η πίστη και η πεποίθηση στο παιδί και τον έφηβο, η αναγνώριση της εργασίας και της προσπάθειας, η χρησιμοποίηση της ομάδας, η ολοκλήρωση της ομάδας, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η χρησιμοποίηση του ενδιαφέροντος του παιδιού.

Είναι σκόπιμο να επισημάνουμε ότι η σχολική εκπαίδευση σε συνεργασία με το μουσείο δημιουργεί νέες προοπτικές, καινοτόμα μεθοδολογικά εργαλεία και ένα ευέλικτο και δυναμικό περιβάλλον μάθησης και ψυχαγωγίας με ποικίλες διαστάσεις κοινωνικής και πολιτισμικής αλληλεπίδρασης. Υπό το πρίσμα αυτό, ο ρόλος της εκπαιδευτικής αξιοποίησης των πειστηρίων υλικού πολιτισμού συνιστά μια δυνητική και εναλλακτική πρόταση διεύρυνσης παραδοσιακών σχολικών πρακτικών ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ και παράλληλης ερμηνείας κοινωνικών μετασχηματισμών μέσω πολιτισμικών και πολιτιστικών εκθεμάτων και αντικειμένων. Η άποψη αυτή απορρέει από τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του μουσείου και αποκρυσταλλώνει σύγχρονες κοινωνικές σχέσεις και κοινωνιολογικούς προβληματισμούς. Τελικά, ο νέος κοινωνικός και παιδευτικός ρόλος του μουσείου, ενός ιστορικού και παραδοσιακού θεσμού, ανιχνεύεται στις ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ συνδέσεις πολιτισμικών δομών, εκπαιδευτικών πρακτικών, προσωπικών ερμηνειών και συλλογικών στάσεων, υπό τη σκοπιά της ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ σε μια τρέχουσα κοινωνική δυναμική παγκοσμιοποίησης.