Τ.Π.Ε. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ. ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ

Σήμερα, οι συνεχείς αλλαγές στα παγκόσμια δεδομένα έχουν αναδείξει την Εκπαίδευση ως τον κυριότερο και πιο βιώσιμο μηχανισμό διαρκούς προσαρμογής του ατόμου. Στο νέο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό-πολιτισμικό περιβάλλον, χαρακτηριστικά όπως η γνώση και οι δεξιότητες, η προσαρμογή και η καινοτομία, η επικοινωνία και η πρωτοβουλία, καθώς και η επιχειρηματικότητα αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης. Ειδικά, η εκπαίδευση αποτελεί βασικό ζήτημα της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του 2030, στοχεύοντας στη διασφάλιση ποιότητας και δια βίου μάθησης, χωρίς αποκλεισμούς για άτομα με αναπηρίες και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (United Nations, 2015).

Στο πλαίσιο αυτό, το δημιουργικό σχολείο (the creative school), το οποίο αποσκοπεί στη συμπερίληψη, την ποιότητα της μαθησιακής διαδικασίας και την αποτελεσματική διδασκαλία (Jeffrey & Woods, 2003), καθώς και oι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Συνακόλουθα, η αξία και η χρησιμότητά τους στη διδασκαλία και τη μάθηση, για διδάσκοντες και μαθητές, αποτελούν σύγχρονο αντικείμενο επιστημονικής διερεύνησης (Meadows, 2004).

Περαιτέρω, οι Τ.Π.Ε. αποτελούν μέρος των εξελίξεων στο μαθησιακό περιβάλλον, και σε συνδυασμό με καινοτόμες παιδαγωγικές αντιλήψεις,  έχουν ως αποτέλεσμα την ενεργητική στάση των μαθητών, την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων και τη διευκολυντική αλληλεπίδρασή τους μεταξύ μαθητών και δασκάλου. Συγκεκριμένα, η βελτίωση των μεθόδων επικοινωνίας μέσω των νέων τεχνολογιών δημιουργεί ένα νέο «διευκολυντικό» εκπαιδευτικό περιβάλλον για τα άτομα με ειδικές ανάγκες (Ιωαννίδη, 2003), εφόσον δύναται να ενσωματώσει μεγάλο τμήμα βασικών γνώσεων για τη διευκόλυνση των ατόμων αυτών στην καθημερινή ζωή. Αν και ο σχεδιασμός σχετικών εκπαιδευτικών λογισμικών και προγραμμάτων βασίστηκε περισσότερο στη φιλοσοφία της πρακτικής εξάσκησης και λιγότερο στην ψυχολογική υποστήριξη, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημασία της πρόσβασης για όλους, σήμερα, στην εκπαιδευτική διαδικασία (Στεφανίδη κ.ά., 1994).

Στο πλαίσιο αυτό, αξιόλογη είναι και η εφαρμογή διδακτικών μεθόδων που αξιοποιούν παιδαγωγικά τα σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία των Τ.Π.Ε., με βασικό σκοπό τη σύνδεση σχολείου με την κοινωνία και τη ζωή και την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μαθητών/τριών με διαφορετικές μαθησιακές κλίσεις και ανάγκες. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της καλλιέργειας επικοινωνιακών και ομαδοσυνεργατικών δεξιοτήτων, που ευνοούν την ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης και της ικανότητας λήψης αποφάσεων σε ένα πλαίσιο Ομαδοσυνεργατικής Μάθησης (Cooperative Learning)(Φραγκάκη, 2010).

Ειδικά, η χρήση συμμετοχικών-βιωματικών τεχνικών μέσω της τηλεδιάσκεψης μπορεί να δημιουργεί αυθεντικά αλληλεπιδραστικά περιβάλλοντα μάθησης (Αρμακόλας κ.ά., 2019). Εδώ, πρέπει να τονιστεί ότι το ίδιο το εκπαιδευτικό υλικό στη δια βίου εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (Distance e-learning) προσφέρει ένα ελκυστικό και πολλά υποσχόμενο μέσο διδασκαλίας δια βίου κατάρτισης με τη χρήση Νέων Τεχνολογιών της Πληροφορίας σε περιπτώσεις αναπηριών, όπως άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας (Αργυρόπουλος, Χρονοπούλου, 2018).

Συνολικά, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα η συνεργατική μάθηση, η οικοδόμηση της γνώσης, η εξατομικευμένη ανατροφοδότηση, η επίλυση προβλήματος κ.λπ., μπορούν να βοηθήσουν στη σχολική και την κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρίες και δυσκολίες μάθησης καθώς και στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής τους (Ξανθούλη κ.ά., 2013) μέσα από μία κουλτούρα συμπερίληψης.

Παράλληλα, διαπιστώνεται ότι πρακτικές όπως είναι τα MOOCs, οι διαδικτυακές κοινότητες μάθησης, τα κοινωνικά δίκτυα, οι ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι, το διαδικτυακό ραδιόφωνο και η τηλεόραση, η ηλεκτρονική εφημερίδα, μπορούν να συνδυάσουν τις τρεις μορφές μάθησης, Τυπική, Μη Τυπική και Άτυπη. Είναι γεγονός ότι η Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (ΑεξΑΕ), μέσα από τη χρήση των νέων τεχνολογιών, μπορεί να συνδέσει τις τρεις μορφές μάθησης και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και ανάλογα με το μαθησιακό περιεχόμενο να προάγει την ανταλλαγή απόψεων και τη συνεργασία μεταξύ ατόμων και ομάδων. Έτσι, δίδεται η δυνατότητα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επιτυγχάνεται η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία μεταξύ διδάσκοντα-διδασκομένου και εκπαιδευτικού υλικού. Ιδίως τα MOOCs διαθέτουν στοιχεία κοινωνικού εποικοδομισμού (social constructivist) και μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία για τον εφοδιασμό των ανθρώπων, ενισχύοντας την κοινωνική δράση σε παγκόσμια προβλήματα υγείας, περιβάλλοντος, δικαιοσύνης και ανθρώπινων δικαιωμάτων (Κανελλόπουλος, Κουτσούμπα, 2017).

Συμπερασματικά, η αλματώδης εξέλιξη των νέων Τεχνολογιών στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα δημιουργεί νέα δεδομένα στον χώρο της AεξΑΕ, μεταβάλλοντας σημαντικά το περιβάλλον μάθησης, επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης για μαθητές με και χωρίς αναπηρία, δεδομένου ότι:

(α) η είσοδος και η εφαρμογή των Τ.Π.Ε. είναι εργαλείο επικοινωνίας και μάθησης στην εκπαίδευση, γεγονός που μπορεί να αμβλύνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες, υποστηρίζοντας την ένταξη μαθητών με ειδικές ανάγκες (Χαϊδή κ.ά., 2010)·

(β) η κατάλληλη υποστήριξη είναι καθοριστική για τον εκπαιδευτικό, ο οποίος χρησιμοποιώντας τις Τ.Π.Ε. δύναται να αντιμετωπίσει ατομικές μαθησιακές ανάγκες των μαθητών/τριών (Ειδική Αγωγή στην Ευρώπη, 2003) υπό το πρίσμα αποδοχής της διαφορετικότητας.

Επομένως, η άμεση υποστήριξη των εκπαιδευτικών είναι ένα βασικό ζήτημα, ώστε να αναπτύξουν γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για τη λειτουργία των Τ.Π.Ε. και τη βελτίωση της Προσβασιμότητας για Όλους (Χαϊδή κ.ά., 2010).

Βιβλιογραφικές αναφορές

Αργυρόπουλος, Θ., Χρονοπούλου, Ι. (2018). Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για Εξ αποστάσεως Εκπαίδευση Νοσηλευτών, Σχετικά με τη Διαχείριση Ασθενών με Σακχαρώδη Διαβήτη. Νοσηλευτική, 57 (2), σσ. 147-155.

Αρμακόλας, Σ., Παναγιωτακόπουλος, Χ., Φραγκούλης, Ι. (2019). O εκπαιδευτικός σχεδιασμός της τηλεδιάσκεψης με χρήση και αξιοποίηση συμμετοχικών-βιωματικών τεχνικών. International Conference in Open & Distance Learning, 10, 2A, σσ. 140-149.

European Agency for Development in Special Needs Education. Ειδική Αγωγή στην Ευρώπη. (2003). Available from: http://www.european-agency.org/publications/agency_publications/SNE_europe/SNE.html

Ιωαννίδη, Β. (2003). Η Υπολογιστική Τεχνολογία ως μέσο Προαγωγής τής Υγείας των παιδιών με ειδικές ανάγκες, στο πλαίσιο της Παγκοσμιοποίησης. Πρακτικά τού 10^ου Διεθνούς Συνεδρίου “Ελληνική Παιδεία και Παγκοσμιοποίηση”. Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος. Available from: http://www.pee.gr/wp-content/uploads/praktika_synedrion_files/enall/sin_napl.htm

Κανελλόπουλος, Α., Κουτσούμπα, Μ. (2017). Συνδέοντας την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, τις Νέες Τεχνολογίες και τις Μορφές Μάθησης. Η Περίπτωση των ΜOOCs. Πρακτικά 9^ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, τ. 4, Α΄, σσ. 123-135. Available from: https://eproceedings.epublishing.ekt.gr/index.php/openedu/article/view/1128/1338

Meadows, J. (2004). Science and ICT in the Primary School. A Creative Approach to Big Ideas. David Fulton Publishers.

Ξανθούλη, Μ., Γουλή, Ε., Σμυρναίου, Ζ. (2013). Νέες τεχνολογίες στην Ειδική Αγωγή: Μία Μελέτη Περίπτωσης. In: 7^th International Conference in Open & Distance Learning – Procceeding, v. 1, Α΄. Athens. Available from: https://eproceedings.epublishing.ekt.gr/index.php/openedu/article/view/544

Στεφανίδη Κ., Παπαρούλη Γ., Λαγουδάκη Ε., Ψαρουδάκη Ν., Τριανταφύλλου Σ., Ιωαννίδου Δ. (1994). Ένα Διευρυμένο Εκπαιδευτικό Περιβάλλον για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες». Πρακτικά του 2^ου Συνεδρίου Εκπαιδευτικής Πληροφορικής (σσ. 211-218). Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου, Ινστιτούτο Πληροφορικής-ΙΤΕ, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αθήνα.

United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. Available from:  https://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/70/1&Lang=E.

Φραγκάκη, Μ. (2010). Παιδαγωγική αξιοποίησητων Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Ειδική Αγωγή: Mια μελέτη περίπτωσης με λογισμό και με όνειρο. Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Επιστημών της Εκπαίδευσης. Aθήνα.

Xαϊδή, Ε., Παπανικολάου, Β., Κίργινας, Σ., Γκούσκος, Δ., Μεϊμάρης, Μ. (2019). Ψηφιακά παιχνίδια ως εργαλεία μάθησης για παιδιά με αυτισμό. Πρακτικά 2^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ειδικής Αγωγής, 1, σσ. 205-218.