ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗ: ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Η ενσωμάτωση των προγραμμάτων αγωγής υγείας στο σχολικό περιβάλλον μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην πνευματική, ηθική, κοινωνική και πολιτισμική καλλιέργεια των μαθητών, ενισχύοντας παράλληλα τις θεμελιώδεις αρχές της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης και νοοτροπίας (Chester et al., 2019). Όταν μάλιστα εφαρμόζεται με σύγχρονες και συμμετοχικές μεθόδους, συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας σχολικής κοινότητας που βασίζεται στη συμπερίληψη, τον αλληλοσεβασμό και την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών. Με αυτόν τον τρόπο, το σχολείο γίνεται ένα περιβάλλον όπου όλοι οι μαθητές, ανεξαρτήτως διαφορών, έχουν την ευκαιρία να αναπτυχθούν, να εκφραστούν και να αλληλεπιδράσουν δημιουργικά.

Μέσα από ενεργητικές και βιωματικές μεθόδους μάθησης, οι μαθητές αποκτούν δεξιότητες και στάσεις ζωής που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας δημοκρατικής και αλληλέγγυας σχολικής κοινότητας. Η ενίσχυση της υπευθυνότητας, η ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και η καλλιέργεια μιας θετικής στάσης απέναντι στη ζωή είναι βασικά οφέλη που προκύπτουν από την εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής υγείας. Παράλληλα, προωθείται ο σεβασμός προς τη διαφορετικότητα, καλλιεργείται η αίσθηση αλληλεγγύης μεταξύ των μαθητών και ενισχύεται η συνοχή της μαθητικής κοινότητας. Η ενεργή συμμετοχή και η ανάπτυξη δημοκρατικών συμπεριφορών μέσα στο σχολικό περιβάλλον συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πλαισίου όπου όλοι οι μαθητές νιώθουν αποδεκτοί και ισότιμοι.

Για την αποτελεσματική εφαρμογή της αγωγής υγείας και τη διασύνδεσή της με τη συμπερίληψη, αξιοποιούνται συγκεκριμένες στρατηγικές που ενισχύουν τη βιωματική μάθηση και τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος αποδοχής και αλληλεπίδρασης (ΙΕΠ, 2020).

Βιωματική μάθηση

Η βιωματική μάθηση αποτελεί έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους ανάπτυξης κινήτρων, δεξιοτήτων και αξιών στους μαθητές (Μαλαφάντης, Ρήγα & Ιωαννίδη, 2021). Μέσα από την ενεργή συμμετοχή τους, οι μαθητές αποκτούν τη δυνατότητα να πειραματιστούν με νέες πρακτικές χωρίς φόβο αποτυχίας, γεγονός που ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους. Παράλληλα, αναπτύσσουν την ικανότητα ανάληψης ευθυνών και συμβάλλουν ενεργά στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος συνεργασίας και αλληλεγγύης.

Έντεχνος λόγος και βιβλιοθεραπεία

Η παιδική λογοτεχνία αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο στην προαγωγή της ενσυναίσθησης και της θετικής στάσης απέναντι στη διαφορετικότητα. Μέσα από επιλεγμένα βιβλία που εστιάζουν στην ανθρώπινη διάσταση των χαρακτήρων και αποφεύγουν τα στερεότυπα, οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν κατανόηση και σεβασμό προς τους άλλους. Η βιβλιοθεραπεία συμβάλλει καθοριστικά σε αυτή τη διαδικασία, επιτρέποντας στους μαθητές να ταυτιστούν με διαφορετικούς χαρακτήρες και να αντιληφθούν ποικίλες οπτικές, γεγονός που προάγει μια κουλτούρα αποδοχής και συμπερίληψης (Gumber, 2021)

Θεατρικό παιχνίδι

Το θεατρικό παιχνίδι αποτελεί μια ακόμα ισχυρή στρατηγική που ενισχύει τις δεξιότητες ζωής, την αυτοπεποίθηση και τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Μέσα από τη δραματική έκφραση και την αλληλεπίδραση, οι μαθητές μαθαίνουν να εκφράζουν συναισθήματα, να κατανοούν τις απόψεις των άλλων και να αναπτύσσουν την ενσυναίσθησή τους. Επιπλέον, το θεατρικό παιχνίδι λειτουργεί ως μέσο πρόληψης του άγχους και ενισχύει τη συνοχή της σχολικής κοινότητας, καθώς δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο όλοι οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα και να νιώθουν αποδεκτοί (Σπανάκη, 2014).

Υπαίθρια Μάθηση

Η υπαίθρια μάθηση ενισχύει τα κίνητρα και τον ενθουσιασμό των μαθητών, δημιουργώντας ένα ήρεμο και χαλαρό μαθησιακό περιβάλλον που τους επιτρέπει να μαθαίνουν με τον δικό τους ρυθμό και σε συνθήκες που θεωρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικές (Gilbertson et al., 2022). Αξιοποιεί τόσο πρακτικές όσο και θεωρητικές προσεγγίσεις, δίνοντας έμφαση στην εμπειρική και βιωματική μάθηση, η οποία ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις και διευκολύνει τη μαθησιακή διαδικασία για όλα τα παιδιά (Güdelhöfer, 2016). Παράλληλα, ενισχύει τη σύνδεση των μαθητών με τις κοινότητές τους και το φυσικό περιβάλλον, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή τους σε βιωματικές δραστηριότητες και ομαδικές εργασίες (Zachor, 2017).

Η υπαίθρια εκπαίδευση ωφελεί ιδιαίτερα τους μαθητές με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, καθώς τους δίνει την ευκαιρία να αναπτύξουν γλωσσικές δεξιότητες μέσω της άμεσης οπτικής επαφής με το περιβάλλον και της εξερεύνησης φυσικών αντικειμένων, μαθαίνοντας μέσα από την πρακτική εμπειρία (learning by doing). Επιπλέον, ενισχύει τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες μέσω της συνεργασίας σε εξωτερικούς χώρους. Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία χωρίς την ανάγκη να παραμένουν ακίνητοι ή σιωπηλοί για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Έτσι, αποφεύγεται η αισθητηριακή υπερφόρτωση και τους δίνεται η δυνατότητα να εργάζονται με τον δικό τους ρυθμό, σε ένα περιβάλλον που ενισχύει την προσωπική εξερεύνηση και την αυτοκαθοδηγούμενη μάθηση (Fang, Hassan, & LePage, 2023).

Συμπέρασμα

Ανακεφαλαιώνοντας, η συμπερίληψη και η αγωγή υγείας αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια ενός εκπαιδευτικού συστήματος που στοχεύει στην κοινωνική συνοχή, την αποδοχή και την ισότιμη συμμετοχή όλων των μαθητών. Μέσα από βιωματικές μεθόδους, τη λογοτεχνία, το θεατρικό παιχνίδι και άλλες εφαρμοσμένες στρατηγικές, δημιουργείται ένα σχολικό περιβάλλον που προάγει τη μάθηση και την ψυχική ανθεκτικότητα. Η εκπαίδευση για όλους είναι η βάση για μια δίκαιη κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς.

Βιβλιογραφία

Chester, K. L., Klemera, E., Magnusson, J., Spencer, N. H., & Brooks, F. M. (2019). The role of school-based health education in adolescent spiritual moral, social and cultural development. Health Education Journal, 78(5), 582-594. https://doi.org/10.1177/0017896919832341

Fang, WT., Hassan, A., LePage, B.A. (2023). Outdoor Education. In: The Living Environmental Education. Sustainable Development Goals Series. Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-19-4234-1_8

 Gilbertson K, Ewert A, Siklander P, Bateset T (2022) Outdoor education: methods and strategies, 2nd edn. Human Kinetics, Champaign, IL

Güdelhöfer, I. (2016). <i>Outdoor Education and the Inclusion of Children with Special Needs : A Case Study from Germany</i> (Dissertation). Retrieved from https://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:liu:diva-129652</div>

Gumber N. (2021). Bibliotherapy as a Tool of Education in Classroom. International Journal of Indian Psychology, 9(2), 896-906. DIP:18.01.094.20210902, DOI:10.25215/0902.094

ΙΕΠ (2020). Οδηγός εκπαιδευτικού για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αποδοχής της αναπηρίας και της διαφορετικότητας και την ανάπτυξη ενταξιακής κουλτούρας στο σχολείο. https://prosvasimo.iep.edu.gr/el/odhgos-ekpaideutikou-gia-thn-euaisthitopoihsh-se-themata-apodoxhs-ths-anaphrias-kai-ths-diaforetikothtas-kai-thn-anapyksh-entaksiakhs-koultouras-sto-sxoleio

Μαλαφάντης, Κ., Ρήγα, Α., Ιωαννίδη, Β. (2021). Κριτικός γραμματισμός & Συμπερίληψη: ένα ενδεικτικό σχέδιο μουσειοπαιδαγωγικής δράσης. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 38 (71), 50-65. https://ojs.lib.uom.gr/index.php/paidagogiki/article/view/9707

Σπανάκη, Ε., (2014). Επίδραση ψυχοκινητικής αγωγής με στοιχεία θεατρικού παιχνιδιού στηνανάπτυξη νηπίων με και χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών (Σχετικό link:http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/8288/3/Nimertis_Spa...)

Zachor, D. A., Vardi, S., Baron-Eitan, S., Brodai-Meir, I., Ginossar, N., & Ben-Itzchak, E. (2017). The effectiveness of an outdoor adventure programme for young children with autism spectrum disorder: a controlled study. Developmental medicine and child neurology, 59(5), 550–556. https://doi.org/10.1111/dmcn.13337