ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΜΙΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

Τα εκπαιδευτικά συστήματα βρίσκονται αντιμέτωπα με πρωτόγνωρες προκλήσεις σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, όπου επιβάλλεται η μετάβαση από τις μονοπολιτισμικές στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες με αρμονική συμβίωση ανθρώπων με διαφορετικές παραδόσεις, γλώσσα, ήθη και έθιμα.

Το σχολείο είναι και θα είναι ένας φορέας πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας, έστω και εάν αυτή είναι και παραμένει ένα ευρύτερο κοινωνικό πρόβλημα. Παράγοντες βιολογικοί (biological factors), γενετικοί (genetic), εγκληματογόνοι (criminogenic), κοινωνικοί (social), κινδύνου (risk factors), περιβαλλοντικοί (environmental), ψυχολογικοί (psychological) φωτίζουν πολυπρισματικά σύγχρονα φαινόμενα βίας, ανομίας, κοινωνικής αποδιοργάνωσης (social disorganization), διάλυσης κοινωνικών θεσμών, οικονομικής και πολιτισμικής περιθωριοποίησης ατόμων και μειονοτήτων, κοινωνικού αποκλεισμού ειδικών ομάδων πληθυσμού.

Ο συνδυασμός και η οικοδόμηση δυναμικών σχολικών προγραμμάτων και κοινοτικών στρατηγικών απαιτεί τεχνική υποστήριξη, δημόσια εκπαίδευση και αξιοποίηση των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Η μείωση παραγόντων επικινδυνότητας στο περιβάλλον, την υγεία και τη συμπεριφορά, ως εκπαιδευτική πολιτική και παιδαγωγική προτεραιότητα, σαφώς θα ενέχει βασικό ρόλο στο σχολείο, στις σχολικές σχέσεις και δράσεις, προτάσσοντας μια αειφόρο ανάπτυξη ατόμου και κοινωνίας. Υπό αυτή την οπτική:

• Το σχολείο πρέπει να προσελκύσει τα παιδιά, μεταβιβάζοντας την αίσθηση στο μαθητή πώς είναι ευπρόσδεκτος και ασφαλής. Η τάξη, η οργάνωση, η καθαριότητα και η αισθητική του σχολικού χώρου έχουν θεμελιώδη σημασία για τη δημιουργία κινήτρων περιέργειας, διασκέδασης και δημιουργικής εμπλοκής του παιδιού στην εκπαίδευσή του.

• Το ίδιο θετική και ενθουσιώδης πρέπει να είναι η στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στα παιδιά κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής και μαθησιακής διαδικασίας.

• Επιβάλλονται σαφείς κανόνες και κανονισμοί, οι οποίοι θα επιβάλλονται σε περιπτώσεις επιθετικότητας μεταξύ των μαθητών. Επίσης, δεν πρέπει να είναι επιτρεπτή η παρουσία εξωσχολικών παραγόντων στους σχολικούς χώρους, γεγονός που προξενεί αβεβαιότητα, σύγχυση, ανασφάλεια και επικινδυνότητα στους μαθητές.

• Απαιτείται παρακολούθηση και παρατήρηση, εάν η συμπεριφορά του μαθητή αποκλίνει από το πρότυπο της φυσιολογικής, «τυπικής συμπεριφοράς», προκειμένου να προληφθεί η εμφάνιση προβλημάτων.

• Είναι σημαντικό ένα σχολείο να ενθαρρύνει και να κατευθύνει τους γονείς και τους μαθητές παράλληλα, με επεξηγηματικό τρόπο προς τους γονείς και επαναληπτικά προς τους μαθητές, για το πως θα συμβάλλουν στη σχολική ασφάλεια.

• Το ίδιο σημαντική είναι η συνεργασία οικογένειας και σχολείου. Η βάση αυτής της συνεργασίας είναι η επικοινωνία, είτε μέσω συνάντησης και ενημέρωσης είτε μέσω επιμορφωτικών συναντήσεων είτε μέσω γραπτών ενημερωτικών σημειωμάτων και εντύπων, σχετικά με την ανταπόκριση στη διδασκαλία κάθε φορά του/της εκάστοτε μαθητή /-τριας, τις δυσκολίες που προκύπτουν, τις τεχνικές κατανόησης των μαθημάτων για να μπορέσουν να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά, τυχόν προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη, θέματα υγιεινής και δημόσιας υγείας, παιδικής μέριμνας, καλλιτεχνικές ή πολιτιστικές παραστάσεις, γεγονότα τοπικού ενδιαφέροντος κ.ά. Η προώθηση αυτής της συνεργασίας πρέπει να γίνεται με πνεύμα επαίνου και επιβεβαίωσης της συμμετοχής των μαθητών και των γονέων στη διαδικασία μάθησης του παιδιού.

• Το σχολείο κατέχει ισχυρή θέση στη ζωή των παιδιών και αντιμετωπίζεται από αυτά ως η πιο αξιόπιστη πηγή πληροφοριών, όπως και το περιεχόμενο των διδασκόμενων μαθημάτων.

• Η παροχή πληροφοριών και στρατηγικών κατανόησης και αντιμετώπισης κρίσεων στην κοινωνία δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και προστασίας και ενδείκνυται ως η πιο αποτελεσματική μέθοδος διαχείρισης κρίσεων. Η δημιουργία τέτοιου περιβάλλοντος και η αποφυγή της διάσπασης της προσοχής και της σκέψης των μαθητών επιτρέπει τον εμπλουτισμό του νου τους με γνώση.

• Ιδιότητες όπως η ηρεμία, η διατήρηση του ελέγχου, η εμπιστοσύνη και η ενότητα, ενισχύουν την αίσθηση ότι το σχολείο είναι ένα ασφαλές περιβάλλον.

• Η σχολική πειθαρχία είναι το κλειδί για τη σχολική ασφάλεια. Η τήρηση των κανόνων είναι σημαντική να γίνεται από όλους, προσωπικό και μαθητές. Η επιβολή ακόμη και του μικρότερου σε σπουδαιότητα κανόνα ενεργεί ως δομικό στοχείο, αναφορικά με κανόνες που είναι απαραίτητοι στη διαδικασία της μάθησης.

• Επιβάλλεται η ενημέρωση σχετικά με ζητήματα πρόληψης, π.χ. εξαρτησιογόνες ουσίες ως εκπαίδευση ενσωματωμένη στο σχολικό πρόγραμμα. Παράλληλα, επιβάλλεται η ενθάρρυνση για ενεργό εμπλοκή των μαθητών σε παρουσιάσεις θετικών και υγιών τρόπων ζωής, π.χ. σωματική δραστηριότητα, καλή διατροφή, φιλία, τέχνες, μουσική, πολιτισμός.

• Η παροχή κινήτρων, ιδίως εσωτερικών, είναι ισχυρός τρόπος δημιουργίας ενός σχολικού και φιλόξενου περιβάλλοντος. Το παράδειγμα των ενηλίκων, η λεκτική επιβράβευση, ο σεβασμός στις προσδοκίες των μαθητών, η θετική στάση απέναντι στο σχολείο, ο έπαινος κ.ά. είναι σημαντικά στοιχεία μιας υγιούς εκπαιδευτικής ατμόσφαιρας, ασφαλούς και φιλόξενης.

Μία θετική απήχηση αυτών των παρεμβάσεων θα είναι πάντα:

• η επιτυχής ολοκλήρωση των μαθητών μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα,

• η γνωστική επανένταξή τους,

• η αναγεννημένη αυτοπεποίθησή τους,

• η μετάβαση σε υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης,

• η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός στο εκπαιδευτικό και μη προσωπικό και οι βελτιωμένες σχέσεις με αυτό,

• η ικανότητα «διδάγματος» από την αρνητική εμπειρία,

• η χαμηλή επανάληψη παραβατική σταδιοδρομίας.

Σίγουρα, η εκπαίδευση και δη η σχολική κοινότητα μπορεί να παίξει έναν αποφασιστικά κρίσιμο ρόλο, με το λιγότερο οικονομικό κόστος και τις πιο ευεργετικές μακροπρόθεσμα επιρροές, όχι απλώς σε ακαδημαϊκές επιδόσεις, αλλά ως προς την κοινωνική, συναισθηματική και προσωπική ανάπτυξη (social, emotional and personal growth) και ασφάλεια των μαθητών (school security/school safety), αλλά και ευπαθών ομάδων πληθυσμού και ολόκληρων κοινοτήτων (“Keep the community safe”).

Σύμφωνα με τη διεθνή εμπερία και πράξη, ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον για την πρόληψη της παραβατικότητας (delinquency), της βίας (violence) και της θυματοποίησης (victimization) δεν μπορεί να απομονώσει το ρόλο του σχολείου, ούτε φυσικά να περιορίσει τις επιλογές παρέμβασης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Η εκπαίδευση αποτελεί και θα αποτελεί, διαχρονικά, βασικό πυλώνα της κοινωνικής, πολιτισμικής και παραγωγικής συμπερίληψης ατόμων και ομάδων σε εθνικό αλλά και διεθνικό επίπεδο. Είναι ένας εφαρμοσμένος τρόπος άρσης κοινωνικού αποκλεισμού στην παγκόσμια κοινότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση, επιβάλλεται η εφαρμογή κοινωνικών προτύπων συμπεριφοράς, ενός ήθους, ενός τρόπου ζωής, μιας παιδείας, μιας καθημερινής πράξης στο σχολείο και την κοινότητα, πέρα από κάθε κοινωνική διάκριση και περιθωριοποίηση.