ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι σύγχρονες στρατηγικές πρόληψης εστιάζονται στην πρώιμη παρέμβαση σε προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς μέσα από ένα πολλαπλό σύστημα αντιμετώπισης σε επίπεδο εκπαίδευσης και προαγωγής της υγείας παιδιών και εφήβων με και χωρίς ιδιαιτερότητες, καθώς και υγειονομικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών βασισμένων στην κοινότητα. Συγχρόνως, επισημαίνεται ότι η αφύπνιση πολιτών, λειτουργών εκπαίδευσης και επαγγελματιών υγείας θεωρείται ως το πιο ισχυρό μέσο πρόληψης των παραβιάσεων των δικαιωμάτων του παιδιού. Σε αυτό συνηγορούν και διάφορα διεθνή νομοθετικά κείμενα που επικεντρώνονται στην παιδαγωγική βοήθεια και σε μέτρα ενεργού δράσης, παρέμβασης και πρόληψης.

Από την άλλη, είναι κοινός τόπος ότι τα δικαιώματα του παιδιού σχετίζονται με την εκπαίδευση, τη νομοθεσία και την υγεία. Καθώς η αίσθηση συνοχής και ανήκειν οικοδομείται από τη νηπιακή και την παιδική ηλικία, οι εμπειρίες από την οικογένεια, τον παιδικό σταθμό, το σχολείο και τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας παίζουν καταλυτικό ρόλο στην απόκτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων απέναντι στις δυσκολίες, απαιτήσεις και ανάγκες της ζωής. Κατά συνέπεια, όλες οι όψεις μιας οργανωμένης προσχολικής αγωγής και σχολικής εκπαίδευσης συμβάλλουν στη σωματική, κοινωνική και συναισθηματική υγεία των νέων, εφόσον οι νέοι αποκτούν αυτεπίγνωση, μαθαίνοντας για την έννοια και το ρόλο της «ευθύνης» μέσα από τη βιωματική εμπλοκή τους στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούν. Ως εκ τούτου, στο εκάστοτε εκπαιδευτικό και κοινοτικό πλαίσιο δημιουργούνται δεσμοί κοινωνικής πρόληψης μέσα από παιδαγωγικά περιβάλλοντα παρέμβασης, πρόληψης και διαχείρισης της υγείας.

Ταυτόχρονα, η υγεία και η ασθένεια δεν ορίζονται μόνο με όρους ανατομίας ή φυσιολογίας ή με χαρακτηριστικά ψυχο-συναισθηματικού τύπου. Ουσιαστικά, κριτήριο της υγείας και δη υπό το πρίσμα της ευεξίας είναι η ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται στα αντικειμενικά δεδομένα και να λειτουργεί αφενός με τρόπο κοινωνικά αποδεκτό αφετέρου με τρόπο κριτικό και δημιουργικό απέναντι στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Η υγεία δεν είναι απόλυτη κατάσταση, αλλά μια διαδικασία συνεχούς προσαρμογής σε συνθήκες που με τη σειρά τους διαμορφώνουν βραχυπρόθεσμες ή/και μακροπρόθεσμες αλλαγές στη ζωή των ατόμων και των κοινοτήτων. Ιδιαιτέρως, κατά τη σχολική φοίτηση, η διαχείριση της υγείας αφορά την ποιότητα των σχέσεων και το συλλογικό κλίμα του σχολείου και αδιαμφισβήτητα επηρεάζει την ποιότητα της εκπαιδευτικής σχέσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το ζητούμενο δεν είναι η καταστολή αλλά η αποδοχή, η ένταξη και η συμμετοχή των νέων στη διαμόρφωση του κοινωνικού γίγνεσθαι. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει άσκηση σε θέματα διαχείρισης της υγείας, γεγονός που με τη σειρά του προϋποθέτει αξίες και στάσεις, ικανότητες και δεξιότητες σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού.

Συνολικά, μία αποτελεσματική διεπιστημονική συνεργασία στελεχών υγείας και λειτουργών εκπαίδευσης επαναπροσδιορίζει το ρόλο τους ως κοινωνικοποιητικό παράγοντα. Αυτή η συνεργασία δεν προέρχεται μόνο από συγκεκριμένες γνώσεις και πρακτικές δεξιότητες αλλά και από συναισθήματα, πεποιθήσεις, στάσεις. Τόσο οι επαγγελματίες υγείας όσο και τα στελέχη εκπαίδευσης παρέχουν αγωγή, εκπαίδευση, ασφάλεια κ.λπ. Λειτουργούν ως διαμεσολαβητές, λοιπόν, σε μία δυναμική κατάσταση σχολειοποίησης, κοινωνικοποίησης και ενταξιακής εκπαίδευσης των νέων.

Συνακόλουθα, βασικό μέλημα είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων για τη βελτίωση της σχέσης παιδιού-οικογένειας και οικογένειας-πολιτείας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από μία ουσιαστική διασύνδεση υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης. Η βελτίωση των σχέσεων αυτών δυνητικά μπορεί να αποτρέψει κάθε περιορισμό της ελευθερίας που επιβάλλεται από όργανα του επίσημου κοινωνικού ελέγχου και αποτελεί πάντα διαδικασία στιγματισμού. Είναι σκόπιμη η ανάπτυξη μηχανισμών ανανέωσης της γνώσης και δομών κοινωνικής και συναισθηματικής υποστήριξης, ώστε η δυνατότητα προσαρμογής τού ατόμου-πολίτη να είναι εφικτή, και μάλιστα ενός ενεργού πολίτη με αειφόρο προσωπική και κοινωνική προοπτική.