ΤΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΛΟΥΜΕ;

Το ελληνικό Πανεπιστήμιο χαρακτηρίζεται από μεγάλες αντιθέσεις. Πολλοί το απαξιώνουν και το λοιδωρούν αλλά το μεγαλύτερο όραμα της ελληνικής οικογένειας είναι «να σπουδάσει το παιδί», με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να εισάγονται στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ της χώρας, οι 7 στους 10 μαθητές που αποφοιτούν από το Λύκειο. Πολλές φορές, γίνονται «καταλήψεις» στις Σχολές μας, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών απουσιάζει από αυτές, ως να μην την αφορούν. Μια μικρή μειοψηφία φοιτητών (καμιά φορά με την ανοχή και μερικών καθηγητών) δίνει την εντύπωση ότι τα Πανεπιστήμιά μας είναι ξέφραγο αμπέλι, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία της κοινότητας, απαθής, δεν ασχολείται. Η συνολική εικόνα του Πανεπιστημίου θα λέγαμε ότι προσπαθεί να βρει τη θέση της μεταξύ των (κακών και άδικων) εντυπώσεων της απαξίωσης από τη μια, και της πραγματικότητας του λαμπρού και ουσιαστικού έργου από την άλλη, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην έρευνα. Και αυτή η πραγματικότητα, πιστοποιείται καθημερινά, τόσο από τους αποφοίτους μας, οι οποίοι στελεχώνουν μεγάλα Πανεπιστημιακά Ερευνητικά Κέντρα και Νοσοκομεία σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική, όσο και από τον αριθμό των επιστημονικών δημοσιεύσεων και των αναφορών στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες, αν λογαριάσει κανείς τον πληθυσμό της χώρας και τη χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων μας και της έρευνας στην Ελλάδα, μας φέρνουν στις πρώτες θέσεις της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας (βλ. πρόσφατη έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης που σχολίασε η Καθημερινή στις 16/12/14). Κι ας γκρινιάζουμε όλοι μας. Καλά κάνουμε καθώς πάντα (πρέπει να) αναζητούμε το καλύτερο. Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα, είναι η υποχρηματοδότηση ή ακριβέστερα η χωρίς αρχές και κανόνες χρηματοδότηση τόσο της εκπαίδευσης όσο και της έρευνας από την πολιτεία με «ό,τι περισσεύει».

Αλλά ποιό είναι το Πανεπιστήμιο που (θα έπρεπε να) θέλουμε ως κοινωνία;

Το σημαντικότερο κύριο χαρακτηριστικό της Ανώτατης Εκπαίδευσης από την αρχή της δεκαετίας του ’80 μέχρι και σήμερα είναι ότι η πρόσβαση σε αυτήν χαρακτηρίζεται από τη μετατροπή του Λυκείου σε φροντιστηριακό προθάλαμο για το Πανεπιστήμιο. Αυτό είναι λάθος και η όποια σύγχρονη λειτουργία του Πανεπιστημίου θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σε συνέργεια με τον τρόπο πρόσβασης σε αυτό και τη διαφύλαξη του ρόλου του Λυκείου, ως αυτόνομης και ουσιαστικής βαθμίδας εκπαίδευσης. Τα τελευταία 35 χρόνια, το Πανεπιστήμιο έχει περάσει από 2 φάσεις. Η πρώτη χαρακτηρίστηκε από τον νόμο πλαίσιο 1268/82 (με τις μεταρρυθμίσεις των κ.κ. Σουφλιά και Αρσένη). Το νομοθετικό έργο της κ. Γιαννάκου τα έτη 2005-2007, ήταν η πιο σημαδιακή παρέμβαση που διασφάλιζε σε μεγάλο βαθμό τη μετάβασή του στη νέα εποχή. Η δεύτερη από το νέο θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4009/11, με τις τροποποιήσεις των Ν. 4076/12 και 4115/13 από τον κ. Αρβανιτόπουλο).

Τα θεσμικά πλαίσια όμως υλοποιούνται από εμάς και την κοινωνία και η υλοποίησή τους θα είναι αυτή που θα καθορίσει την πορεία μας.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σύγχρονη λειτουργία των Πανεπιστημίων μας είναι η διασφάλιση του επιπέδου χρηματοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η ουσιαστική χρηματοδότηση της έρευνας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, η ενθάρρυνση της χρηματοδότησης της έρευνας και εκπαίδευσης και από ιδιωτικούς πόρους και η ορθολογική, σύγχρονη και ευέλικτη οργάνωση των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών. Επιπλέον, σημαντικοί παράγοντες είναι η διαχείριση της ποιότητας, η ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων και συνεργασιών των ΑΕΙ και η συναντίληψη κοινού ερωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας, η επιδίωξη για κινητικότητα φοιτητών και μελών ΔΕΠ, η αξιολογική κατάταξη των Πανεπιστημίων.

Το Πανεπιστήμιο (πρέπει να) είναι ένας ανοιχτός οργανισμός που αναπτύσσει και ενθαρρύνει το διάλογο, την αυτοτέλεια και αυτονομία του (διοικητική, οικονομική, ακαδημαϊκή, εκπαιδευτική) και την εσωτερική δημοκρατία, που επί της ουσίας μας λείπει σε μεγάλο βαθμό σήμερα καθώς τα φαινόμενα βίας που ασκούν μειοψηφικές ομάδες την περιορίζουν σε σημαντικό βαθμό.

Μέχρι σήμερα τα Πανεπιστήμιά μας δεν έχουν τολμήσει ν’ ανοιχτούν σε νέα γνωστικά αντικείμενα, ν’ αναπτύξουν εκπαιδευτικά προγράμματα και σε ξένες γλώσσες, ν’ αναπτύξουν προπτυχιακά διατμηματικά και διαϊδρυματικά προγράμματα σπουδών (με φωτεινές εξαιρέσεις που επιβεβαβιώνουν τον κανόνα). Τα πράγματα όμως δεν μπορεί να μείνουν για πολύ στάσιμα.

Ένα Πανεπιστήμιο ανοιχτό στην κοινωνία και σε άμεση επικοινωνία και συνέργεια με αυτήν, φιλελεύθερο, δημοκρατικό, αυτοτελές και αυτόνομο θα αποτελέσει τον πιο ισχυρό πολιορκητικό κριό στον πόλεμο κατά της κρίσης και της μιζέριας και θα γίνει το όχημα που θα οδηγήσει την Ελλάδα στην ανάπτυξη, αλλά κυρίως στην κοινωνική μεταρρύθμιση και στην αλλαγή της νοοτροπίας μας, η οποία τα τελευταία χρόνια είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του εαυτού μας.

Ο Στάθης Ευσταθόπουλος είναι Πρόεδρος του Συλλόγου ΔΕΠ Ιατρικής καθώς επίσης και Μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΠΟΣΔΕΠ.