ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Συχνά ο όρος «Κλιματική αλλαγή» ταυτίζεται με την «αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της γης». Όμως, κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο αυτή η αλλαγή, αλλά ένα σύνολο παρατηρούμενων αλλαγών (United States Environmental Protection Agency, 2016).

Συγκεκριμένα, ο όρος «Κλιματική Αλλαγή» κατά τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) αναφέρεται σε κάθε αλλαγή του κλίματος με την πάροδο του χρόνου, είτε αυτή οφείλεται σε φυσική μεταβλητότητα, είτε είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Υπό τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework-Convention for Climate Change) ορίζεται ως η αλλαγή του κλίματος, που αποδίδεται άμεσα ή έμμεσα στην ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία αλλοιώνει τη σύνθεση της παγκόσμιας ατμόσφαιρας, είναι συμπληρωματική της φυσικής κλιματικής μεταβλητότητας και παρατηρείται μετά τη σύγκριση χρονικών περιόδων (IPCC, 2016).

Tο κλίμα της γης καθορίζεται από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατμόσφαιρας, ωκεανών, κρυόσφαιρας (χιόνι, πάγοι και μόνιμα παγωμένο υπέδαφος των πολικών περιοχών), βιόσφαιρας και λιθόσφαιρας (έδαφος, υπέδαφος). Οι ανθρώπινες δραστηριότητες επέφεραν αλλαγές στη σύνθεση της ατμόσφαιρας και στη μορφή της επιφανειακής λιθόσφαιρας, με αποτέλεσμα η λειτουργία της πρώτης ως φυσικού μέσου παγίδευσης της γήινης ακτινοβολίας να εντατικοποιηθεί. Η συσσώρευση ολοένα και περισσότερων ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου και αερολυμάτων οδήγησε σε αλλαγές του κλίματος σε τοπική, περιφερειακή και παγκόσμια κλίμακα.

Τα αέρια θερμοκηπίου, που δημιουργούν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι: το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το οξείδιο του αζώτου (N2O), οι υδροφθοράνθρακες (HFCs), οι φωσφοροφθοροάνθρακες (PFCs) και τα θειο-εξαφθορίδια (SF6). Οι εκπομπές των αερίων αυτών προέρχονται από τον ενεργειακό τομέα (μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, διυλιστήρια), τις βιομηχανικές δραστηριότητες, την αγροτική καλλιέργεια και τον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων.

Η 5η έκθεση αποτίμησης (Assessment Report) της Διακυβερνητικής Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική αλλαγή παρουσιάζει τις ακόλουθες παρατηρήσεις-διαπιστώσεις για την κλιματική αλλαγή (IPCC, 2013):

• Η επιφάνεια της γης κατά τη διάρκεια κάθε μίας από τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ήταν διαδοχικά πιο θερμή συγκριτικά με τις προηγούμενες δεκαετίες ξεκινώντας από το έτος 1850 (IPCC, 2013). Για το Βόρειο ημισφαίριο η χρονική περίοδος 1983-2012 ήταν πιθανότατα η πιο θερμή τριαντάχρονη περίοδος των τελευταίων 1400 ετών.

• Η θέρμανση των ωκεανών κυριαρχεί στην αύξηση της αποθηκευμένης ενέργειας εντός του κλιματικού συστήματος και της αποδίδεται περισσότερο από το 90% αυτής της συσσωρευμένης ενέργειας για το χρονικό διάστημα 1971-2010. Θεωρείται σίγουρο ότι το ανώτερο στρώμα των ωκεανών (0-700m) θερμάνθηκε την περίοδο 1971-2010 και λιγότερο πιθανό να θερμάνθηκε  την περίοδο 1870-1971.

• Κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες τα στρώματα χιονιού στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική έχασαν χάσει μάζα και οι παγετώνες συνέχισαν να συρρικνώνονται σχεδόν σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έκταση της κάλυψης χιονιού στην Αρκτική Θάλασσα και το Βόρειο ημισφαίριο κατά την άνοιξη εξακολούθησε να ελαττώνεται. Η ετήσια μέση έκταση της παγωμένης θάλασσας της Αρκτικής ελαττώθηκε για την περίοδο 1979 – 2012 με ρυθμό που κυμαίνεται κατά 3.5%-4.1% ανά δεκαετία, ενώ στην Ανταρκτική το αντίστοιχο ποσοστό μείωσης είναι 1.2%-1.8% ανά δεκαετία.

• Ο ρυθμός αύξησης του επιπέδου της θάλασσας από τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν μεγαλύτερος από ότι ο μέσος ρυθμός κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων χιλιετιών. Για την περίοδο 1901 – 2010 το παγκόσμιο μέσο επίπεδο της θάλασσας ανέβηκε κατά 0.19m.

• Η ποσότητα των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκε κατά 40% σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, κυρίως λόγω καύσης στερεών καυσίμων και αλλαγής  χρήσης γης. Οι ωκεανοί απορρόφησαν το 30% των ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προκαλώντας την οξίνιση τους, δηλαδή αύξηση του παραγόμενου ανθρακικού οξέος και μείωση του ph κατά 0.1 σε σχέση με το επίπεδο τους κατά την έναρξη της βιομηχανικής εποχής. Τα αέρια του θερμοκηπίου έχουν συνεισφέρει σε παγκόσμια μέση θέρμανση της επιφάνειας της γης κατά 0.5οC με 1.3οC για την περίοδο 1951-2010.

Οι διεθνείς συζητήσεις για την αντιμετώπιση και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή διαρκούν περισσότερο από σαράντα έτη πλέον και στοχεύουν στη συγκράτηση και μείωση των ποσοτήτων των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, η πιο πρόσφατη συνάντηση, εκείνης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, ολοκληρώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2015, με τα 196 μέλη της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών να υιοθετούν τη συμφωνία του Παρισιού (UNFCCC, 2015). Η συμφωνία αφορά ένα νέο νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για διεθνή συντονισμένη προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Επίσης, θέτει ως στόχο τη συγκράτηση της αύξησης, πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, της μέσης θερμοκρασίας σε «κάτω από τους 2οC» ή ακόμη και «επιδιώκοντας τους 1.5οC» με την ταυτόχρονη πραγματοποίηση αναγκών προσαρμογής, στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και εθνικών στόχων.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

IPCC, 2013: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.

UNFCCC, 2015. Paris Agreement, FCCC/CP/2015/L.9/Rev.1.