ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΕΜΠΝΕΥΣΗ;

Η λογοκρατία της εποχής επιβάλλει εκλογίκευση των πάντων. Την ερμηνεία τους, την ταξινόμησή τους, την υπαγωγή τους σε νόμους καθολικούς. Όλα πρέπει να γίνουν αντικείμενο έρευνας, ακόμα κι όσα είναι πράγματι ανεπίδεχτα μιας τέτοιας αντικειμενοποίησης. Πάση θυσία να εξιχνιαστεί το μυστήριο, ν’ απογυμνωθεί, ν’ απαλλαχθούν τα πράγματα απ’ αυτό. Με λίγα λόγια ν’ αντικατασταθεί η μαγεία από μεγέθη μετρήσιμα κι απτά, καθημερινά, ευρισκόμενα στο επίπεδο της συνήθειας και του ορατού κόσμου. Όλα αυτά περί ποιητικής έμπνευσης.

Έτσι, κάποτε είχα διαβάσει για τις προσπάθειες επιστημόνων να εξηγήσουν τι είναι η καλλιτεχνική ευφυΐα, σε τι σύγκειται, από πού προκύπτει· μια προσπάθεια ανάλυσης του φαινομένου μέσω της ποσοτικοποιήσεώς του. Και το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών, οι αλλεπάλληλες αποτυχίες στην περιγραφή και ερμηνεία του φαινομένου. Θα πουν τότε ότι δεν ήρθε ακόμα η ώρα γιατί δεν βοηθάνε τα μέσα, η υπάρχουσα γνώση και μεταθέτουν την έρευνα κάπου σε μια απροσδιόριστη στιγμή στο μέλλον. Ίδια αποτυχία ερμηνείας και στην περίπτωση της ποιητικής έμπνευσης (που νομίζω ότι δεν διαφέρει απ’ την έμπνευση του χειροτέχνη ή του επιστήμονα καθώς η δημιουργία – οποιαδήποτε δημιουργία – είναι ποίηση και καλλιτεχνία). Εγώ θα ’λεγα ότι όταν σηκώνει η επιστήμη τα χέρια ψηλά, πιάνουν δουλειά οι ποιητές. Θέλω να πω ότι οι αρμοδιότεροι να μας μιλήσουν για την ποιητική έμπνευση είναι όσοι την έχουν δεχτεί, την έχουν νοιώσει.

Η μελέτη ενός κειμένου -για την κάθε μια ποιητική ιδιοσυγκρασία το σημείο εκκίνησης, το έναυσμα για δημιουργία μπορεί να είναι όχι μόνον το κείμενο αλλά κι η θέαση ενός τοπίου, μια μακρινή ανάμνηση που επανέρχεται για κάποιους λόγους, ένα άκουσμα κ.ά.- μπορεί σε κάποια στιγμή αδόκητη κι απρόβλεπτη (και γι’ αυτό θαυμαστή) να γεννήσει τον πρώτο εκείνο σπόρο που πέφτοντας μέσα μας συντελεί στη σύλληψη του ποιήματος. Εκείνη τη στιγμή νοιώθουμε κάτι το οικείο, το εντελώς δικό μας κάτω απ’ τις γραμμές του κειμένου. Τότε είναι που ξεχύνονται μέσα μας εικόνες μουσικές, ένας κόσμος ολόκληρος έτοιμος προς επεξεργασία. Όσο πιο σχετικές είναι οι εικόνες αυτές με μια εμμονή του ποιητή (μια σκέψη, μια ιδέα που τον απασχολεί καιρό κι επιθυμεί να την εκφράσει, μια προαίρεση που θέλει να πραγματωθεί, που αγωνιά να μορφοποιηθεί) τόσο περισσότερο μοιάζει αυτή η στιγμή με αποκάλυψη, τόσο καθαρότερα του φανερώνεται το ποίημα μέσα του.

Όπως Michelangelo είδε μέσα σ’ ένα τεράστιο κομμάτι μαρμάρου τον Δαυίδ πριν ακόμα τον σμιλέψει, όμοια και ο ποιητής βλέπει μες στο κείμενο το ποίημα που πρόκειται να γράψει. Η αίσθηση της πτώσης του ειρημένου σπόρου μέσα του την ώρα της ανάγνωσης, της οικειοποίησης του ποιητή με τις αναγιγνωσκόμενες γραμμές του κειμένου αποτελεί την ποιητική έμπνευση. Η ποιητική έμπνευση χρονικά χωράει σε μια στιγμή, τόσο φευγαλέα και πάντως τόσο σύντομη όσο χρειάζεται για να γίνει αισθητή. Νάναι όσο τ’ ανοιγόκλεισμα του βλεφάρου, όσο παίρνει το αναποδογύρισμα της τύχης του ανθρώπου που ο αρχαίος ποιητής το προσδιόρισε χρονικά ίσαμε το χτύπημα των φτερών μιας μύγας; Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει που ο άνθρωπος μπορεί να νοιώσει αυτή την δημιουργική πνοή, αυτό το μανικό φύσημα του ωραίου μέσα του.

Το γιατί εμπνέεται ο ποιητής, το πώς εμπνέεται, ποιοι είναι οι μηχανισμοί της  έμπνευσης ας παραμείνει αχαρτογράφητη περιοχή για εμάς και ναρκοπέδιο για τους επιστήμονες.