Άκουσα τον θεό να κλαίει: ένα ξεχωριστό ντοκιμαντέρ για το θρήνο του ανθρώπου

Η ταινία της Ελπίδας Σκούφαλου είναι ένα  ιδιότυπο ντοκιμαντέρ διάρκειας 86 λεπτών, που έχει ως βασικό άξονα τρεις θρηνητικές τελετές σε τρία διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Τις τελετές αυτές, αν και φαινομενικά ασύμβατες, τις συνέχει η επιθυμία για υπέρβαση και μεταμόρφωση του συμμετέχοντα στον θρήνο διά μέσου της ενσώματης παράδοσής του στην εκστατική μουσική.

Τελετή Α
Μοιρολόγισμα

Ως άλλες “ιέρειες”, οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στις νεκρικές ιεροτελεστίες. Με τις λέξεις, με τις κραυγές, με το σώμα τους, φανερώνουν και μοιράζουν στους παριστάμενους τον αφόρητο πόνο, απλώνουν το θρήνο, καταγγέλλοντας αλλά και γεφυρώνοντας το απόλυτα παράλογο του θανάτου. Με τη σύνθεση μοιρολογιών και το μοιρολόγισμα διαιωνίζουν μια αρχέγονη προφορική παράδοση. Τα γυρίσματα έγιναν στη Νότια Αλβανία, στα χωριά Λίβινα, Ελευθεροχώρι και στα χωριά του Βούρκου.

Τελετή Β
Αναστενάρια

Το μυστικιστικό και αρχετυπικό αναστενάρικο πανηγύρι είναι επίσημα αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Κωνσταντίνου και της μητέρας του Αγίας Ελένης. Συμβολικά όμως, διαπλέκεται με τα πάθη του μυθικού Μικροκωσταντίνου και της φονικής μάνας του. Μέσω της μουσικής, του χορού και της λατρείας των εικόνων του “ιερού ζεύγους”, αλλά κυρίως με τις αρχέγονες τελετουργίες της θυσίας και του αίματος, του αγιασμένου νερού και ιδιαίτερα της καθαρτήριας πυροβασίας καταπραΰνει ταραγμένες ψυχές. Εντάσσεται στον κύκλο των εαρινών νεκρολατρικών/αναγγενητικών τελετών. Τα γυρίσματα έγιναν στην Αγία Ελένη Σερρών, στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και στην Μαυρολεύκη Δράμας.

Τελετή Γ
1. Ασούρα

Πρόκειται για Θρηνητική τελετή των Σιιτών Μουσουλμάνων. Στην Καρμπάλα το 680 μ.Χ., ο Χουσεΐν –εγγονός του Μωάμεθ– και οι άλλοι άμεσοι απόγονοι του Προφήτη εξολοθρεύτηκαν απ’ τον υπέρτερο στρατό των αντιπάλων. Αυτό το γεγονός σηματοδοτεί την αφετηρία για τη θρησκεία των Σιιτών Μουσουλμάνων. Το αίμα των βασανισμένων και καρατομημένων νεκρών έγινε σύμβολο αδικίας και κάλεσμα για αγώνα ενάντια σε κάθε κακό. Η οδυνηρή εμπειρία της Καρμπάλα αναβιώνεται κάθε χρόνο στην γιορτή της Ασούρα, σ’ έναν αιματηρό και λυτρωτικό θρήνο για το Χουσεΐν. Οι πιστοί, αφού συγκινηθούν στο έπακρο μέσα από εμμελείς αφηγήσεις του μαρτυρίου του Χουσεΐν, ταυτισμένοι μαζί του, αυτομαστιγώνονται υπό τον ήχο επικών τραγουδιών που αναφέρονται στο μαρτυρικό θάνατό του.

2. Αρμπαέν

Θρηνητική τελετή των Σιιτών Μουσουλμάνων. Τα “σαράντα” του προφήτη Χουσεϊν. Γιορτάζεται όπως και η Ασούρα. Τα γυρίσματα έγιναν στο τέμενος Ζεϊντά Ζεϊνάμπ στη Δαμασκό της Συρίας και στο σωματείο Πακιστανών Μουσουλμάνων Σιιτών στον Πειραιά.

Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν σε Ελλάδα, Αλβανία και Συρία στη διάρκεια μιας δεκαετίας. Το μεγαλύτερο World Music Festival, το Womex 2012 συμπεριέλαβε την ταινία στο πρόγραμμα και στην περιοδεία του, ενώ παράλληλα η ταινία, που αντλεί τη θεματολογία και τη δύναμή της από τις λαϊκές τελετουργίες, έχει προβληθεί σε διεθνή φεστιβάλ όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σόφιας και το Brave Festival στην Πολωνία, που επικεντρώνονται στην παρουσίαση έργων που εμπνέονται από την άυλη πολιτισμική κληρονομιά. Στην Αθήνα έχει προβληθεί μόνο μία φορά.

Η ταινία θα προβληθεί τη Μεγάλη Δευτέρα στις 22:00 στο σινεμά ΑΝΔΟΡΑ στο πλαίσιο των ΑΣΣΟΔΥΩΝ ΝΥΧΤΩΝ

(θα ακολουθήσει «θρησκευτικό» πάρτι αφιερωμένο σε εκστατικές, πιο αντιδημοφιλείς, μουσικές του Γιάννη Αγγελάκα)

Σενάριο-Σκηνοθεσία: Ελπίδα Σκούφαλου
Μοντάζ: Ρουσσέλος Αραβαντινός
Μουσική: Γιάννης Αγγελάκας
Επιστημονική σύμβουλος-κείμενα: Μιράντα Τερζοπούλου 

Η συνέντευξη με την Ελπίδα Σκούφαλου εδώ.