Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ: ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΑΦΟΡΑ ΟΛΟΥΣ;

Η οργανική και η ψυχική υγεία αποτελούν το πιο σημαντικό αγαθό στις σύγχρονες κοινωνίες. Γι’ αυτό και η εμπειρία της ασθένειας, αναπόφευκτα, μας φέρνει όλους σε επαφή με την ιατρική.

Οι ρηξικέλευθες εξελίξεις στην ιατρική και τις βιοϊατρικές επιστήμες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν οδηγήσει σε ανακαλύψεις και θεραπείες, που επιτρέπουν ακόμα και την πλήρη ίαση των ασθενών και την επιστροφή στην καθημερινότητά τους.

Παράλληλα, οι εξελίξεις αυτές φέρνουν στην επιφάνεια και μια σειρά από ηθικά διλήμματα, δεοντολογικά ζητήματα και θεμελιώδη ερωτήματα, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε κάποια στιγμή στη ζωής μας.

Σε αυτό έρχεται να βοηθήσει ο διεπιστημονικός κλάδος της βιοηθικής, ενισχύοντας τις γνώσεις μας, άρα και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την ασθένεια και τον ασθενή.

Πώς όμως μπορεί να μας φανεί χρήσιμη η βιοηθική;

Καταρχάς, η διεπιστημονική φύση του συγκεκριμένου κλάδου, στον οποίο αλληλοεπιδρούν, μεταξύ άλλων, η ιατρική, η φιλοσοφία, οι νομικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, επιτρέπει μια πιο διευρυμένη κατανόηση σημαντικών θεμάτων που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς και οι οικογένειές τους. Κι αυτό γιατί μπορεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως «Τι είναι η υγεία και τι η ασθένεια;», «Ποιος ο ρόλος της ιατρικής και του ιατρού;», «Ποια τα όρια επέμβασης στο σώμα;» «Ποιοι νόμοι καθορίζουν τις ιατρικές πράξεις;», επιφέροντας μια καλύτερη πρακτική, αλλά και συναισθηματική αντιμετώπισή τους.

Επίσης, η βιοηθική είναι σε θέση να προσφέρει ένα κριτικό αντιληπτικό πλαίσιο αντιμετώπισης των ηθικών και δεοντολογικών επιπτώσεων των νέων ιατρικών τεχνολογιών και πρακτικών, που εκτείνονται από τη γενετική μηχανική και την κλωνοποίηση, την ευθανασία και την ανακουφιστική φροντίδα ασθενών, έως τις πολιτικές περίθαλψης και τη δημόσια υγεία.

Θα λέγαμε, συνεπώς, πως ο κλάδος της βιοηθικής χρησιμεύει ως οδηγός για την πλοήγησή μας στο περίπλοκο τοπίο των βιοϊατρικών επιστημών, εξασφαλίζοντας ότι η πρόοδός τους ευθυγραμμίζεται με τις ηθικές αξίες, την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Συγκεκριμένα, η γνώση βασικών θεωριών και αρχών της βιοηθικής είναι σε θέση να παρέχει:

1.         Προσανατολισμό στα ηθικά διλήμματα της υγείας

Με την ανάπτυξη της ιατρικής τεχνολογίας, οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν συχνά να λαμβάνουν περίπλοκες ηθικές αποφάσεις. Η βιοηθική παρέχει το πλαίσιο για την αξιολόγηση αντίστοιχων διλημμάτων, ώστε οι ιατρικές αποφάσεις να συνυπολογίζουν τα δικαιώματα των ασθενών και τις επιπτώσεις στον προσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό τους βίο.

2.         Λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων

Η κατανόηση βασικών βιοηθικών αρχών εξοπλίζει τους πολίτες με τα απαραίτητα εργαλεία, ώστε να προβαίνουν σε κατάλληλες και εμπεριστατωμένες επιλογές σχετικά με τις διαθέσιμες θεραπείες, τη φροντίδα που θα χρειαστούν στο τέλος της ζωής τους ή την πιθανή συμμετοχή τους σε κλινικές δοκιμές. Η γνώση αυτή ενισχύει τους ασθενείς και τις οικογένειές τους να στηρίξουν συνειδητά τις επιλογές και τις προτιμήσεις τους σε περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης.

3.         Καθοδήγηση της δημόσιας πολιτικής

Η βιοηθική διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών, που διέπουν τις πρακτικές υγειονομικής περίθαλψης και τη βιοϊατρική έρευνα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών βασίζονται σε ηθικές αναλύσεις για να εξισορροπήσουν την καινοτομία με την ασφάλεια, την ισότητα και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, φροντίζοντας ώστε οι κανονισμοί να υπηρετούν το συλλογικό καλό.

4.         Αντιμετώπιση των αναδυόμενων τεχνολογιών

Η γενετική μηχανική, η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, εγείρουν πρωτοφανή ηθικά ερωτήματα. Η βιοηθική επιτρέπει στην κοινωνία να διαβλέψει και να αντιμετωπίσει προσεκτικά τα πιθανά οφέλη, όσο και τους κινδύνους, που συνδέονται με αυτές τις καινοτόμες πρακτικές.

5.         Προώθηση της δικαιοσύνης και της ισότητας

Η βιοηθική δίνει έμφαση στη σημασία της δίκαιης και ισότιμης υγειονομικής περίθαλψης, εξετάζοντας λύσεις για την πρόσβαση όλων των μελών μιας κοινωνίας σε ιατρικούς πόρους και δομές, αντιμετωπίζοντας τις ανισότητες στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών.

6.         Ενίσχυση της επαγγελματικής ακεραιότητας

Για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης και τους ερευνητές, η γνώση βασικών βιοηθικών αρχών και θεωριών θωρακίζει την επαγγελματική τους ακεραιότητα και υπευθυνότητα, ενθαρρύνοντας την τήρηση των ηθικών προτύπων αλλά και προάγοντας την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη στις ιατρικές και επιστημονικές κοινότητες.

7.         Ενθάρρυνση της συμμετοχής σε δημόσιες συζητήσεις

Η γνώση βασικών βιοηθικών ζητημάτων απομυθοποιεί στερεότυπα και προκαταλήψεις γύρω από τις ιατρικές παρεμβάσεις και ενεργοποιεί το κοινό ώστε να εμπλακεί σε δημόσιες συζητήσεις για την υγεία και την επιστήμη. Διαμορφώνει, έτσι, έναν πιο ενημερωμένο και ενεργό πολίτη και προάγει τη δημοκρατική συζήτηση για θέματα που αφορούν το κοινωνικό σύνολο.

8.         Προετοιμασία για παγκόσμιες προκλήσεις

Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον η βιοηθική μπορεί να συνεισφέρει στην καλύτερη πρόληψη και αντιμετώπιση διεθνών προκλήσεων, όπως οι πανδημίες και οι χρόνιες παθήσεις, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία ή ακόμα οι διακρατικές ερευνητικές συνεργασίες, προωθώντας μια συνεργατική και ηθικά υπεύθυνη προσέγγιση για την επίλυση επίκαιρων ζητημάτων.