Ο σεξισμός και ο μισογυνισμός στο κοινοβούλιο δεν είναι ούτε «ατυχείς παρεκτροπές» ούτε και «κακοί τρόποι». Είναι μοτίβα εξουσίας με πραγματικές συνέπειες. Το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕΜΕ) με άξονα την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την ισότιμη πολιτική συμμετοχή των γυναικών καταθέτει πρόταση με θεσμικές συστάσεις για πρόληψη και λογοδοσία των σεξιστικών και μισογυνιστικών συμπεριφορών μέσα στο Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της 70ής Συνόδου της Επιτροπής του ΟΗΕ για το Καθεστώς των Γυναικών (CSW70).
Μόνο το 27,1% των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων σε όλο τον κόσμο[1] είναι γυναίκες, ωστόσο η έμφυλη ισότητα στην πολιτική εκπροσώπηση δεν εξαντλείται μόνο σε αριθμητικούς δείκτες συμμετοχής. Προϋποθέτει και την ύπαρξη θεσμικών και πολιτισμικών όρων που επιτρέπουν την άσκηση του κοινοβουλευτικού ρόλου με όρους αξιοπρέπειας, ασφάλειας και ουσιαστικής ισοτιμίας. Στο σημείο αυτό, ο σεξισμός, ο μισογυνισμός και η έμφυλη παρενόχληση εντός των κοινοβουλίων αναδεικνύονται ως δομικοί παράγοντες υπονόμευσης όχι μόνο των δικαιωμάτων των γυναικών που συμμετέχουν στην πολιτική, αλλά και της ίδιας της δημοκρατικής διαδικασίας: επηρεάζουν την ποιότητα του κοινοβουλευτικού διαλόγου, διαμορφώνουν—άμεσα ή έμμεσα—τις συνθήκες υπό τις οποίες παράγεται το δίκαιο και δοκιμάζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ελληνικός επιστημονικός φορέας παρεμβαίνει θεσμικά σε διεθνές επίπεδο.. Το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕΜΕ) κάνει ένα σημαντικό βήμα στη διεθνή δημόσια σφαίρα, υποβάλλοντας γραπτή δήλωση για το θέμα στην Επιτροπή του ΟΗΕ για το Καθεστώς των Γυναικών (Commission on the Status of Women – CSW70). Με ειδική συμβουλευτική ιδιότητα στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ (ECOSOC), το ΚΕΜΕ υπέβαλε, μέσω του Crime and Gender Lab, γραπτή δήλωση προς την CSW70 στο πλαίσιο της 70ής Συνόδου (9–20 Μαρτίου 2026).
Η δήλωση με τίτλο «Σεξισμός, μισογυνισμός και παρενόχληση στα κοινοβούλια» δημοσιεύεται στην στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη των Ηνωμένων Εθνών (έγγραφο E/CN.6/2026/NGO/59)
Πρόκειται για μια θεσμική παρέμβαση που αναδεικνύει ένα συχνά υποτιμημένο, αλλά καίριο εμπόδιο στη δημοκρατική λειτουργία: την έμφυλη στοχοποίηση γυναικών βουλευτών/κοινοβουλευτικών μέσω σεξιστικού λόγου, διακριτικής μεταχείρισης και παρενόχλησης στους ίδιους τους θεσμούς που καλούνται να διασφαλίζουν την ισότητα.
Η δήλωση εντάσσεται ρητά στη συνέχεια όσων αποφασίστηκαν στη 4η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για τις Γυναίκες (Πεκίνο, 1995 – Beijing Platform for Action) και στην 23η Ειδική Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (2000), στο πλαίσιο της θεματικής παρακολούθησης (follow-up) των σχετικών δεσμεύσεων. ο ΚΕΜΕ τοποθετεί το ζήτημα όχι ως ‘εσωτερική υπόθεση’ των κοινοβουλίων, αλλά ως πεδίο διεθνούς λογοδοσίας για ανθρώπινα δικαιώματα, ισότητα και κράτος δικαίου.
Γιατί η έμφυλη παρενόχληση στα κοινοβούλια είναι εμπόδιο στη δημοκρατία
Ο πυρήνας του επιχειρήματος είναι σαφής: όταν γυναίκες κοινοβουλευτικές εκπρόσωποι υφίστανται προσωπικές επιθέσεις, στερεοτυπικό λόγο ή διακριτική ρητορική λόγω φύλου ή/και σεξουαλικότητας, παραβιάζεται η αξιοπρέπεια και η ασφάλειά τους, ενώ ταυτόχρονα υπονομεύονται οι δημοκρατικές διαδικασίες, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη και η ακεραιότητα των θεσμών νομοθέτησης.
Η δήλωση τεκμηριώνει, επιπλέον, ότι η υποεκπροσώπηση συνυπάρχει με ένα ευρύτερο πλέγμα έμφυλων πρακτικών παρενόχλησης και βίας που αποθαρρύνουν τη συμμετοχή. Παραπέμπει σε διεθνή ευρήματα (π.χ. IPU και συνεργαζόμενοι φορείς) σύμφωνα με τα οποία η πλειονότητα των γυναικών βουλευτών έχει εκτεθεί σε σεξιστικά σχόλια, ψυχολογική κακοποίηση ή/και σεξουαλική παρενόχληση, εντός και εκτός κοινοβουλίου.
Το αποτέλεσμα συχνά λαμβάνει τη μορφή «αποτρεπτικού αποτελέσματος» (deterrence/chilling effect): αυτολογοκρισία, αποφυγή ανάληψης ηγετικών ρόλων ή ακόμη και αποχώρηση από τη δημόσια ζωή.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η επισήμανση της «κουλτούρας ατιμωρησίας» (impunity), όταν απουσιάζουν αποτελεσματικοί κώδικες δεοντολογίας, μηχανισμοί αναφοράς, προστασίες και κυρώσεις—ιδίως όταν οι δράστες είναι υψηλόβαθμα ή επιδραστικά πρόσωπα.
Πρόκειται για κρίσιμο θεσμικό σημείο: η ανοχή της έμφυλης στοχοποίησης μετατρέπει τους χώρους νομοθέτησης σε πεδίο αναπαραγωγής ανισοτήτων, αντί για πεδίο άρσης τους.
Μορφές έμφυλου λόγου που αναπαράγουν αποκλεισμό
Η δήλωση του ΚΕΜΕ και του Εργαστηρίου για το Έγκλημα και το Φύλο περιλαμβάνει μια χρήσιμη τυπολογία επαναλαμβανόμενων μορφών έμφυλου λόγου στην πολιτική αντιπαράθεση:
- αντικειμενοποίηση (εστίαση στην εμφάνιση αντί στα επιχειρήματα),
- πατερναλιστική/υποτιμητική προσφώνηση (υποκοριστικά, «κορίτσια», «αγάπη μου» κ.λπ.),
- στερεοτυπική απαξίωση (ως «υπερβολικά συναισθηματικές», «ακατάλληλες» λόγω οικογενειακών ρόλων),
- στιγματιστικοί χαρακτηρισμοί που πλήττουν την αξιοπιστία μέσω αναφορών στη σεξουαλικότητα ή την προσωπική ζωή,
- απειλητικός/βίαιος λόγος, που λειτουργεί ως μέσο εκφοβισμού και αποσιώπησης
Η κρίσιμη διαπίστωση είναι ότι οι πρακτικές αυτές δεν είναι απλώς «απρεπείς»: συνιστούν παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων ισότητας, αξιοπρέπειας και μη διάκρισης, με άμεσες συνέπειες στη δυνατότητα πλήρους συμμετοχής στον δημόσιο βίο.
Παράλληλα, αναδεικνύεται η διαθεματική διάσταση: γυναίκες από μειονότητες, αυτόχθονες κοινότητες, LGBTQI+ άτομα, φυλετικοποιημένες ομάδες ή/και άτομα με αναπηρία ενδέχεται να βιώνουν σωρευτικές, εντεινόμενες μορφές παρενόχλησης, άρα και βαθύτερο αποκλεισμό από ουσιαστική συμμετοχή.
Από τη διάγνωση στη χάραξη πολιτικής: πρόληψη, λογοδοσία, προστασία
Το κείμενο δεν μένει στη διαπίστωση του προβλήματος. Εισηγείται μια πολυεπίπεδηστρατηγική που συνδυάζει κανονιστικά, οργανωτικά και υποστηρικτικά μέτρα.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε πρακτικά εργαλεία κοινοβουλευτικής λογοδοσίας: ενίσχυση κωδίκων δεοντολογίας με σαφείς ορισμούς και καθολική εφαρμογή, ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας/καταγγελιών με δυνατότητα διερεύνησης και επιβολής αναλογικών κυρώσεων, δημόσια περιοδική αναφορά για διαφάνεια, καθώς και συστηματική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των μελών και του προσωπικού των κοινοβουλίων σε ζητήματα ισότητας, έμφυλων στερεοτύπων, πρόληψης της παρενόχλησης και υιοθέτησης ενός λόγου που σέβεται την αξιοπρέπεια και την ισότιμη συμμετοχή όλων. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη για ασφαλείς και προσβάσιμους μηχανισμούς αναφοράς, με εγγυήσεις εμπιστευτικότητας και προστασίας από αντίποινα, καθώς και για παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών (νομική και ψυχοκοινωνική συνδρομή) προς τα θιγόμενα πρόσωπα
Συμπληρωματικά, προτείνονται ασφαλή κανάλια αναφοράς και υπηρεσίες υποστήριξης, δίκτυα mentoring, δεοντολογικές κατευθύνσεις προς τα ΜΜΕ, καθώς και μέτρα ψηφιακής προστασίας έναντι διαδικτυακής παρενόχλησης.
Αντί επιλόγου
Η θεσμική ορατότητα του ζητήματος στη CSW70 έχει ευρύτερη σημασία, καθώς υπενθυμίζει ότι η έμφυλη ισότητα δεν αποτιμάται μόνο με όρους «αριθμητικής» εκπροσώπησης (δηλαδή πόσες γυναίκες συμμετέχουν και σε ποιες θέσεις, στοιχείο καίριο και αναντικατάστατο για τη δημοκρατική νομιμοποίηση)αλλά και με βάση τους όρους υπό τους οποίους ασκείται στην πράξη η πολιτική ιδιότητα. Με άλλα λόγια, η ουσιαστική ισότητα προϋποθέτει όχι μόνο την είσοδο των γυναικών στον πολιτικό χώρο, αλλά και τη δυνατότητά τους να συμμετέχουν ισότιμα, με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και χωρίς έμφυλα εμπόδια, στο σύνολο των κοινοβουλευτικών λειτουργιών: στον λόγο, στη διαβούλευση, στη διαπραγμάτευση και στη λήψη αποφάσεων.
Σε αυτό το σημείο, η παρέμβαση που κατατέθηκε υπό την ιδιότητα συμβουλευτικής συμμετοχής στο ECOSOC και πλέον δημοσιεύεται ως επίσημο έγγραφο του ΟΗΕ (E/CN.6/2026/NGO/59) λειτουργεί ως τεκμηριωμένη συμβολή στη συζήτηση για το πώς τα κοινοβούλια μπορούν να μετασχηματιστούν σε πραγματικά συμπεριληπτικούς θεσμούς,όπου η έμφυλη αξιοπρέπεια είναι προϋπόθεση δημοκρατίας.
E-Learning ΕΚΠΑ: Εγκληματολογία και φύλο: Σύγχρονες Θεωρίες, Στερεότυπα και Πρόληψη της Βίας
Λεζάντα φωτογραφίας: Ένα σύγχρονο οπτικό μήνυμα ενάντια στον σεξισμό στα κοινοβούλια: γυναίκες διαφορετικών καταβολών στέκονται μπροστά από το κοινοβούλιο, διεκδικώντας ισότητα, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη στη δημόσια ζωή. Δημιουργία εικόνας με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης (OpenAI), για το ΚΕΜΕ | Crime and Gender Lab.
[1] IPU 2025, https://data.ipu.org/women-averages/?date_month=11&date_year=2025
