ΘΕΣΜΙΚΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΠΟΛΙΤΗ - ΔΗΜΟΣΙΟΥ

Η διαμεσολάβηση ως έννοια

Η έννοια της διαμεσολάβησης αφορά μία συγκροτημένη διαδικασία για την εύρεση μιας (συμβιβαστικής) λύσης για την επίλυση μιας διαφοράς ανάμεσα σε δύο μέρη, με τη βοήθεια ενός ουδέτερου και καταρτισμένου προσώπου, του διαπιστευμένου διαμεσολαβητή.

Η διαμεσολάβηση υφίσταται σε ουδέτερο πλαίσιο και σε περιβάλλον εμπιστευτικότητας, όπου οι εμπλεκόμενες πλευρές εξετάζουν αν μπορούν να επιτύχουν κοινά αποδεκτή λύση στη διαφορά που έχουν. Αν τελικώς αυτή επιτευχθεί, τότε υπογράφεται πρακτικό απόφασης, το οποίο είναι άμεσα εκτελεστός τίτλος, δηλαδή απόφαση που θα πρέπει να εφαρμοσθεί και η μη εφαρμογή της συνεπάγεται τις ανάλογες κυρώσεις.

Ως διαδικασία επίλυσης διαφορών, είναι συγκριτικά με τη δικαστική διαδικασία, ταχύτερη, αποτελεσματικότερη σε μεγάλο βαθμό, με λιγότερο κόστος και μπορεί να επιτύχει τη δημιουργία του αισθήματος δικαιοσύνης στους πολίτες.

Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα, ως θεσμός λειτουργεί για αστικές και εμπορικές υποθέσεις, σύμφωνα με το ν.3898/2010 και ακόμα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο ενσωμάτωσης στο δικαιικό σύστημα, με δεδομένο ότι παραμένει μια καθαρά προαιρετική διαδικασία, που επαφίεται στα αντιδικούντα μέρη.

Διαμεσολάβηση στις διαφορές Δημοσίου με τον πολίτη

Ας σκεφτούμε, λοιπόν, την περαιτέρω προώθηση της Διαμεσολάβησης στο πεδίο των διαφορών πολίτη - Δημοσίου, όπου υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες υποθέσεις στα διοικητικά δικαστήρια, που καλούνται να αποφανθούν για τις διαφορές και τις αντιδικίες πολιτών με το κράτος και αντίστροφα.

Μέχρι σήμερα, η υφιστάμενη κατάσταση της λογοδοσίας του Δημοσίου εξαντλείται στη δυνατότητα αιτήσεων και ενδικοφανών προσφυγών, που έχουν οι πολίτες για να επιλύσουν δυσλειτουργίες που παρουσιάζονται κατά τη συναλλαγή τους με τις δημόσιες υπηρεσίες.  

Πέραν αυτών των διαδικασιών, η επόμενη μέθοδος είναι η προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια, όπου παρατηρείται υπερσυσώρευση εκκρεμών υποθέσεων, όπου πολλές φορές το χρονικό διάστημα για να καταστεί μια απόφαση τελεσίδικη ή αμετάκλητη ξεπερνά κατά πολύ το αναγκαίο χρόνο απόδοσης δικαιοσύνης.

Για την αποφυγή των θεμάτων κακοδιοίκησης, γραφειοκρατίας και διαφθοράς είναι αναγκαίο γεγονός να επέλθει η δημιουργία θεσμικών διαδικασιών για την επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν, ώστε να επιτευχθεί η εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης στις σχέσεις πολίτη - κράτους και η εύρυθμη λειτουργία του Δημοσίου, μειώνοντας σημαντικά τον όγκο των δικαστικών υποθέσεων.

Ως τρόπος εφαρμογής των ανωτέρω, η Θεσμική Διαμεσολάβηση θα μπορούσε να επιλαμβάνεται δεσμευτικά, ως στάδιο πριν την προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια.

Η εισαγωγή της ρύθμισης αυτής μέσω νόμου αποτελεί την υλοποίηση της Δέσμευσης 4 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2016-2018 για την Ανοικτή Διακυβέρνηση, όπου η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει πολιτικές ανοικτότητας, που ενισχύουν τη λογοδοσία του Δημοσίου και δομείται σύμφωνα με τις αρχές της ανοικτής διακυβέρνησης.

Υλοποίηση της ρύθμισης

Μέσω της Θεσμικής Διαμεσολάβησης, ο κάθε πολίτης/νομικό πρόσωπο πριν προσφύγει δικαστικώς θα πρέπει με αιτιολογημένη αίτησή του και με την ενδεχόμενη παρουσία δικηγόρου να οδηγείται σε διαμεσολάβηση με το Δημόσιο, όπου θα συμμετέχει εκπρόσωπος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, για την επίλυση της διαφοράς που υπάρχει.

Με αυτό τον τρόπο, που δεν δεσμεύονται τα μέρη να συμφωνήσουν προκαταβολικά, αλλά δεσμεύονται να προσπαθήσουν να επιλύσουν τη διαφορά, γίνεται σαφές ότι πολλές υποθέσεις μπορεί να μην χρειαστεί να καταλήξουν στα δικαστήρια.

Οι διαμεσολαβητές, που θα μπορούν να διενεργούν την Θεσμική Διαμεσολάβηση, θα μπορούν να επιλέγονται είτε με συμφωνία των μερών είτε μέσω κλήρωσης από τον ενιαίο κατάλογο των Διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Οι πολίτες καθώς και οι υπηρεσίες του Δημοσίου, με την παρουσία των νομικών συμβούλων τους, θα μπορούν μέσα από συγκεκριμένα στάδια να εξετάζουν τη δυνατότητα επίλυσης των διαφορών τους.

Ο Συνήγορος του Πολίτη σύμφωνα με την εμπειρία του, μπορεί να αποτελέσει θεσμικό φορέα υποστήριξης της Διαμεσολάβησης, όπου θα αξιοποιείται το υλικό από τις εκθέσεις, τις έρευνες και τις συστάσεις που πραγματοποιούνται, ενώ εκπρόσωπος του Συνηγόρου θα μπορεί να παρίσταται κατά τη διαδικασία, για να ενισχύει το ρόλο του Διαμεσολαβητή, παρέχοντας πληροφορίες και γενικότερη υποστήριξη στο έργο του.

Προοπτικές και οφέλη

Οι εντασσόμενες διαφορές στη διαδικασία της Θεσμικής Διαμεσολάβησης μπορούν να αφορούν κάθε τομέα άσκησης κρατικής πολιτικής και της αυτοδιοίκησης, όπου υφίσταται διαφορά με τους πολίτες, με ιδιαίτερη και πιο εξειδικευμένη μεταχείριση φορολογικών και χρηματικών ζητημάτων.

Πολλές υποθέσεις που ξεκινούν στα νοσοκομεία, στις εφορίες, στα ασφαλιστικά ταμεία, στις αποκεντρωμένες διοικήσεις και στους δήμους μπορούν να επιλυθούν στην πηγή του προβλήματος, ενώ ακόμη ζητήματα που άπτονται επενδύσεων και επιχειρηματικότητας μπορούν να επιτύχουν γρήγορες και ουσιαστικές αποφάσεις.

Η Θεσμική Διαμεσολάβηση εγγυάται την εξοικονόμηση πόρων από τη λειτουργία των δικαστηρίων, την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης με την επίλυση των διαφορών, την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, όπου πλέον θα φθάνει λιγότερος αριθμός υποθέσεων για εκδίκαση. Παράλληλα, μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και της κακοδιοίκησης, δίνοντας τη δυνατότητα στις υπηρεσίες του Δημοσίου να βελτιωθούν ουσιαστικά.

Η Ανοικτή Διακυβέρνηση είναι μέθοδος βελτίωσης των θεσμών της Δημοκρατίας και του Κράτους και η Θεσμική Διαμεσολάβηση ως ρύθμιση άπτεται δύο βασικών λειτουργιών (εκτελεστικής και δικαστικής), που χρειάζονται ουσιαστική μεταρρύθμιση προς όφελος των πολιτών.