ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κληροδότησε στον κόσμο την οικονομική ανοικοδόμηση και μία πολιτική σταθερότητα που στηριζόταν στον διαχωρισμό Δύσης και Ανατολής. Αυτός έφερνε μαζί του και τον αντίστοιχο διαχωρισμό Δεξιάς και Αριστεράς. Η Δύση και η Δεξιά κουβαλούσαν πολιτισμικά τον ατομικό ωφελιμισμό, η Ανατολή και η Αριστερά κουβαλούσαν τη συλλογικότητα του κρατισμού και τη διάθεση για την μεταβολή.

Έτσι πυροδοτήθηκε για άλλη μία φορά η πάλη των τάξεων με αιχμή τους κατόχους κεφαλαίου και τους κατόχους της εργατικής δύναμης.

Ο κόσμος ήταν απλός και η πολιτική της πολιτισμικής αυτοτοποθέτησης επίσης. Όμως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η τεχνολογική μεταβολή με την πρόωρη αποβιομηχανοποίηση άλλαξαν το σκηνικό. Παράλληλα στη Δύση η αναζήτηση των μεταϋλιστικών αξιών (λόγω του ότι είχαν κατακτηθεί και σταθεροποιηθεί σημαντικά επίπεδα υλικής ευημερίας) δημιούργησε ένα κύμα επικράτησης προοδευτικών ιδεών που βρήκαν οικονομικό ισοδύναμο στη χρηματικοποίηση, άρα και στην παροχή ευκαιριών σε έναν ευρύ πληθυσμό φυσικών προσώπων και μικρότερων καινοτόμων επιχειρήσεων (πληροφορική, βιοτεχνολογία κ.τ.λ.).

Οι καιροί άλλαξαν. Το οικονομικό μοντέλο παρήγαγε συνεχείς (τραπεζικές κυρίως) κρίσεις που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση του 2008. Και εδώ εμφανίστηκε ο λαϊκισμός που μαζί με τον crony καπιταλισμό (την επικράτηση των μεγάλων επιχειρήσεων που επηρέαζαν τις οικονομικές αποφάσεις) και την «αυτοκρατορική» αντίληψη διοίκησης διεκδίκησαν από τον φιλελευθερισμό (με την εκλογή και τον αλληλοέλεγχο των εξουσιών) τα πολιτικά πρωτεία, στηριζόμενοι κυρίως στη συμπίεση της μεσαίας τάξης.

Παράλληλα διεσπάρη παντού η ανασφάλεια βοηθούμενη από το Προσφυγικό, την τεχνολογία και από τη μεταφορά ισχυρότερων όρων εμπορίου υπέρ της Ανατολής.

Σ’ αυτήν την περίοδο η ισχύς του διλήμματος Αριστερά-Δεξιά πιέζεται πλέον από την ισχύ του διλλήματος λαϊκισμός-φιλελευθερισμός (καμία σχέση με τον νεοφιλελευθερισμό).

Ο καινούργιος κόσμος όμως έχει πλέον εξαιρετική περιπλοκότητα με υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας. Κάτι σαν κινούμενη άμμος διαθέσεων και συμπεριφορών.

Σ’ αυτόν τον κόσμο ήρθε ο Covid. Όλες οι τάσεις και τα διλήμματα δοκιμάζονται σκληρά με τίμημα την ανθρώπινη ζωή.

Είναι λογικό πλέον το δίλλημα λαϊκισμού-φιλελευθερισμού να αρχίσει να δίνει τη θέση του σε ένα νέο δίλημμα: αποτελεσματικότητα (ιδίως σε ό,τι υπόσχονται) εναντίον αναποτελεσματικότητας. Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι το αποτέλεσμα των ενεργειών μας. Γι’ αυτό και η επιστήμη παίζει έναν μεγαλύτερο ρόλο. Γι’ αυτό βλέπουμε άλλους λαϊκιστές να δοξάζονται και άλλους να καταβαραθρώνονται και το ίδιο να ισχύει και με ηγέτες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ξεκινήσαμε από το διακύβευμα της ανθρώπινης ζωής αλλά η αλλαγή στις κουλτούρες θα είναι μονιμότερη. Έτσι στο πολιτικό πεδίο, όποιος μπορεί να έχει αποτελεσματικές λύσεις, να γίνονται τα πράγματα δηλαδή, θα έχει μία προτεραιότητα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα παλιά διλήμματα θα εξαφανιστούν. Επειδή μάλιστα θα πρέπει να έχει και τη λαϊκή υποστήριξη θα πρέπει να έχει και όραμα. Η υπόσχεση της οικονομικής ευημερίας είναι ένα βασικό στοιχείο του οράματος. Η συμμετοχή, η λειτουργία της ανθρώπινης κοινότητας και η ανάδειξη της προσωπικότητας του ατόμου είναι το άλλο.

Αποτελεσματικότητα και όραμα φαίνεται να προσδιορίζουν το πολιτικό πεδίο του μέλλοντος.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 17 Μαΐου 2021