ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ COVID-19

Έχει περάσει σχεδόν ένας ολόκληρος χρόνος από τότε που κινητοποιηθήκαμε ως κοινωνία για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Μπήκαμε χωρίς να το καταλάβουμε σε έναν πόλεμο με θύματα, διεθνείς εντάσεις, μακροχρόνιες απώλειες στο προσδόκιμο όριο ζωής, καταστροφές σε εργασιακές υποδομές λόγω εργασιακών αλλαγών και μία δεύτερη (μετά το 2011) πολύ μεγάλη οικονομική ύφεση μαζί με μία μεγάλη αύξηση δημόσιου χρέους (όσο σχεδόν και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο!). Η ύφεση ήταν πολύ πιο οξεία από αυτή του 2010 στην κάθοδο, αλλά ελπίζουμε να διατηρηθεί έτσι και στην άνοδο.

Επιδημιολογικά η Ελλάδα έχει την καλύτερη επίδοση (περιστατικά ανά εκατομμύριο πληθυσμού) στην ευρωζώνη στα λιγότερα κρούσματα και την τρίτη καλύτερη στους λιγότερους θανάτους. Στα κρούσματα μας ακολουθεί η Γερμανία, ενώ στους λιγότερους θανάτους προηγούνται η Δανία και η Εσθονία. Θα λέγαμε ότι το 2020 κατορθώσαμε να ισοπεδώσουμε την καμπύλη των θανάτων περισσότερο από ό,τι οι μεγάλες υπερδυνάμεις της ευρωζώνης.

Στον οικονομικό τομέα, όμως, ανήκουμε στην ομάδα εκείνων των χωρών που επλήγησαν περισσότερο, κυρίως εξαιτίας δύο λόγων: υψηλό μέρος του ΑΕΠ παράγεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες (τουρισμός και εστίαση) και έχουμε υψηλό ποσοστό μικρομεσαίων επιχειρήσεων που στηρίζονται στην εσωτερική ζήτηση. Πάντως με το -8,2% (προσωρινά στοιχεία) στο ΑΕΠ που παρουσιάζει η χώρα μας, χειρότερες επιδόσεις από εμάς είχαν η Ισπανία, η Μάλτα, η Ιταλία και η Γαλλία!

Θα πρέπει να προσέξουμε ότι η επιτυχία του επιδημιολογικού τομέα (αυστηρά μέτρα) έφερε και τη σημαντική πίεση στον οικονομικό τομέα. Όμως, υπάρχουν αξιόλογες ενδείξεις ότι η ελληνική κοινωνία, που αποφεύγει συστηματικά τις απώλειες, είχε και έχει δείξει προτίμηση στη ζωή από ό,τι στην οικονομία. Ενδεχομένως τώρα (μετά τα εμβόλια) κινούμαστε προς την κατεύθυνση προτεραιοποίησης της οικονομίας.

Στα πλαίσια αυτά είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να δούμε πώς εξελίχθηκαν τα υπόλοιπα βασικά μεγέθη της οικονομίας το 2020. Τρεις περιπτώσεις μπορούμε να συγκρίνουμε: τι περιμέναμε τον Ιανουάριο του 2020 ότι θα συνέβαινε μέσα στη χρονιά, όταν τίποτα δεν προμήνυε την καταστροφή που θα ερχόταν. Τι εκτιμούσαμε ότι θα μας συμβεί τον Μάιο του 2020, όταν είχαμε πλέον συνειδητοποιήσει την έκταση της καταστροφής. Μάλιστα, τότε ήδη εκτιμούσαμε ότι θα έχουμε το 2020 μία ύφεση της τάξης του -7,2%. Τέλος, τι πράγματι μας συνέβη μέχρι σήμερα, (Φεβρουάριος του 2021); Ο αναγνώστης θα πρέπει, βέβαια, να γνωρίζει ότι το ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με την Oxford Economics, διαθέτει ετήσιες προβλέψεις για την οικονομία σε ανανεούμενη βάση, μηνιαίως. Έτσι, είναι δυνατόν να κάνουμε αξιόπιστες συγκρίσεις.

Τον Ιανουάριο, λοιπόν, αναμέναμε ότι για όλο το 2020 όχι μόνο θα είχαμε ανάπτυξη +2,26%, αλλά και ότι η ιδιωτική κατανάλωση θα αυξανόταν κατά 1,7%, όπως και οι επενδύσεις +8,2%. Ήταν η εποχή που όλοι πίστευαν ότι όλα θα πήγαιναν καλύτερα τον χρόνο αυτό. Τον Μάιο η ιδιωτική κατανάλωση είχε ήδη βυθιστεί στο -7,8% και οι επενδύσεις στο -5,3%. Τον Φεβρουάριο, όμως, του 2021 διαπιστώσαμε ότι η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε το 2020 κατά -2,9% και ότι οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 0,8%! Η διαχείριση της επιδημιολογικής, αλλά ιδιαιτέρως της οικονομικής πολιτικής κατόρθωσε να σώσει την παρτίδα, τουλάχιστον όσον αφορά τα βασικά της μεγέθη.

Όμως, και όσον αφορά την ανεργία, περιμέναμε να μειωθεί κατά 55 χιλ. άτομα τον Ιανουάριο του 2020, αλλά τον Μάιο την περιμέναμε να αυξηθεί κατά 145 χιλ. άτομα! Τι συνέβη, όμως; Το 2020 τελικά μειώθηκε κατά 17 χιλ. άτομα! Επειδή τους βρήκαμε δουλειά; Όχι βέβαια, και οι ώρες εργασίας δείχνουν μια κατακόρυφη μείωση. Διότι η πολιτεία κατόρθωσε μέσω των συστημάτων διατήρησης της απασχόλησης (επιδότηση μέσω της διατήρησης της εργασίας) να τους οδηγήσει να μην εγγραφούν στους  καταλόγους των ανέργων, καλύπτοντας ένα μέρος του εισοδήματός τους.

Όλα αυτά, όμως, είχαν δημοσιονομικό κόστος. Τον Ιανουάριο του 2020 το δημόσιο χρέος (Maastricht) αναμέναμε να κινηθεί στα 332 δισ. ευρώ, τον Μάιο του 2020 στα 334 δισ. ευρώ, αλλά τελικά (Φεβρουάριος 2021) κινήθηκε στα 342 δισ. ευρώ με σχέση χρέους προς ΑΕΠ το 207%. Χρειαστήκαμε 10 δισ. παραπάνω!

Σε αυτήν την περιπέτεια, που δεν δημιουργήσαμε εμείς, δεν ήμασταν μόνοι μας. Μάλιστα, η Ευρώπη έχει παρόμοια εικόνα με εμάς. Να σημειώσουμε ότι οι ΗΠΑ τα έχουν πάει καλύτερα από την Ευρώπη στον οικονομικό τομέα, αλλά με περισσότερους νεκρούς από τους τρεις πολέμους τους μαζί!

Τι κρατάμε για το μέλλον: Όταν η κοινωνία συσπειρώνεται και επιτρέπει στη συλλογική γνώση και εμπειρία να λειτουργεί απερίσπαστα από λαϊκίστικές φωνές, μπορούμε να μειώνουμε το κόστος των καταστροφών. Άρα, μπορούμε να επηρεάσουμε θετικά το μέλλον!

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 13 Μαρτίου 2021