ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία είναι το άγιο δισκοπότηρο της πολιτικής διαφοροποίησης και έχει σημασία για την ατομική πολιτική συμπεριφορά, τα προγράμματα των πολιτικών κομμάτων αλλά και βεβαίως για την οικονομική θεωρία της ανάπτυξης. Τα συμπεράσματά μας στηρίζονται σε πολυετείς έρευνες (European Social Surveys, ΕΚΠΑ και Metron Analysis κ.λπ.).

Ο πρώτος χώρος που διερευνούμε σχετίζεται με το εάν οι πολίτες πιστεύουν ότι «μικρότερη κυβερνητική παρέμβαση είναι καλύτερο για τη χώρα» (στοιχεία από το 2002 έως το 2020). Το εύρημά μας δείχνει ότι και αυτοί που το πιστεύουν αλλά και αυτοί που διαφωνούν με τη θέση αυτή μειώνονται μέσα στον χρόνο, μεγεθύνοντας το μερίδιο αυτών που δεν παίρνουν θέση. Εδώ αποκαλύπτεται μία στάση που ενδεχομένως συσχετίζεται με ένα διαφορετικό κριτήριο π.χ. αποτελεσματικότητα, ανασφάλεια και λιγότερο με μία apriori ιδεολογική τοποθέτηση.

Ο δεύτερος χώρος σχετίζεται με το εάν είναι προτιμότερο να έχουμε «υψηλή φορολογία και ισχυρή κρατική παρέμβαση» ή «χαμηλότερη φορολογία και μικρότερη κρατική παρέμβαση» (2015-2020). Είναι προφανές ότι αυτή η διλημματική ερώτηση φέρνει «προ των ευθυνών του» τον ερωτώμενο. Το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ότι είναι προτιμότερη η χαμηλή φορολογία/χαμηλή κρατική παρέμβαση, αυξάνεται δραματικά με εξαίρεση το 2020 (Covid) που η εξέλιξη αντιστρέφεται ελαφρώς.

Ο τρίτος χώρος σχετίζεται με την δημιουργούμενη εικόνα στον πληθυσμό κατά πόσο το «κράτος επεμβαίνει υπερβολικά και δεν επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας» ή όχι (2015-2020). Η επικρατούσα άποψη είναι ότι επεμβαίνει υπερβολικά με ελαφρά μείωση.

Ο τελευταίος χώρος σχετίζεται με το κατά πόσο η «κυβέρνηση θα πρέπει να παρεμβαίνει για τη μείωση των εισοδηματικών διαφορών» (2002 μέχρι 2020). Τα ευρήματα δείχνουν μία δραματική διαχρονική μείωση των υποστηριχτών της άποψης αυτής.

Το συμπέρασμα που εξάγεται από τα παραπάνω είναι ότι όσον αφορά τον ρόλο του κράτους στην οικονομία, η κοινωνία περιέρχεται σταδιακά, με αργούς ρυθμούς, σε μία θέση αναμονής παρόλο που σαφώς επικρατεί η άποψη για ένα μειωμένο ρόλο. Προφανώς η κρίση Covid και η ανάγκη της δημόσιας παρέμβασης στην αντιμετώπισή του έχει παίξει ρόλο. Συγχρόνως η κοινωνία είναι πρόθυμη να θυσιάσει το μέγεθος του κράτους πρόνοιας αρκεί να μειωθούν οι φορολογικές της υποχρεώσεις αν και η άποψη αυτή είχε μία αντίθετη κίνηση το 2020. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στην άποψη που έχει για την έκταση της παρέμβασης στην οικονομία. Τέλος η ελληνική κοινωνία βλέπει τη μείωση των εισοδηματικών διαφορών να μη βρίσκεται στον χώρο ευθύνης της κυβερνητικής πολιτικής προφανώς διότι δεν επιθυμεί την αύξηση του κρατικού παρεμβατισμού.

Εκτιμούμε ότι οι απόψεις που βλέπουν έναν περιορισμένο ρόλο του κράτους στην οικονομία εξακολουθούν αναμφισβήτητα να είναι οι επικρατούσες αλλά υπάρχουν μεταβολές που θα πρέπει να μελετηθούν σε βάθος και να συσχετιστούν με την πολιτική αυτοτοποθέτηση. Πιθανόν ο Covid είναι ένας ιδιότυπος ασθενής παράγοντας επίδρασης στους όρους του πολιτικού παιχνιδιού. Η πολιτική μεταστροφή προς την Κεντροδεξιά έχει υπόβαθρο που βρίσκεται πάντως σε σχετική (μικρή) κινητικότητα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 22 Φεβρουαρίου 2021