ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΓΝΩΣΗ

Το πολιτικό στοιχείο στην οικονομική θεωρία ήταν και είναι ο κρίσιμος πυρήνας για την ολοκληρωμένη κατανόηση της σχέσης οικονομίας και πολιτικής. Ο G. Myrdal (Εκδ. Παπαζήση, ΜΕΤ. Κ. Σοφούλη) είχε ξεκαθαρίσει πολλά χρόνια πριν, τις τρεις έννοιες, που με διάφορους συνδυασμούς τους, είχαν προσδώσει στα οικονομικά δόγματα το πολιτικό τους περιεχόμενο: αξία, ελευθερία και κοινωνική ευημερία και ευδαιμονία, που είναι το υπέρτατο αγαθό του ανθρώπου (Αριστοτέλης).

Επίγνωση από την άλλη μεριά είναι η ακριβής γνώση, η συναίσθηση της πραγματικότητας. Συνεπώς η αναζήτηση των τριών εννοιών στην οικονομική πολιτική με επίγνωση είναι ένα πλούσιο και ασφαλές πλαίσιο σκέψης για την πολιτική ηγεσία αλλά και της κριτικής προς αυτήν. Συχνά όμως η πολιτική ηγεσία είτε αποκλίνει από τον σεβασμό των αρχών αυτών και ασκεί την πολιτική χωρίς επίγνωση ανεξαρτήτως εάν είναι στην κυβέρνηση ή στην αντιπολίτευση. Αυτό σχετίζεται με την ποιότητα των ανθρώπων της πολιτικής σε όρους παιδείας και ευθύνης και τη συναίσθηση του ρόλου τους ως κοινωνικής πρωτοπορίας που έχουν. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα του 2015 όπως και της πριν του 2010 περιόδου, της Μ. Βρετανίας του 2022 και της περιόδου του Brexit που προηγήθηκε. Είναι περιπτώσεις όπου η επίγνωση απουσιάζει και μπαίνει σε κίνδυνο η κοινωνική ευημερία. Εάν δεν υπήρχε η δυνατότητα διόρθωσης της οικονομικής πορείας όπως στην περίπτωση της Ελλάδος του 2015 με το Γ’ Μνημόνιο, που σχετίστηκε με έναν υπερεθνικό θεσμό, και στη Μ. Βρετανία όπου παρενέβη η ισχύς των πολιτικών θεσμών της δημοκρατίας, στη συνέχεια θα εθίγοντο και η αρχή της αξίας, δηλαδή το σύστημα της αποτίμησης (βλέπε υπερεκτίμηση της αξίας του χρέους), αλλά και της ελευθερίας αφού αργά ή γρήγορα η πολιτική θα έφερνε μέτρα περιορισμού της ελευθερίας (το Μνημόνιο εμπεριείχε ήδη παρόμοια στοιχεία) για να ελεγχθεί η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης.

Και στις δύο περιπτώσεις όμως η απόκλιση της επίγνωσης από την πολιτική είχε συμβεί πριν από την άνοδο στην εξουσία. Ουσιαστικά δηλαδή οι πολιτικοί μη έχοντας επίγνωση και αγνοώντας την ευθύνη της κοινωνικής πρωτοπορίας είχαν υποσχεθεί στην εκλογική τους βάση ένα σύνολο θέσεων που χαρακτηριζόταν από ουσιαστική απομάκρυνση από την πραγματικότητα όπως π.χ. στην Ελλάδα με την υπερδιόγκωση του χρέους που είχε έλθει πριν από το 2010 και η προσπάθεια επιβολής της ελληνικής πολιτικής άποψης το 2015 στο ευρωπαϊκό πολιτικό περιβάλλον. Στη Βρετανία είχαμε μία άκαιρη επέλαση του νεο-θατσερισμού, και λίγο πριν της πολιτικής πλατφόρμας του Brexit, όταν οι οικονομικές εποχές βρίσκονταν σε αντίστροφη σύνθετη πορεία και όσον αφορά την αναγκαιότητα των υπερεθνικών οντοτήτων και όσον αφορά τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης.

Γι’ αυτό τονίσαμε και παραπάνω ότι η στενή σχέση πολιτικής, οικονομίας και επίγνωσης αφορά όχι μόνο την περίοδο εξουσίας αλλά και την προηγούμενη περίοδο της ωρίμανσής της αφού τότε προετοιμάζεται η ποιότητα της πολιτικής εξουσίας που θα ασκηθεί με ή χωρίς επίγνωση.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 24 Οκτωβρίου 2022