ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Η παραδοσιακή προσέγγιση στην οικονομική επιστήμη προσεγγίζει την λήψη αποφάσεων ως μια καθαρά ορθολογική διαδικασία. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση παραβλέπει τον κρίσιμο ρόλο των συναισθημάτων, που λειτουργούν ως αυτόνομα και εξελικτικά καθοδηγητικά στοιχεία στην ανθρώπινη δράση. Επιπλέον, οι αυξημένες διεθνείς διασυνδέσεις, η πολυπλοκότητα και το υψηλό επίπεδο συστημικού κινδύνου απαιτούν από τους λήπτες αποφάσεων να συνδυάζουν αναλυτικές και διαισθητικές προσεγγίσεις.

Τα συναισθήματα αποτελούν θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης και γίνονται αντιληπτά μέσα από διάφορους τομείς ανάλυσης (φιλοσοφία, επιστήμη, τέχνη). Για να μάθετε περισσότερα μπορείτε να ανατρέξετε στο βίντεο.

Η αξιολόγηση των συναισθημάτων ενός συνόλου ατόμων μπορεί να αποκαλύψει σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο δράσης του και τον προσανατολισμό του όσον αφορά την αντίληψη της συνέχειας και του μέλλοντος. Σύμφωνα με την ανθρωπολογία και την θεωρία της συναισθηματικής κουλτούρας, τα συναισθήματα παίζουν έναν εξελικτικό ρόλο στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ομαδικής δράσης, επιτρέποντας στους οργανισμούς να αναπτύσσουν πολυδιάστατες στρατηγικές προσαρμοστικότητας και καινοτομίας.

Οι διαστάσεις της συναισθηματικής κουλτούρας

Προκειμένου να εξετάσουμε πώς η συναισθηματική κουλτούρα επηρεάζει την λήψη αποφάσεων απομονώθηκαν τρεις παράμετροι που είναι κρίσιμες για την αποτελεσματική επιχειρησιακή διοίκηση: (i) στρατηγικός σχεδιασμός, (ii) καινοτομία στην διαχείριση κρίσεων και (iii) ενημερωμένη λήψη αποφάσεων από δεδομένα. Η έρευνα έλαβε χώρα στην Ελλάδα και απευθυνόταν σε διοικητικά στελέχη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων τα οποία κληθήκαν να απαντήσουν σε ένα ειδικά σχεδιασμένο για την έρευνα ερωτηματολόγιο.

Η ανάλυση ανέδειξε την ευρύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ συναισθημάτων και λογικής για τον καθορισμό της αποτελεσματικής διοίκησης αφού όλες οι διαστάσεις της συναισθηματικής κουλτούρας, συμπεριλαμβανομένων βασικών συναισθημάτων, συναισθημάτων που επικοινωνούν κίνητρα και πολιτισμικών αξιών, επηρεάζουν την λήψη αποφάσεων.

Επί της ουσίας τα συναισθήματα μπορούν να διαιρεθούν σε Τυπολογίας 1 (Type 1) και Τυπολογίας 2 (Type 2). Tα συναισθήματα Τυπολογίας 1 (Type 1) αφορούν αυτόματες διαδικασίες του εγκεφάλου όπως η διαίσθηση ενώ τα συναισθήματα Τυπολογίας 2 (Type 2) γεννώνται από διανοητικές διαδικασίες που είναι σκόπιμες και λογικές. Τόσο τα μεν όσο και τα δε φάνηκαν να επηρεάζουν την λήψη αποφάσεων για τα διοικητικά στελέχη.

Για παράδειγμα, συναισθήματα από απρόσμενα ή αρνητικά γεγονότα μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα προγραμματισμού για το μέλλον και την καινοτομία. Ακόμη, βρέθηκε ότι η λήψη αποφάσεων συχνά κατευθύνεται από τα συμφέροντα της επιχείρησης και όχι από το προσωπικό όφελος των στελεχών, επιτρέποντας την αποδοχή καινοτόμων πρακτικών, ακόμα και όταν αυτές υπονομεύουν τη θέση τους ή περιορίζουν τη θετική κοινωνική επίδραση των αποφάσεών τους.

Επιπλέον, η παράδοση φάνηκε να παίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, καθώς οι παγιωμένες γνώσεις συμβάλλουν στην αποφυγή κινδύνων. Ωστόσο, η υπερβολική προσκόλληση στην αξιοκρατία και η αποδοχή της πολιτισμικής αλλαγής μπορεί να εισαγάγει προκαταλήψεις και να υπονομεύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Τα εν λόγω συμπεριφορικά χαρακτηριστικά μπορούν να συνδεθούν με το ευρύτερο οικονομικό κλίμα της ελληνικής οικονομίας που ευνοεί την συντηρητική στάση απέναντι στον κίνδυνο. Η αποστροφή του ρίσκου ενισχύει περαιτέρω αυτό το κλίμα και αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση της σταθερότητας της αδύναμης ελληνικής παραγωγικής δομής ώστε να μην διακινδυνεύσει η ύπαρξή της (!).

Μια άλλη συμβολή της μελέτης είναι ότι γεφυρώνει τη διχοτόμηση στις θεωρίες λήψης αποφάσεων στη διοίκηση, αποκαλύπτοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ συναισθηματικών παραγόντων και δομημένων πτυχών, όπως ο στρατηγικός σχεδιασμός, η καινοτόμος διαχείριση κρίσεων και ο πραγματισμός στις αποφάσεις.

Τα συναισθήματα λειτουργούν, λοιπόν, ως σήματα και ως αφετηρίες για την ανάπτυξη νέας γνώσης και καινοτόμων λύσεων. Στην εποχή της ταχείας ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον αφού ομιλούμε για ικανότητες που δεν μπορούν να αναπαραχθούν από υπολογιστικά συστήματα. Συνεπώς, η ενσωμάτωση των συναισθημάτων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ενισχύει τις δυνατότητες των διοικητικών στελεχών πέρα από τα «περιορισμένα» όρια της λογικής. Όμως, εάν τα στελέχη συνδυάσουν συναισθηματικές και ορθολογικές δεξιότητες στη λήψη αποφάσεων, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αποτελέσει επικουρικό εργαλείο. Συνεπώς, η ενσωμάτωση των συναισθημάτων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ενισχύει τις δυνατότητες των διοικητικών στελεχών πέρα από τα «περιορισμένα» όρια της λογικής.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε προσφάτως υπό τον τίτλο “Exploring the other side of innovative managerial decision-making: emotions” στο Journal of Innovation and Knowledge με συγγραφείς τις Άννα-Μαρία Κανζόλα, Κωνσταντίνα Παπαϊωάννου και τον καθηγητή Παναγιώτη Πετράκη. Για μια αναλυτική ματιά στη μελέτη μπορείτε να επισκεφτείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη παρουσιάστηκε στο 20ό συνέδριο Καινοτομίας Επιχειρηματικότητας και Γνώσης που έλαβε χώρα στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, κατά το διάστημα 4-6 Ιουνίου 2024.