ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Βάσει βιβλιογραφικών στοιχείων, μία επιτυχημένη διδασκαλία μπορεί να σκιαγραφηθεί υπό τις εξής προϋποθέσεις[i] :

• Η επικοινωνία, η μάθηση, τα κίνητρα, ο χρόνος και η αξιολόγηση είναι βασικά ζητήματα στην εκπαιδευτική ζωή και φυσικά αποκτούν ειδικό βάρος σε επίπεδο αντιμετώπισης μαθησιακών, γνωστικών και κοινωνικών δυσκολιών.

• Στο πλαίσιο αυτό, απαιτούνται ένας εκπαιδευτικός είναι σκόπιμο να έχει:

• Διδακτική-παιδαγωγική γνώση, π.χ. διδακτικές τεχνικές, διαχείριση της τάξης κ.λπ.
• Γνώση διδακτικού αντικειμένου, π.χ. γεγονότα, δομές, πεποιθήσεις κ.λπ.
• Γνώση διδασκαλίας του διδακτικού αντικειμένου, π.χ. παρουσίαση, οργάνωση, Η/Υ, υλικά, curriculum κ.λπ.

• Η διδασκαλία ως τέχνη και επιστήμη απαιτεί ένα συγκεκριμένο σχεδιασμό γύρω από τα μαθησιακά θέματα, όπως: (α) Εντοπισμό του προβλήματος και στόχο, (β) Διαμόρφωση μιας λογικής σειράς βημάτων για την επίτευξη ενός στόχου, (γ) Συλλογή δεδομένων, και (δ) Ερμηνεία των δεδομένων. Συμπεριφορές που σχετίζονται με καλή διδασκαλία: (α) Σαφήνεια μαθήματος ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο και την ηλικία των μαθητών, (β) Διδακτική ποικιλία, (γ) Προσεκτικός έπαινος, (δ)  Συνεπείς κατευθυντήριες γραμμές π.χ. αξιολόγηση, συνέπεια κ.ά., (ε) Περιοδική ανατροφοδότηση. Εδώ, ακρογωνιαίος λίθος είναι η διαφοροποίηση των παιδαγωγικών στόχων κατά τη μαθησιακή διαδικασία σε: (α) Γνωστικό επίπεδο (γνώσεις), (β) Ψυχοκινητικό επίπεδο (δεξιότητες και ικανότητες), (γ) Συναισθηματικό επίπεδο (στάσεις, αξιακό σύστημα).

• Ως εκ τούτου, ένας εκπαιδευτικός καθίσταται αναγκαίο: (α) Να είναι πληροφορημένος για τις σύγχρονες εξελίξεις, (β) Να διαθέτει λόγο καθαρό, γλαφυρό, επικοινωνιακό, και (γ) Να συνδυάζει τη θεωρία με την εφαρμογή.
• Κατά συνέπεια, ένας εκπαιδευτικός προκειμένου να επιτύχει μία αποτελεσματική διδασκαλία:

• κατανοεί την οπτική των μαθητών
• δίδει κίνητρα και μεταφέρει τη μάθηση και σε άλλες δραστηριότητες,
• χρησιμοποιεί διδακτικές τεχνικές που οδηγούν στην επίλυση προβλημάτων,
• δημιουργεί θετικό περιβάλλον μάθησης,
• δίδει έμφαση στην ανατροφοδότηση για επιδόσεις.

• Επιπλέον, δίδει έμφαση στο αναπτυξιακό πλαίσιο αναφοράς εν όψει των πολλαπλών επιπέδων αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα άτομα και το περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πλαίσιο αναφοράς είναι ένας περιεκτικός όρος που απεικονίζει την πολυπλοκότητα του υπόβαθρου των μαθητών, το οποίο επηρεάζεται από τέσσερις δυνάμεις ανάπτυξης: (α) φυσικά πλαίσια (σπίτι, τάξη, εργασία κ.λπ.), (β) κοινωνικές επιδράσεις (οικογένεια, φίλοι κ.λπ.), (γ) προσωπικά χαρακτηριστικά (προσωπικότητα, εξωτερική εμφάνιση, γλωσσική ευφράδεια κ.λπ.), (δ) επίδραση χρόνου.

• Επομένως, η αλληλεπίδραση βιολογικών (γονιδιακή φύση, κληρονομικότητα) ψυχολογικών (γνωστική ανάπτυξη και ανάπτυξη της προσωπικότητας) και κοινωνικών δυνάμεων (οικογένεια, δάσκαλος, σχολείο, συνομήλικοι) παίζει μείζονα ρόλο στη συνολική ανάπτυξη του ατόμου μέσα στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι, οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αίσθηση του εαυτού είναι: (α) Φυσικοί, (β) Γνωστικοί, (γ) Γλωσσικοί, (δ) Ψυχοκοινωνικοί, (ε) Φυλετικοί.
• Από την άλλη πλευρά, η αίσθηση της φυσικής ασφάλειας, της συναισθηματικής σιγουριάς, της ταυτότητας, του ανήκειν και της επάρκειας συγκροτούν ανάλογα και την αίσθηση και την ποιότητα της αυτοεκτίμησης του ατόμου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αναπτυξιακή ανάλυση της ανθρώπινης ζωής συνίσταται στις ατομικές διαφορές, τις ποικιλίες πλαισίου αναφοράς και τις μεταβαλλόμενες σχέσεις πλαισίου – ατόμου.
• Στη βάση αυτή, η διαφορετικότητα, εκτός από τις ατομικές διαφορές, αφορά και τα διαφορετικά είδη πολιτισμικών πλαισίων. Πολιτισμικά πλαίσια μέσα σε μία κοινωνία είναι: (α) Η κοινότητα, (β) Το σχολικό δίκτυο (εκπαιδευτικοί και μαθητές), (γ) Το κοινωνικό δίκτυο (συνομήλικοι γονέων και παιδιού), (δ) Το δίκτυο γάμου (γονείς, αδέρφια και συγγενείς), (ε) Το εργασιακό δίκτυο (άμεσοι και έμμεσοι συνεργάτες).
• Τα παραπάνω αλληλεπιδρούν τόσο με το παιδί όσο και με το γονέα, των οποίων η ατομική οντότητα αλληλεπιδρά με το πολιτισμικό πλαίσιο, όπως διαμορφώνεται μέσα από τις εξής συνιστώσες: (α) Βιολογία – υγεία, (β) Νόηση, (γ) Προσωπικότητα, (δ) Ιδιοσυγκρασία, (ε) Συμπεριφορά, (στ) Απαιτήσεις, (ζ) Αναπτυξιακό επίπεδο κ.λπ.
• Εν κατακλείδι, η ποιότητα αυτών των σχέσεων μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών θα επηρεάσει την επιτυχία της διδασκαλίας, τη διαχείριση της τάξης και τη μάθηση. Οι ορίζουσες αυτής της διαδικασίας θα είναι:

• Οι ανάγκες ατόμου και η εξατομίκευση / εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα)
• Η διαφοροποιημένη προσέγγιση στην οργάνωση του γνωστικού αντικειμένου,
• Η διαφοροποίηση στόχων στις δραστηριότητες του μαθήματος,
• Η ένταξη και όσο το δυνατόν λιγότερο περιοριστικό περιβάλλον,
• Η αξιολόγηση,
• Το υποστηρικτικό περιβάλλον,
• Οι κατάλληλες προσαρμογές και η συνεργατικότητα,
• Τα δικαιώματα των παιδιών με ειδικές ανάγκες και η συνεργασία με τους γονείς.

• Tέλος, η ίδια η διδακτική και μαθησιακή πράξη είναι συνιστώσα του βιωματικού ρόλου του εκπαιδευτικού, ο οποίος σαφώς δεν μπορεί να καταργηθεί.