ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΜΕ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, ΜΕΣΩ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

Έλεγα σε προηγούμενο κείμενο ότι η συγκριτική ανάλυση γλωσσών μέσω μετάφρασης δίνει την ευκαιρία να εντοπίσει κανείς χαρακτηριστικά γλωσσών, τις οποίες μπορεί να μη γνωρίζει και οι οποίες έχουν κάποιες ενδιαφέρουσες ομοιότητες με την ελληνική.

Μαθαίνουμε ότι η ρωσική έχει έναν μελλοντικό προσανατολισμό (Khairoullin 1993), που γίνεται εμφανής κατά τη σύγκριση ρωσικών μεταφράσεων (του 20ου αι.) και των αγγλικών τους πρωτοτύπων. Σαν να κοιτάζει η ρωσική προς το μέλλον και η αγγλική προς το παρελθόν. Παραδείγματα που χρησιμοποιεί ο Khairoullin για να δείξει τη διαφορά είναι ότι εκεί που η αγγλική δηλώνει την ώρα ως π.χ. "11 και 15", η ρωσική έλεγε "ένα τέταρτο από τις 12", εκεί που η αγγλική έλεγε "άργά το απόγευμα", το ρωσικό κείμενο μετέφραζε "πλησίαζε το βραδάκι" ή ο "πατέρας της μνηστής του Αντρέα" στη ρωσική μετάφραση γινόταν "ο μέλλων πεθερός του Αντρέα" (μεταφράζω από τα αγγλικά τη μετάφραση των εκφράσεων που έδωσε ο Khairoullin).

Έναν μελλοντικό προσανατολισμό, σε σχέση με την αγγλική, εντοπίσαμε κι εμείς (με προπτυχιακούς φοιτητές του ΤΑΓΦ) σε άρθρα αγγλόφωνου τύπου, που μεταφράστηκαν σε ελληνικές εφημερίδες. Εκεί που η αγγλική έλεγε "ποτέ πριν δεν είχε δει τον άντρα της να κλαίει", ο μεταφραστής μετέφραζε: "έβλεπε για πρώτη φορά στη ζωή της τον άντρα της να κλαίει", εγγράφοντας έτσι έναν μελλοντικό προσανατολισμό, ενώ η ελληνική μπορεί να αποδώσει πιστά την αγγλική φράση (Sidiropoulou 2004). Περίπου το ένα τρίτο των εκφράσεων, που εντοπίστηκαν στο δείγμα, είχαν κάποιου είδους μεταβολές στην απόδοσή τους, που έδειχνε μελλοντικό προσανατολισμό.

Επίσης, η Baker (1992), παρουσιάζοντας διαφορετικά χαρακτηριστικά γλωσσών, προκειμένου να αναδείξει την πολυπλοκότητα της μεταφραστικής παρέμβασης, επισημαίνει τη δυνατότητα κάποιων ανατολικών γλωσσών (κινεζικής, κορεατικής, ιαπωνικής) να θεματοποιούν (προτάσσουν) μέρη της πρότασης άλλα από το υποκείμενο (π.χ. αντικείμενα, επιρρήματα κτλ.), δημιουργώντας συσσωρευτικά μια διαφορετική συνοχή στο λόγο. Με την ελεύθερη κίνηση όρων της πρότασης στην ελληνική, τέτοια παραδείγματα έχει να επιδείξει πάμπολλα η ελληνική μετάφραση αγγλικών κειμένων κι όχι μόνο λογοτεχνικών. Άγγλόφωνοι καθηγητές αγγλικής παρατηρούν ότι οι Έλληνες μαθητές της αγγλικής γλώσσας χρησιμοποιούν υπέρ το δέον εκφράσεις όπως "όσον αφορά το χ", "σχετικά με το ψ" κ.τ.λ., κατά τη συγγραφή στην αγγλική. Είναι κι αυτός ένας τρόπος θεματοποίησης κι ενίσχυσης της συνοχής του λόγου, που επιβιώνει στην ξένη γλώσσα, προφανώς ως παρέμβαση της μητρικής και που οι αγγλόφωνοι καθηγητές θεωρούν ότι δεν χρειάζεται στην αγγλική (Baker 1992).

Αυτά τα χαρακτηριστικά μοιάζουν να είναι μέρος της ταυτότητας της ελληνικής, φαίνεται να υπάρχουν και σε άλλες γλώσσες και δεν θα θέλαμε να τα αποδυναμώσει η παγκοσμιοποίηση.

Βιβλιογραφία:

^{Baker, Mona. 1992. In Other Words. London: Routledge.}

^{Khairullin, Vladimir. 1993. "Time reference in different languages" Perspectives - Studies in Translatology 2. 243-248.}

^{Sidiropoulou, Maria. Linguistic Identities through Translation. Amsterdam/New York: Rodopi.}