CLASSICI CONTRO

Είναι μακρά, δυστυχώς,  η περίοδος που η κλασική παιδεία παραγκωνίζεται από τα εκπαιδευτικά προγράμματα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία, τις δύο χώρες της κλασικής αρχαιότητας, που δημιούργησαν τον μεγάλο ελληνορωμαϊκό  πολιτισμό.

Τη δυσάρεστη αυτή πραγματικότητα για τα Κλασικά Γράμματα έρχεται να απαλύνει   στα τέλη του 2010 στην Ιταλία, με επίκεντρο την περιφέρεια του Βένετο, μια συλλογική δράση με την επωνυμία «Classici contro» αναδεικνύοντας τη διαχρονική αξία της διανόησης των κλασικών συγγραφέων, η οποία δίνει τη δυνατότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων της σύγχρονης παγκόσμιας κοινωνίας.

Τι σημαίνει, λοιπόν, «Classici contro», ποιοι πρωταγωνιστούν στην κίνηση αυτή και ποιες συγκεκριμένα είναι οι δραστηριότητές τους;

Η επωνυμία απηχεί τους στίχους του Μανώλη Αναγνωστάκη «Είστε υπέρ ή κατά;». Επιδιώκει την πρόκληση με μια επαφή αθησαύριστη ανάμεσα σε δύο λέξεις, που κατά κανόνα δεν πάνε μαζί. Η ερμηνεία αυτή ανήκει στον έναν από τους δύο πρωταγωνιστές της δράσης Alberto Camerotto,καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας. Το Πανεπιστήμιο αυτό και συγκεκριμένα τα Τμήματα  Ανθρωπιστικών Σπουδών και Φιλοσοφίας και Πολιτισμικών Αγαθών πήραν την πρωτοβουλία να απευθυνθούν στην κοινωνία. Σε ιστορικά θέατρα της Ιταλίας μιλούν ελεύθερα μπροστά στο κοινό για καίρια ζητήματα, που απασχολούν τους πολίτες κάθε εποχής φέρνοντας συγχρόνως στο προσκήνιο τα λόγια των κλασικών μέσα από τις τραγωδίες και τις κωμωδίες του αθηναϊκού θεάτρου  για αντίστοιχα θέματα της αρχαίας εποχής, όπως, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία του λόγου ,αλλά και  την τυραννία, την δημαγωγία , τον λαϊκισμό, καθώς και την  ταυτότητα και την ξενοφοβία. Ο έτερος πρωταγωνιστής της συλλογικής αυτής δράσης είναι ο ελληνιστής και καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο Filippomaria Pontani.

Με δεδομένο τον παραγκωνισμό της κλασικής παιδείας  από την καλλιέργεια και την εκπαίδευση των ευρωπαίων πολιτών, οι δύο εμπνευστές της δράσης επιδιώκουν την πρόκληση: Classici contro. Μέσα από τις εισηγήσεις πολλών  διαπρεπών μελετητών αναδύονται η σκέψη και ο λόγος  των κλασικών, που εκπλήσσουν τον αναγνώστη, καθώς ανταποκρίνονται σε πολλά ζητήματα της δικής του εποχής.

Με τον τίτλο «Classici contro» εκδόθηκαν το 2012 στην Ιταλία (εκδόσεις Mimesis) οι πρώτες 16 εισηγήσεις με την επιμέλεια των εμπνευστών της δράσης, και στη συνέχεια με τον τίτλο «Κλασικοί κατά»  στην Ελλάδα(εκδόσεις Γκόνη) με την επιμέλεια του ιστορικού Νίκου Μοσχονά, Ομότιμου Διευθυντή Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Από τον σύντομο αλλά εξαιρετικά περιεκτικό πρόλογο του επιμελητή, ο Έλληνας αναγνώστης ενημερώνεται για την πορεία των ανατρεπτικών δημιουργών και συντελεστών της προσπάθειας για την αναβίωση της κλασικής αρχαιότητας.

Οι 16 εισηγήσεις χωρίζονται σε τρεις θεματικούς κύκλους με  τίτλο: 1. Ξένοι και πολίτες, 2. Η πόλη και 3. Η εξουσία. Όλες οι εισηγήσεις έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, και ενδεικτικά θα αναφέρω ένα χαρακτηριστικό και ιδιαίτερα διδακτικό για την εποχή μας απόσπασμα της εισήγησης του καθηγητή της Scuola Normale Superiore της Πίζας, Salvatore Settis: «Η ιδέα του κοινού αγαθού έχει μια ηθική και πολιτική συνάμα διάσταση, και συνεπάγεται ένα ισχυρό αίσθημα ευθύνης ανάμεσα στις γενιές : να εργαστούμε σήμερα για τις μελλοντικές γενιές. Είναι εδώ που ο σημερινός στρατευμένος διανοούμενος (εάν υπάρχουν τέτοιοι) θα έπρεπε να κάμει να ακουστεί η φωνή του, προβάλλοντας τα πλεονεκτήματα ενός οξυδερκούς βλέμματος επειδή κατευθύνεται από την επαναστατική δύναμη του παρελθόντος. Διότι οι άνθρωποι που δεν κοιτούν ποτέ πίσω, προς τους προγόνους τους, δεν θα είναι ποτέ ικανοί να κοιτάξουν μπροστά προς τους απογόνους».

Η παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου έγινε στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών. Διαβάζοντας τη συλλογή των 16 εισηγήσεων των Ιταλών διανοητών ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι ο λόγος των Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων μπορεί να αφυπνίσει και να προβληματίσει  τους πολίτες και ιδιαίτερα τους κυβερνώντες την σημερινή πολυπολιτισμική Ευρώπη, που μοιάζει να έχει λησμονήσει τις αρχές και τις αξίες της ακολουθώντας τυφλά τους κανόνες του χρήματος. Τα κείμενα των κλασικών μπορούν να βοηθήσουν την Ευρώπη να βρει τον δρόμο που έχει χάσει, και να τη διδάξουν με βάση το παρελθόν πώς θα αποφύγει τον κίνδυνο να γυρίσει ξανά σε έναν σκοτεινό και θλιβερό Μεσαίωνα. Οι κλασικοί μπορεί να έχασαν και να χάνουν πολλές μάχες , όχι όμως τον πόλεμο.

Στέλλα Πριόβολου, Ομ. Καθηγήτρια

Ειδική Γραμματέας του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής, «Νέες Εποχές», 29.7.2018