ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΚΑΙ «ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ»

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις σχεδιασμού μονάδων φιλοξενίας, καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις στρατηγικές του μάρκετινγκ. Σύμφωνα με τις νέες αντιλήψεις μια μονάδα φιλοξενίας οφείλει να παρέχει πολλαπλές εμπειρίες, καθώς η απόκτησή τους έχει αξιολογηθεί ως πολυτιμότερη από ότι το όνομα της φίρμας (brand name) και την προσφορά υλικών αγαθών.

Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό (design) των μονάδων φιλοξενίας είναι οι απαιτήσεις-ανάγκες της τουριστικής αγοράς η εξέλιξη της τεχνολογίας, ο βαθμός ανταγωνισμού, καθώς και θέματα που αφορούν την τουριστική νομοθεσία.

Ο σχεδιασμός των μονάδων φιλοξενίας, ανεξαρτήτου μορφής, πρέπει να υποστηρίζει την εταιρική ταυτότητα και να επισημαίνει την τιμή και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών (Fayos & Cooper, 2018, Θεοχάρης, 2021). Αναμφίβολα, η ποιότητα στη διαδικασία του σχεδιασμού προσθέτει αξία στην εκάστοτε μονάδα φιλοξενίας και την καθιστά ως σημαντικό κεφάλαιο ανάπτυξης για την τοπική κοινωνία του προορισμού. Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ένας καλός σχεδιασμός δεν είναι πάντοτε αρκετός για την επιτυχία της λειτουργίας μιας μονάδας φιλοξενίας, αφού ως επιχείρηση πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμη.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί μια αυξανόμενη τάση δημιουργίας «θεματικών» χώρων φιλοξενίας, οι οποίοι προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών με πολλούς και διάφορους τρόπους. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια προώθηση του τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων (θεματικός τουρισμός)  με κύριο στόχο τη διαφοροποίηση της τουριστικής προσφοράς, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, την ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, την ορθολογικότερη κατανομή της τουριστικής ζήτησης, την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος καθώς και τη δημιουργία νέων τουριστικών προορισμών (Λαγός, 2018, Okumus κ.ά., 2019, Κοκκώσης  κ.ά., 2020, Τσάρτας κ.ά., 2020). Στο πλαίσιο αυτό, σωφρονιστικά καταστήματα (φυλακές) διαμορφώνονται-μεταμορφώνονται σε πολυτελείς χώρους διαμονής, παρέχοντας υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε όσους επιθυμούν να αποκτήσουν μια μοναδική εμπειρία «εγκλεισμού».

Τα συγκεκριμένα κτηριακά συγκροτήματα διατέλεσαν φυλακές για μεγάλο χρονικό διάστημα, «φιλοξενώντας» στα κελιά τους δολοφόνους, ληστές, τρομοκράτες, και γενικότερα εγκληματίες πολλών κατηγοριών. Οι συγκεκριμένοι χώροι, με το πέρασμα του χρόνου, κάποιοι έκλεισαν και εγκαταλείφθηκαν οριστικά, ενώ κάποιοι άλλοι αποτέλεσαν χώρους προβολής και διαφήμισης για τον συγκεκριμένο προορισμό.

Αναμφίβολα, η μετατροπή των συγκεκριμένων κτηριακών συγκροτημάτων σε θεματικά καταλύματα φιλοξενίας αποτελεί ένα κυρίαρχο ζήτημα που η ολοκλήρωσή του αφορά εν συνόλω την ιδιοκτησία καθώς και την διεύθυνση της επιχείρησης. Ουσιαστικά συζητάμε για χώρους φιλοξενίας που αποτελούν επιτυχημένους συνδυασμούς μονάδων φιλοξενίας και θεματικών χώρων αναψυχής.

Οι Βαρβαρέσος (2013) και Legrand κ.ά., (2016) αναφέρουν ότι ένας αριθμός ιδιαίτερων δυναμικών διαμορφώνονται σχετικά με τη διάρκεια παραμονής και τη φύση της βιωματικής εμπειρίας του τουρίστα. Επίσης, υποστηρίζουν ότι η βιωματική εμπειρία των τουριστών, ενεργητική ή παθητική, συμβάλλει στη διαμόρφωση δυο μεγάλων τύπων τουριστικών προϊόντων, το τουριστικό προϊόν «ανακάλυψη» και το τουριστικό προϊόν «απόδραση». Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός των χώρων φιλοξενίας του μέλλοντος οφείλει να λαμβάνει υπόψη την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών του καταλύματος, τις μεταφορές, καθώς και τα αξιοθέατα για τους επισκέπτες, τρεις άξονες στους οποίους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό το τουριστικό προϊόν και γενικότερα το φαινόμενο του τουρισμού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα κτηριακής εγκατάστασης εγκλεισμού (φυλακή) που μετατράπηκε σε θεματικό κατάλυμα φιλοξενίας αποτελεί το ξενοδοχείο Het Arresthuis (Το Σπίτι των Συλλήψεων) στην Ολλανδία. Πρόκειται για ένα πολυτελές ξενοδοχείο που λειτουργούσε ως φυλακή στο ιστορικό κέντρο του Roermond από το 1863 έως το 2007. Διέθετε 105 κελιά κρατουμένων τα οποία μετατράπηκαν σε 40 θεματικά δωμάτια με ονομασίες που παραπέμπουν και ταυτόχρονα αναδεικνύουν την παλαιότερη χρήσης τους όπως για παράδειγμα «Ο Φύλακας», «Ο Δικαστής», «Ο Δικηγόρος», «Ο Διευθυντής» κ.λπ. (www.hetarresthuis.nl/).

Επίσης, ένα από τα ωραιότερα ξενοδοχεία της Κωνσταντινούπολης, το Four Seasons Sultanahmet, λειτούργησε έως το 1918 ως φυλακή. Αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που από το 1996 λειτουργεί πλέον ως ένα πολυτελές ξενοδοχείο. Ο εσωτερικός του χώρος παραπέμπει στην οθωμανική αρχιτεκτονική, ενώ οι παλιές ξύλινες πόρτες που οδηγούν στο σαλόνι υποδοχής υπάρχουν ακόμα και έχουν διατηρηθεί από την περίοδο που λειτουργούσε ως φυλακή. Επίσης, σημείο αναφοράς αποτελεί η αυλή της πρώην φυλακής η οποία έχει μετατραπεί σε πολυτελές εστιατόριο. Η θέα στον Βόσπορο είναι μοναδική για κάθε επισκέπτη του ξενοδοχείου, ενώ βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τα καλύτερα αξιοθέατα της περιοχής, όπως η Αγία Σοφία και το Τοπ Καπί Παλάτι (www.fourseasons.com/istanbul/).

Στον Καναδά, η φυλακή που σήμερα στεγάζεται το Ottawa Jail Hostel ονομαζόταν “Carleton County Gaol” και λειτούργησε από το 1862 έως το 1972. Η φυλακή διέθετε 60 κελιά μικρής χωρητικότητας (1×3 μέτρα) και 30 μεγαλύτερα κελιά (2×3 μέτρα) χωρίς θέρμανση και με αρκετή υγρασία, ενώ ο τελευταίος όροφος ήταν για τους θανατοποινίτες. Όπως αναφέρεται από τη διεύθυνση του καταλύματος, πραγματοποιήθηκε κατάλληλη διαμόρφωση των χώρων διαμονής (δωμάτια) αλλά οι υπόλοιποι χώροι έμειναν ανέπαφοι προκειμένου ο επισκέπτης να έχει μια ολοκληρωμένη εμπειρία διαμονής (www.saintlo.ca/en/ottawa-jail/).

Η πρώην φυλακή της Λετονίας Karosta στη Liepaja λειτούργησε για πολλά χρόνια ως σωφρονιστικό ίδρυμα των Τσάρων και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από την KGB. Βασικό χαρακτηριστικό της αποτελούν οι ελάχιστες αλλαγές κατά την διαδικασία μετατροπής της σε μονάδα φιλοξενίας. Ουσιαστικά, όπως αναφέρεται από τους υπεύθυνους του ξενοδοχείου, δόθηκε μεγάλη έμφαση στο στοιχείο του «εγκλεισμού» των επισκεπτών, προκειμένου να βιώσουν την μοναδική εμπειρία της φυλακής. Άλλωστε, όπως τονίζεται και στο διαφημιστικό υλικό του ξενοδοχείου, «σκοπός είναι να κοιμηθείς σε ένα σιδερένιο κρεβάτι και να έχεις ένα μενού φυλακής» (www.karostascietums.lv/).

Το ξενοδοχείο Liberty στη Βοστώνη, έως το 1972 αποτελούσε τη χειρότερη φυλακή της περιοχής, γνωστή για τις άθλιες συνθήκες αλλά και την παραβατική συμπεριφορά που επικρατούσε στο εσωτερικό της από κρατουμένους αλλά και το προσωπικό. Στις μέρες μας έχει μετατραπεί σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, με υψηλή ποιότητα διαμονής και μια εξαιρετική βιβλιοθήκη (www.libertyhotel.com/hotel/).

Τέλος, το ξενοδοχείο Alcatraz (Kaiserslauten) στη Γερμανία, αποτελεί ίσως το διασημότερο όνομα για μια πρώην φυλακή, που προσφέρει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να ζήσει για λίγο ως «κρατούμενος». Στις παρεχόμενες υπηρεσίες του ξενοδοχείου, υπάρχει ειδική γκαρνταρόμπα με ριγέ στολές κρατουμένων, καθώς και η δυνατότητα επιλογής κοινού μπάνιου και μενού των «έγκλειστων» φιλοξενούμενων του ξενοδοχείου (μενού φυλακισμένων). Το ξενοδοχείο διαθέτει 56 δωμάτια και σουίτες καθώς και συνεδριακό κέντρο (www.alcatraz-hotel.com/).

Οι προαναφερθείσες κτηριακές εγκαταστάσεις εγκλεισμού (φυλακές) που μετατράπηκαν μέσα στο χρόνο σε θεματικά καταλύματα φιλοξενίας, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα καινοτομίας σε ότι αφορά τον σχεδιασμό και την λειτουργία μονάδων φιλοξενίας. Αναμφίβολα, οι αλλαγές στη τουριστική βιομηχανία είναι ραγδαίες και συνεχώς εμφανίζονται νέα προϊόντα και υπηρεσίες που ικανοποιούν συγκεκριμένες ανάγκες των επισκεπτών, αναδεικνύοντας νέες τάσεις στη τουριστική ζήτηση.

Αναμφίβολα, το ενδιαφέρον των επισκεπτών έχει μετατοπιστεί αρκετά και πλέον αποζητά εμπειρίες αντί για αγαθά και παροχές. Έτσι, αρκετές μονάδες φιλοξενίας απευθύνονται σε εξειδικευμένα μερίδια της αγοράς, προσφέροντας  μοναδικές εξατομικευμένες εμπειρίες.  

Ωστόσο, η καινοτομία στο σχεδιασμό της συγκεκριμένης μορφής καταλύματος (ξενοδοχείο - φυλακή) δεν αποτελεί αυτοσκοπό για κάθε επιχειρηματία. Προκειμένου να επιβιώσουν οι συγκεκριμένες μορφές καταλυμάτων, οφείλουν να αναπτύσσονται ορθολογικά και να διαθέτουν μια πολυεπίπεδη μελέτη σε ότι αφορά το μάρκετινγκ και την διεύθυνση της επιχείρησης. Ουσιαστικά, επιζητούν αξιομνημόνευτο περιεχόμενο με την επωνυμία τους, έτσι ώστε να αφηγηθούν μια ιστορία αποτελεσματικά και με αντίκτυπο στη τουριστική αγορά.