Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

"Post-truth" είναι η συνθήκη κατά την οποία τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις επικλήσεις προς το θυμικό και τις προσωπικές απόψεις (Oxford Dictionary, 2016).

Χωρίς αμφιβολία, η εκρηκτική εξάπλωση της μεταμοντέρνας «μετά-αλήθειας» (post-truth: η λέξη του 2016 κατά τον οίκο Oxford Dictionaries) είναι πολιτικά επικίνδυνη και καταδεικνύει την άμεση ανάγκη για ριζική αλλαγή παραδείγματος, τόσο στον μικρόκοσμο της επιστήμης/μεθοδολογίας (που μέσα στον αλγοριθμικό κυκεώνα των Μεγάλων Δεδομένων οφείλει να υπερασπιστεί και να συζητήσει δημοσίως την αλήθεια και τα γεγονότα ενάντια σε κάθε μορφής hoax ή post-fact), όσο και στο πεδίο της πολιτικής επικοινωνίας και της κοινωνίας εν γένει, όπου η πόλωση, ο κυνισμός, ο λαϊκισμός, η δημαγωγία και η χειραγώγηση, σε τελευταία ανάλυση, 1) ενισχύουν την παρωχημένη κουλτούρα, τις αμυντικές πολιτισμικές νοοτροπίες, την εσωστρέφεια, τη συλλογική οδύνη και την ευαλωτότητα και χειραγωγισιμότητα του πολίτη και 2) τείνουν να αλλοιώσουν το δημοκρατικό θεμέλιο της καθημερινής ζωής και να εξαφανίσουν τον ουσιαστικό δημόσιο διάλογο και αναστοχασμό.

Βασικό όχημα της παραπάνω εξάπλωσης είναι τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που υπογραμμίζει το αίτημα για μια Ακαδημία Ψηφιακού Πολίτη.

Στο συμφραζόμενο της έλευσης της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης (που έχει ως αιχμή το Διαδίκτυο των Πραγμάτων και των Νάνο-Πραγμάτων), η Ακαδημία Ψηφιακού Πολίτη θα στοχεύει στο να ενισχύσει και να αναδείξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στη δημιουργία ενός νέου οικοσυστήματος πληροφορίας, γνώσης, καινοτομίας, παραγωγής και υπηρεσιών. Ένα δημοκρατικό οικοσύστημα που θα υπηρετεί πολίτες, δημιουργικές ιδέες, καινοτόμες πρωτοβουλίες και κοινές αξίες, συμβάλλοντας στην ψηφιακή νοημοσύνη, τη συλλογική ευφυΐα και την κοινωνική εμπιστοσύνη, συνεργασία, ποικιλομορφία, ανθεκτικότητα και ευημερία.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το DQ Project (projectdq.org), η ψηφιακή νοημοσύνη (DQ) αποτελεί μονάδα μέτρησης της ικανότητας κοινωνικής, συναισθηματικής και γνωστικής προσαρμογής στην πολύπλοκη ψηφιακή ζωή. Η νοημοσύνη αυτή αναφέρεται σε οκτώ αλληλοεφαπτόμενα πεδία: 

1. Ταυτότητα (digital identity). Η ικανότητα δημιουργίας και διαχείρισης μιας επώνυμης ψηφιακής ταυτότητας και online παρουσίας. Οφείλουμε όλοι μας να αναστοχαζόμαστε υπεύθυνα για το ποιες είναι οι επιπτώσεις και οι επιδράσεις αυτής της παρουσίας.

2. Βέλτιστη χρήση (digital use). Η ικανότητα χρήσης των ψηφιακών μέσων, κατά τρόπο που θα προλαμβάνει προβληματικές online συμπεριφορές, θα δημιουργεί νέες ευκαιρίες και θα εξασφαλίζει μια υγιή ισορροπία μεταξύ online και offline ζωής. Η επίτευξη του μέτρου αποτελεί πάντοτε ένα μεγάλο ζητούμενο.

3. Προστασία (digital security). Η ικανότητα διαχείρισης online διακινδυνεύσεων και κινδύνων, όπως λ.χ. ο κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying), η αποπλάνηση ανηλίκου (grooming), η κλοπή ταυτότητας και προσωπικών δεδομένων (fishing), η οικονομική εκμετάλλευση, ο προσηλυτισμός, η ριζοσπαστικοποίηση κ.τλ.

4. Ασφάλεια (digital safety). Η ικανότητα ανίχνευσης και αποφυγής κυβερνοαπειλών (πχ, hacking, scams, malware, adware), αλλά και κατανόησης και εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών (best practices) και κατάλληλων εργαλείων ασφάλειας (security tools).

5. Συναισθηματική νοημοσύνη (digital emotional intelligence). Η ικανότητα να θέτει κανείς τον εαυτό του στη διανοητική και ψυχοσυναισθηματική κατάσταση ενός άλλου προσώπου στο πλαίσιο της online αλληλεπίδρασης. Η ψηφιακή ενσυναίσθηση (empathy) αποτελεί θεμελιώδη αξία ανάπτυξης των online δικτύων και του ψηφιακού πολιτισμού εν γένει.

6. Επικοινωνία (digital communication). Η ικανότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας και συνεργασίας, όπως επίσης και οικοδόμησης ισότιμων και αλληλέγγυων σχέσεων, μέσω της αναστοχαστικής χρήσης των ψηφιακών μέσων.

7. Αλφαβητισμός (digital literacy). Η ικανότητα αναζήτησης, αξιολόγησης, υπεύθυνης χρήσης, διαμοιρασμού και παραγωγής περιεχομένου στο διαδίκτυο. Η ψηφιακή εγγραματοσύνη αφορά επίσης στην οριζόντια ικανότητα κριτικής υπολογιστικής σκέψης (computational thinking).

8. Δικαιώματα (digital rights). Η ικανότητα κατανόησης και προάσπισης προσωπικών και νομικών δικαιωμάτων (πχ, ιδιωτικότητα, πνευματική ιδιοκτησία, ελευθερία της έκφρασης και του λόγου, πρόσβαση στην πληροφόρηση και στην ενημέρωση κτλ). Η ενίσχυση της ψηφιακής δημόσιας σφαίρας συνδέεται με πολιτικές ψηφιακής εισδοχής (digital inclusion) και διάχυσης ψηφιακών δικαιωμάτων, όπως επίσης και με την ουσιαστική ανάπτυξη και δυναμική μιας (πολυδεκτικής) ψηφιακής κοινωνίας πολιτών.

Ωστόσο, οι αναδυόμενες κοινωνικές αδικίες είναι τρομακτικές. Οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις επιταχύνουν ραγδαία «τη διόγκωση των οικονομικών ανισοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα. Το διαδίκτυο και οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες θα επιτρέψουν σε πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων να αποκομίσουν αμύθητα πλούτη, απασχολώντας στις επιχειρήσεις τους ελάχιστους ανθρώπους. Η εξέλιξη αυτή φαντάζει σήμερα αναπόφευκτη και επίσης κοινωνικά καταστροφική» (Stephen Hawking). Σε μια τέτοια περίπτωση, οι κοινωνικές αντιθέσεις στις πόλεις του μέλλοντος θα θυμίζουν τον πίνακα "Frozen Assets" του Diego Rivera.

^{Diego Rivera, 'Frozen Assets' (1931-32)}

Η Ακαδημία Ψηφιακού Πολίτη είναι το επίσημο εκπαιδευτικό και ερευνητικό Πρόγραμμα της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής του Εθισμού στο Διαδίκτυο (ΕΕΜΔΕΔ) και αποσκοπεί στη συστηματική και ευρεία καλλιέργεια της ψηφιακής νοημοσύνης. Πέραν τούτου, αναφέρεται με όραμα και υπευθυνότητα σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, της επιστημονικής δραστηριότητας και της κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής, υπό το φως της έκρηξης των Μεγάλων Δεδομένων (Big Data), των αναδυόμενων τεχνολογιών, της τεχνητής νοημοσύνης, της επαυξημένης πραγματικότητας, των εμβυθιστικών εικονικών περιβαλλóντων και των πολλαπλών δυνητικών κόσμων.

Παρατίθεται η πρόσκληση της Επιστημονικής Ημερίδας της Ακαδημίας Ψηφιακού Πολίτη: «Προετοιμάζοντας τον ψηφιακό πολίτη του μέλλοντος».