«Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΚΑ»

Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΜΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

«Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΚΑ»

Αυτό που αρχικά θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι συνδέω την πρόσληψη του βιβλίου τού Νίκου Τσακνή, Η εγκυκλοπαίδεια του μάγκα, με ορισμένα στατιστικά στοιχεία που προέκυψαν από μια πρόσφατη και αδημοσίευτη ακόμα έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη από το 2010 έως το 2016. Ο λόγος είναι ότι τα στοιχεία αυτά απαντούν στο ερώτημα αν η κοινωνία μας είναι περισσότερο ή λιγότερο «μάγκικη».

Επίσης, θεωρώ σημαντικό να σημειώσω, όπως γράφει και ο Νίκος Τσακνής, ότι «η γνώση που ενδιαφέρει τον μάγκα ανήκει στο εργαλειακό επίπεδο». Με άλλα λόγια, ο μάγκας δεν προσεγγίζει τη γνώση με τον τρόπο που το κάνουμε εμείς. Την αντιλαμβάνεται ως εργαλείο, ως κάτι που θα τον κάνει να είναι μάγκας. Η προσέγγιση, όμως, που έχει ενδιαφέρον, και υπάρχει στο βιβλίο, έχει ευρύτερες διαστάσεις, καθώς στοχεύει στο να κατανοήσουμε τα στερεότυπα γύρω μας, ώστε να αντιληφθούμε την κοινωνία, όπου ζούμε. Έτσι, από μέρους του μάγκα, «η κατανόηση πολιτικών απόψεων, κοινωνικών προταγμάτων και οικονομικών θεωριών περνάει μέσα από τη βάσανο της “λαϊκής σοφίας”, ενώ μία σε βάθος εξέταση καταλήγει σε παροιμιώδεις εκφράσεις και στάση ανάλογη». Η παρατήρηση αυτή αποκτά επιπλέον σημασία, αν λάβουμε υπόψη την εισαγωγική επισήμανση του συγγραφέα: «Η μαζική υιοθέτηση της έννοιας της μαγκιάς την αναγορεύει σε στοιχείο ταυτότητος, σχεδόν ισότιμο με την εθνικότητα και το θρήσκευμα».

Περνώντας στη μεθοδολογία του βιβλίου, αντιλαμβάνομαι τη δουλειά του Τσακνή ως μία «ρητορική» προσέγγιση εμπειρικής κοινωνικής ψυχολογίας. Στόχος της είναι να αποδείξει ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο ψυχολογικό στερεότυπο, αυτό του μάγκα, το οποίο λειτουργεί ως κλειδί για την κατανόηση της σημερινής οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Αυτή είναι και η αξία του βιβλίου.

Για να αντιληφθούμε την οπτική του συγγραφέα, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η «ρητορική» εκλαμβάνεται εδώ, ως μία προσέγγιση των κοινωνικών επιστημών. Δεν πρέπει, δηλαδή, να θεωρηθεί ως η τέχνη του λόγου και των κατάλληλων λογικών σχημάτων. Η «ρητορική» λοιπόν του Τσακνή χρησιμοποιεί έναν μη επιστημονικό τύπο συλλογισμού των οικονομικών, της κοινωνιολογίας και της επιστήμης γενικότερα. Βασίζεται στη μελέτη της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της κουλτούρας. Έτσι, ο Τσακνής προσφέρει τη ρητορική μεθοδολογία απόδειξης του προτύπου ως συμβολή του στην επιστήμη. Και αυτό είναι ανοιχτό στην κρίση όχι μόνο των οικονομολόγων, αλλά κυρίως των κοινωνικών ψυχολόγων και των ανθρωπολόγων, οι οποίοι πιθανόν να κρίνουν το βιβλίο από αυτήν την οπτική. Είναι μία μεθοδολογία που βασίζεται στην δουλειά της McCloskey, στα 1983, και χρησιμοποιεί φιλολογικές μεθόδους, μεταφορές, αναλογίες και διηγηματικό αφηγηματικό λόγο, για να πείσει για την ορθότητα των επιστημονικών θεωριών. Η μέθοδος αυτή υποστηρίζει ότι οι επιστήμονες πρέπει να δώσουν περισσότερη προσοχή στους τρόπους με τους οποίους επιχειρηματολογούν και προσπαθούν να πείσουν ο ένας τον άλλο για την ορθότητα των θεωριών που χρησιμοποιούνται. Για αυτό και ενθαρρύνεται, στο πλαίσιο αυτής της μεθοδολογίας, η προσεκτική μελέτη των επιχειρημάτων, ενώ παράλληλα αμφισβητείται ο τρόπος με τον οποίον οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη στατιστική, τα μαθηματικά και τα σχετικά εργαλεία. Επομένως, από τη φύση της αυτή η μεθοδολογία, με την οποία ο Τσακνής αναδεικνύει το ψυχολογικό και κοινωνικό στερεότυπο του μάγκα, ασκεί κριτική στον θετικισμό, θεωρώντας ουσιαστικά ότι η απόρριψή του θα συνεισέφερε στην πραγματική επιστημονική κατανόηση του φαινομένου.

Τί ψάχνουμε, όμως, όλοι εμείς οι κοινωνικοί επιστήμονες στο βιβλίο του Τσακνή, χρησιμοποιώντας τη ρητορική του μέθοδο; Νομίζω πως αναζητούμε να καταλάβουμε καλύτερα αυτό που ονομάζουμε ελληνικό, στάσιμο, αναπτυξιακό πρότυπο. Αυτή είναι η αξία του βιβλίου για τις κοινωνικές επιστήμες, ανεξάρτητα από το αν είχε ή όχι στο μυαλό του κάτι τέτοιο ο συγγραφέας, όταν το έγραφε. Ό,τι ισχύει στον παραγωγικό κοινωνικό σχηματισμό, που λέγεται ελληνική οικονομία και κοινωνία, εμείς πια το χαρακτηρίζουμε ως ένα στάσιμο αναπτυξιακό πρότυπο. Αυτό έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία και αντιδιαστέλλονται από τα πρότυπα του δυτικού καπιταλισμού, που λειτουργεί και μεταβάλλει μεγέθη και παράγει ευημερία. Είναι λοιπόν ένα στάσιμο αναπτυξιακό πρότυπο, που είχε δυο-τρεις «αναλαμπές» στη ζωή των διακοσίων ετών του νεοελληνικού κράτους: το 1904-1912, το 1960-70 και ίσως τώρα με την Ευρωζώνη. Όποτε μάλιστα συνέβη αυτό, οι αλλαγές, τα κεφάλαια όπως λέμε, ήρθαν από το εξωτερικό. Στον πυρήνα αυτού του προτύπου, υπάρχουν στάσεις ζωής και συμπεριφορές. Αυτές, ή μάλλον μία από αυτές, περιγράφει ο Τσακνής, θέλοντας να ρίξει λίγο παραπάνω φως στα αίτια της στασιμότητας. Και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο εμείς διαβάζουμε το βιβλίο. Ο μάγκας δεν είναι το μοναδικό χαρακτηριστικό που έχει η στάση ζωής των Ελλήνων μέσα σε αυτό το κοινωνικό και αναπτυξιακό πρότυπο. Ωστόσο, αυτό που στη δική μας γλώσσα, της κοινωνικής ψυχολογίας, αποκαλούμε αρρενωπότητα είναι το πλησιέστερο χαρακτηριστικό σε αυτό που περιγράφει ο Τσακνής, μιλώντας για τον μάγκα. Επιπλέον, έρχεται σε αντίθεση με την άλλη αξία, της θηλυκότητας, η οποία όλα αυτά τα χρόνια φαίνεται πως απουσίαζε από την κοινωνία μας.

Τα σημαντικό, στην περίπτωσή μας, είναι το γιατί αυτό το συγκεκριμένο αναπτυξιακό, κοινωνικό και οικονομικό πρότυπο αναπτύχθηκε σε αυτήν τη μεριά του κόσμου, στα σύνορα πέντε αυτοκρατοριών, «συγκεντρώνοντας» όλον τον κίνδυνο, με τον οποίο ζούμε αιώνες τώρα. Αυτός ο κίνδυνος, ο συστηματικός κίνδυνος, που λέμε στη γλώσσα μας οι οικονομολόγοι, έχει συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση ανθρώπων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως αυτός που θέλει να επιβληθεί, χωρίς να χρησιμοποιεί τη γνώση, χωρίς να τον ενδιαφέρει το μέλλον ή η γνώμη του διπλανού, και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία που με ακρίβεια ο Τσακνής περιγράφει στο βιβλίο του, ο οποίος ξεκινώντας από τους κλέφτες, τους αρματολούς, τους νέους ληστές, τους καπεταναίους, τα κουτσαβάκια και τους αντάρτες φτάνει στο 2000, όπου ο μάγκας φαίνεται ότι γίνεται βασιλιάς.

Ας δούμε, λοιπόν, τι συνέβη στον μάγκα, μεταξύ 2010 και 2016. Περνάω αμέσως στα αποτελέσματα της δικής μας δουλειάς, που ανέφερα στην αρχή: το 2010, το 2012 και το 2016 μετρήσαμε ορισμένα κοινωνικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Πήραμε απαντήσεις από περίπου 1.000 άτομα κάθε φορά, οπότε το δείγμα θεωρείται επαρκές. Τι κάναμε στην έρευνά μας; Ψάξαμε να δούμε πόσο αρρενωποί, πόσο μάγκες, είναι οι Έλληνες. Η αρρενωπότητα στην προκειμένη περίπτωση εκφράζεται με χαρακτηριστικά όπως φιλοδοξία, ανταγωνισμός, επιβολή διαφορετικών ρόλων στους άντρες και στις γυναίκες, ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα, την ανταμοιβή κ.τλ. Από την άλλη, η θηλυκότητα αντιπροσωπεύει την ποιότητα ζωής, τη διατήρηση θερμών προσωπικών σχέσεων, την εξυπηρέτηση, την αλληλεγγύη, τη διαβούλευση κ.ά.

Οι ερωτήσεις που κάναμε ήταν τρεις. Στην πρώτη δώσαμε στους ερωτηθέντες 80 συνολικά βαθμούς και τους ζητήσαμε να τους μοιράσουν στα οκτώ κύρια πολιτισμικά δίπολα, που έχουν σημασία για τη ζωή τους. Βρήκαμε λοιπόν ότι η πολιτισμική αξία της αρρενωπότητας, ως προτίμηση ανάμεσα στα υπάρχοντα δίπολα, είχε πάρει το 10,5%, το 2010. Το 2012, το ποσοστό πέφτει στο 8,6%, ενώ το 2016 γίνεται 7,5%. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι ο μάγκας χάνει τη δύναμη και την επιρροή του. Οι θηλυκές αξίες, σε αυτή την κοινωνία και υπό το βάρος της κρίσης, δηλαδή οι αξίες της συγκατάβασης, της συνεργασίας κ.ο.κ., αρχίζουν να ενισχύονται. Δεν αλλάζει βέβαια κάτι δραματικά, αλλά είναι σαφές ότι κάτι αλλάζει. Στη δεύτερη ερώτηση, δώσαμε 100 βαθμούς για κάθε πολιτισμική αξία, και τους ζητήσαμε να τους μοιράσουν σε κάθε πολιτισμικό δίπολο, με βάση το πώς πραγματικά λειτουργούν στην καθημερινότητά τους. Η αρρενωπότητα λοιπόν έβγαλε 53% το 2010, το 2012 46% και το 2016 43%. Ουσιαστικά, βλέπουμε ότι οι Έλληνες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται πως αυτό το μοντέλο που λειτούργησε και λειτουργεί έχει τα όριά του. Βέβαια, να σημειωθεί ότι δεν πρέπει να τα αποδίδουμε όλα αυτά στην κρίση, είναι και ο χρόνος, η τηλεόραση κ.λπ. Τέλος, τους ρωτήσαμε πώς θα ήθελαν να λειτουργούν. Και σε αυτή την ερώτηση, είδαμε ότι ήθελαν να παίζουν ρόλο στη ζωή τους λιγότερο οι αρρενωπές αρχές και περισσότερο οι θηλυκές αξίες. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, ότι σε πάρα πολλές οικογένειες σήμερα πια, η γυναίκα συντηρεί το σπίτι, αποφασίζει για τα παιδιά κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, υπάρχει μία μεταβολή που δεν είναι απαραίτητο να συνδέεται αποκλειστικά με την οικονομική κρίση, αλλά και με την καταγωγή των ηθών. Άρα, ουσιαστικά, έχουμε ενδεχομένως μπροστά μας ένα πολιτισμικό πρότυπο, το οποίο περιγράφεται κατά έναν μοναδικό τρόπο, σε μία μοναδική στιγμή, που ίσως γυρίζει το ρολόι του κόσμου σε μία διαφορετική κατεύθυνση. Ας το επαναλάβουμε: του κόσμου, όπως αυτός θα εξελιχθεί τον 21ο αιώνα. Και από μια τέτοια οπτική θεωρώ ότι μπορεί να κριθεί η δουλειά που έκανε ο Τσακνής με την Εγκυκλοπαίδεια του μάγκα.




 

* Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την τοποθέτηση του Καθηγητή Οικονομικών Παναγιώτη Ε. Πετράκη στην παρουσίαση του βιβλίου: «Η εγκυκλοπαίδεια του μάγκα» του Νίκου Τσακνή.


Εδώ μπορείτε να δείτε ολόκληρη την εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου.

* Κάθε κείμενο που δημοσιεύεται στο InDeep Analysis εκφράζει και βαραίνει αποκλειστικά τον συντάκτη του. Οι αναλύσεις που δημοσιεύονται δεν συνιστούν συμβουλές για οποιουδήποτε είδους δραστηριότητα. Το InDeep Analysis δεν δεσμεύεται από τις πληροφορίες, τις απόψεις και τις αναλύσεις που δημοσιεύονται στην ψηφιακή πλατφόρμα του, και δεν φέρει απολύτως καμία ευθύνη για αυτές.

www.YouGoCulture.com

Online διαδραστική πλατφόρμα προβολής του πολιτισμού των Ελλήνων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Μπες στο www.act4Greece.gr Επίλεξε τη ∆ράση YOU GO CULTURE

Κάνε τη δωρεά σου με ένα κλικ στο

ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΩ

ή με απ’ ευθείας κατάθεση ή μέσω internet, phone και mobile banking.

Πρόγραμμα Crowdfunding

Βιβλία & Συμμετοχή σε Συλλογικές Εκδόσεις

  •  
  • 1 από 7

Συνεντεύξεις

Συνεντεύξεις:

4/9/2019 - Ο Π. Πετράκης, Επιστημονικός Υπεύθυνος του Προγράμματος E-Learning του ΕΚΠΑ, μιλάει για το Πρόγραμμα στην εκπομπή Ράδιο City, στο σταθμό Αθήνα 9.84 (audio).

Π. Πετράκης: Δεν υπάρχει ανάγκη για νέα δημοσιονομικά μέτρα (audio) – Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα και στην εκπομπή «Αναμενόμενα και Μη» με την Κωνσταντίνα Δημητρούλη - 23 Απριλίου 2018

3.3.2018 / Ο Παναγιώτης Πετράκης μιλάει για το βιβλίο του ‘’Να το πεις της νύχτας σου’’ στο ραδιοφωνικό σταθμό 9.84, στην εκπομπή “Και γύρω γύρω πόλη” με τον Γιάννη Θεοδόση και τη Φρόσω Ζαγορίτου

26.2.2018 - Ο Παναγιώτης Πετράκης σε α΄ πρόσωπο | diastixo.gr

26.2.2018 – Όλα ξεκινούν με μια δολοφονία. Το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο του καθηγητή Οικονομικών Παναγιώτη Πετράκη -Μία αστυνομική ιστορία | iefimerida

24.2.2018 – Το μυθιστόρημα του καθηγητή Πετράκη έχει έντονα στοιχεία θρίλερ καθώς καταπιάνεται με τις προσπάθειες για την εξιχνίαση ενός φόνου που συμπορεύονται με όσα σημαντικά ορίζουν τις ζωές των πρωταγωνιστών του: το τυχαίο, τη συντροφικότητα, την ευτυχία, την αβεβαιότητα, την απώλεια | Πρώτο Θέμα

22.2.2018 – «Να το πεις της νύχτας σου»: Το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο του Καθηγητή Οικονομικών Παναγιώτη Πετράκη | www.cnn.gr

- 22.2.2018 – Ωραίο αστυνομικοπολιτικό βιβλίο και ένα ισχυρό δοκίμιο για την κρίση από τον καθηγητή πανεπιστημίου Παναγιώτη Πετράκη (“Να το πεις της νύχτας σου”) | Athens Voice – Στέφανος Τσιτσόπουλος

- 21.2.2018 – Ξαφνιάζει ευχάριστα ο έγκριτος Καθηγητής Οικονομικών του ΕΚΠΑ, με την μεταφυσική – αστυνομική ιστορία, την οποία υπογράφει (“Να το πεις της νύχτας σου”) | Antenna.gr/news

- 20.2.2018 – Στα χρόνια της κρίσης διαδραματίζεται στην Αθήνα μία μεταφυσική – αστυνομική ιστορία. Η εξέλιξή της θα καθοριστεί από τις δυνάμεις της τυχαιότητας και των ανθρώπινων σχέσεων. (“Να το πεις της νύχτας σου”) | Protothema.gr

- 20.2.2018 – Το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο του Καθηγητή Οικονομικών Παναγιώτη Πετράκη (“Να το πεις της νύχτας σου”)| Newsbeast

- 20.2.2018 – «Να το πεις της νύχτας σου» – Η πρώτη λογοτεχνική «απόπειρα» του Καθηγητή Οικονομικών Παναγιώτη Πετράκη | Alfavita.gr

- 20.2.2018 – “Να το πεις της νύχτας σου’’, μια μεταφυσική – αστυνομική ιστορία στην Αθήνα της κρίσης Μαρία Αλεξίου | Athens Voice

- 20.2.2018 – Ο Παναγιώτης Πετράκης μιλά στο φακό του Culturenow.gr για το μυθιστόρημά του, «Να το πεις της Νύχτας σου»

-24/01/2018 | Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών ΕΚΠΑ, για το Eurogroup της Δευτέρας 22/01/18 στον Παύλο Τσίμα και στον ραδιοφωνικό σταθμό ΣΚΑΪ. Ηχητικό απόσπασμα της εκπομπής στις 24/01/2018, 10:00

15/01/17 - Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών ΕΚΠΑ, στο τηλεοπτικό δίκτυο της γερμανικής τηλεόρασης ZDF στο πλαίσιο ρεπορτάζ για τις κινητοποιήσεις της 15ης Ιαν. 18 με τίτλο “Proteste gegen Sparmaßnahmen”

17/12/17 - Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών ΕΚΠΑ, στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ | Καλημέρα (Γ. Αυτιάς)

13/12/2017 - Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών ΕΚΠΑ, στον ραδιοφωνικό σταθμό Alpha 989

17/07/17 – «Έξοδος στις Αγορές» | Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ στο Ραδιόφωνο 24/7

18/06/2017 - "Eurogroup και Τετάρτη Προγραμματική Περίοδος" – Συνέντευξη του Π. Ε. Πετράκη, Καθηγητή Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ, στον ΑΘΗΝΑ 9.84 – Εκπομπή: Και γύρω γύρω πόλη με τους Γιάννη Θεοδόση και Φρόσω Ζαγορίτου

01/03/2017 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ | Πρώτη Γραμμή (Β. Λυριτζής – Δ. Οικονόμου)

01/03/2017 - Συνέντευξη στο διαδικτυακό κανάλι του CNN Greece (Τάσος Οικονόμου)

25/02/2017 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό Epsilon TV (Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων – Φαίη Μαυραγάνη)

16-2-2017 | Συμμετοχή στην εκπομπή Action Θέμα στον τηλεοπτικό σταθμό Action 24 με θέμα: Ευρώ ή Δραχμή

13/11/2016 Τα πρόσωπα του Σαββατοκύριακου" Alpha 989

12/11/2016 Εκπομπή "Europe" ΕΡΤ1 

20/10/2016 - Τοποθέτηση στην παρουσίαση βιβλίου "Η Εγκυκλοπέδεια του Μάγκα" του Νίκου Τσακνή

13/7/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΕΡΤ1

28/6/2016 - Συμμετοχή στην εκπομπή Χ2 στο κανάλι Action24

24/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ANT1 στo Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων

23/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ στην εκπομπή Τώρα

06/06/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό ΕΡΤ1 - STUDIO 3

26/05/2016 - Συνέντευξη στον Α. Λιάρο στο Αιχμή ραδιόφωνο

25/05/2016 - Συνέντευξη στον Π. Τσίμα στο ΣΚΑΙ ραδιόφωνο

24/05/2016 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Focus, ΕΡΤ Τηλεόραση

24/05/2016 - Συνέντευξη στο Γερμανικό τηλεοπτικό δίκτυο ZDF

23/05/2016 - Δήλωση στην εφημερίδα «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ» στο πλαίσιο ρεπορτάζ – αφιερώματος με τίτλο: "Brexit or not"

10/05/2016 -  'Συνέντευξη στην εκπομπή Studio 3 της ΕΡΤ1"

30/04/2016 - 'Αρθρο στην εφημερίδα "RealNews"

28/04/2016 -  'Αρθρο στην εφημερίδα "Ημερησία"

28/04/2016 - Δήλωση στην "Καθημερινή" με θέμα "Νέες θέσεις εργασίας ανοίγουν σε εξειδικευμένους τομείς των τραπεζών"

07/02/2016 - Συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό Αθήνα 984

25/01/2016 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό STAR (Μέρος Α, Μέρος Β, Μέρος Γ)

20/01/2016 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή Στούντιο 3 (14:00), ΕΡΤ1

18/12/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1

16/12/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (08:45)

18/11/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1

09/11/2015 - Συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά FM (18:30)

07/11/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1

06/11/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ZDF

03/11/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30)

29/10/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (09:30)

26/10/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (13:30)

22/10/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1

13/10/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ARD

06/10/2015 - Συνέντευξη στη Ραδιοφωνική εκπομπή "Η Φωνή της Ελλάδας", ΕΡΤ

06/10/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1

01/10/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984

09/09/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ARD

07/09/2015 - Συνέντευξη στην Κρατική τηλεόραση Νορβηγίας (15:00)

07/09/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή ΕΡΤ Ενημέρωση, ΕΡΤ1, (10:15-11:15)

26/08/2015 - Συνέντευξη στο Ράδιο Θεσσαλονίκη 94,5 (10:30)

25/08/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (16:15)

21/08/2015 - Συνέντευξη στο Ισπανικό Πρακτορείο Ειδήσεων

17/08/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (11:15)

29/07/2015 - Συμμετοχή στην εκπομπή "ΕΡΤ Ενημέρωση" ΕΡΤ1

28/07/2015 - Συνέντευξη στο ARD German Radio (Alfred Schmit)

27/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5

26/07/2015 - Συνέντευξη στην εφημερίδα "Έθνος της Κυριακής"

17/07/2015 - Συνέντευξη στον Andreas Macho (Γερμανός δημοσιογράφος)

16/07/2015 - Συνέντευξη στην Guardian

16/07/2015 - Συνέντευξη στον Π. Τσίμα, Σκαϊ 100,3 (10:30)

15/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30)

14/07/2015 - Συνέντευξη στο Γερμανικό Δίκτυο E-24

14/07/2015 - Συνέντευξη στο Sky News (12:00)

11/07/2015 - Συνέντευξη στhn εφημερίδα Siempre (Μεξικό)

10/07/2015 - Συνέντευξη στo Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού ANT1

10/07/2015 - Συνέντευξη στην RAI ITALIA TV, (16:00)

08/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM 99,5 (08:30)

07/07/2015 - Συνέντευξη στην Gieselmann, Ζeit Οnline
07/07/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική πολιτική εκπομπή, MEGA Channel (16:00)

07/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Status Radio 94,2 (09:00)

06/07/2015 - Συνέντευξη στον Edvardas Spokas, Λιθουανική τηλεόραση LRT

06/07/2015 - Συνέντευξη στην Julien Neny, Ιταλική τηλεόραση ITELE

06/07/2015 - Συνέντευξη στην Καναδική τηλεόραση, CTV Canada AM (14:00)

06/07/2015 - Συνέντευξη στη δημοσιογράφο Qilong WANG, China Newsweek

05/07/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική πολιτική εκπομπή, Alpha TV (21:30)

05/07/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική πολιτική εκπομπή, Star Channel (20:00)

03/07/2015 - Συνέντευξη στην Chen Zhanjie, Xinhua News Agency (15:30)

03/07/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (07:45)

02/07/2015 - Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (22:30)

02/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV

02/07/2015 - Συνέντευξη στον κ. Αποστολίδη, Ραδιοφωνικός Σταθμός Status Radio (09:30)

01/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel

01/07/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel

30/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV

30/062015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel

29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel

29/06/2015 - Συνέντευξη στον Leandro Colon από Εφημερίδα της Βραζιλίας

29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV

29/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του MEGA Channel

28/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Alpha TV

28/06/2015 - Συμμετοχή σε τηλεοπτική εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Action 24

28/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Παραπολιτικά FM

28/06/2015 - Συνέντευξη στο Τηλεοπτικό Δίκτυο BBC

28/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel

25/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984, (17:45)

24/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Η Ώρα της Ευρώπης", ΕΡΤ1, (22:15)

24/06/2015 - Συνέντευξη στο Τηλεοπτικό Δίκτυο Euronews

24/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 984, (09:00-10:00)

23/06/2015 - Συνέντευξη στο Γ. Αντύπα,  Παραπολιτικά FM 90,1, (21:30)

23/06/2015 - Συνέντευξη στη Γερμανική Κρατική Τηλεόραση ARD (με την κ. Σ. Ζακελίνα)

23/06/2015 - Άρθρο στην εφημερίδα  "Folha de São Paulo" (Βραζιλία)

23/06/2015 - Συνέντευξη στην Εβδομαδιαία Γερμανική Εφημερίδα Die Zeit (με τον κ. Ζαχαράκη)

23/06/2015 - Συνέντευξη στον Τηλεοπτικό Σταθμό Deutsche Welle (15:30)

22/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (11:50)

22/06/2015 - Συνέντευξη στον Eric Moylan, National Irish Radio, (08:40)

21/06/2015 - Συνέντευξη στο Γ. Ψάλτη, Real FM 97,8, (08:30)

20/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Europe", ΕΡΤ1, (12:00)

20/06/2015 - Συνέντευξη στην Ραδιοφωνική εκπομπή "Live Breakfast", BBC 5, (08:30)

18/06/2015 - Συνέντευξη στην Τηλεοπτική εκπομπή "Ο Κόσμος της ΕΡΤ", ΕΡΤ1, (20:00)

18/06/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Mega Channel

18/06/2015 - Συνέντευξη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων AFP (στον κ. Χαδούλη)

18/06/2015 - Συνέντευξη στoν Τηλεοπτικό Σταθμό BBC (στον Κώστα Καλλέργη)

17/06/2015 - Συνέντευξη στo Γερμανικό Τηλεοπτικό Σταθμό ARD

17/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (12:00)

16/06/2015 - Συνέντευξη στη Reporter Γιεσέν Κορίνα, Γερμανική Τηλεόραση ZDF (2ο Κρατικό Κανάλι) (16:00)

15/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989 (14:50)

05/06/2015 - Συνέντευξη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (10:30)

05/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM (09:45)

01/06/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (στον Θ. Σιάφακα) (Πρώτο Πρόγραμμα - 17:30)

28/05/2015 - Συμμετοχή στην τηλεοπτική εκπομπή "Fairplay" της ΝΕΡΙΤ

28/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (Πρώτο Πρόγραμμα - 12:30)

27/05/2015 - Δήλωση στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Star Channel

27/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989

26/05/2015 - Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπρατσιάκου για το ειδησεογραφικό site News247.gr

26/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθήνα 9,84 FM (10:30)

25/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Βήμα FM (08:50)

24/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Action 24 (10:00)

23/05/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΝΕΡΙΤ (Πρώτο Πρόγραμμα - 17:30)

20/02/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό ΣΚΑΪ

22/01/2015 - Συνέντευξη στον ραδιοφωνικό σταθμό Βήμα FM 

26/01/2015 - Συνέντευξη στην Εφημερίδα Newtimes.RU

22/01/2015 - Συνέντευξη στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Alpha 989

22/01/2015 - Συνέντευξη στην Εφημερίδα Kurier

21/01/2015 - Συνέντευξη στην Ισπανική Τηλεόραση HispanTv

07/01/2015 - Συνέντευξη στην Repórter, revista Exame 

05/01/2015 - Συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό Action24