Ο ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ 3 (31/7/2020)

Ανησυχητική είναι η εξέλιξη των κρουσμάτων κορονοϊού στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, φαινόμενο που αφορά και την Ελλάδα, καθώς μετά και τη 3η εβδομάδα του Ιουλίου ο ρυθμός μεταβολής στα συνολικά κρούσματα στη χώρα παρουσιάζει σημαντική αύξηση, με το συνολικό αριθμό πλέον στις αρχές Αυγούστου να έχει ξεπεράσει τις πέντε χιλιάδες.

Εν μέσω της σαφούς επιβάρυνσης της πανδημίας στην Ελλάδα, και σε συνέχεια των προηγουμένων απεικονίσεων του δείκτη (3/7/2020 και 13/7/2020), δημοσιοποιούμε εκ νέου τον «Ιχνηλάτη της Ανάκαμψης» με τον οποίο παρακολουθούμε την πορεία της δραστηριότητας της οικονομίας, αποτυπώνοντας την μεταβολή του έως και τη 31^η Ιουλίου.

Ο δείκτης αυτός συντίθεται, με αφετηρία τις 13/3/2020 (από τότε δηλαδή που καταμετρούμε τα περιστατικά θανάτου από Covid), σε εβδομαδιαία βάση από τρείς επιμέρους δείκτες: τον δείκτη υγείας (Health Index) ο οποίος διαμορφώνεται από την εξέλιξη των θανάτων από το Covid-19, τον δείκτη της ανθρώπινης κινητικότητας (Mobility Index) και τον δείκτη της διαδικτυακής κινητικότητας (Online Activity Index). Οι δύο τελευταίοι δείκτες απεικονίζουν τον βαθμό επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας. Η ανάλυση, για λόγους συγκρισιμότητας, επεκτείνεται εκ νέου στις δύο χώρες, την Πορτογαλία και την Γερμανία.

Έχουμε διαπιστώσει πως από τις 26/6/2020 μέχρι 17/7/2020 ο «Ιχνηλάτης της Ανάκαμψης» στην Ελλάδα εμφανίζει καλύτερη εικόνα σε σχέση με τις χώρες που συγκρίνουμε, όμως ταυτόχρονα είχαμε τονίσει πως η κάμψη στο ρυθμό μεταβολής του δείκτη μέσα στον Ιούνιο προμήνυε την επιστροφή της υγειονομικής κρίσης στην Ελλάδα.

Στο παρακάτω διάγραμμα παρατηρείται σημαντική πτώση στη τιμή του δείκτη για την Ελλάδα τη 3^η εβδομάδα του Ιουλίου, ενώ και η επάνοδός της την επομένη βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με την εικόνα που είχε διαμορφωθεί στα μέσα Ιουλίου.

Διάγραμμα 1 Ο Ιχνηλάτης της Ανάκαμψης: Ελλάδα, Γερμανία και Πορτογαλία

Πηγή: Google Mobility Report, Google Trends, and Our World in Data. Available at: https://www.google.com/covid19/mobility/, https://trends.google.com/trends/?geo=US, and https://ourworldindata.org/

Σημείωση: Ο δείκτης αποτελεί άθροισμα των Health Index, Mobility Index και Online Activity Index (βλέπε Διάγραμμα 3). Την εβδομάδα βάσης οι τρείς αυτοί δείκτες (τιμή βάσης = 100) διαιρούνται δια του 3 δίνοντας τη τιμή 100 για τον «ιχνηλάτη της ανάκαμψης» (για πιο αναλυτικά τι σημαίνει ο κάθε επί μέρους δείκτης βλέπε Διάγραμμα 4). Για τη Γερμανία και την Ελλάδα εβδομάδα βάσης αποτελεί το διάστημα 7/3/2020 – 13/3/2020 (13/3 = 100). Για τη Πορτογαλία αποτελεί το 14/3/2020 – 20/3/2020 (20/3/2020 = 100). Εβδομαδιαία στοιχεία, με περίοδο αναφοράς από 7/3/2020 έως 31/7/2020 (για τη Πορτογαλία είναι από 14/3/2020 έως 31/7/2020). Οι ημερομηνίες δείχνουν τα σωρευτικά αποτελέσματα της κάθε εβδομάδας. Έτσι για τις 13/3, η οποία αποτελεί ημερομηνία βάσης, τα στοιχεία αναφέρονται στο διάστημα ημερών από 7/3 έως και 13/3.

Το Διάγραμμα 2 παρουσιάζει το δείκτη Economic Sentiment Indicator (ESI) του Directorate General for Economic and Financial Affairs (DG ECFIN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο σκοπός του δείκτη είναι να αποτελεί ένα μέτρο της οικονομικής μεγέθυνσης των χωρών μελών της ΕΕ. Έχει ένα μακροπρόθεσμο μέσο όρο της τάξης του 100. Τιμές πάνω από το 100 σημαίνουν οικονομικό κλίμα πάνω από το μέσο όρο και τιμές κάτω από το 100 το αντίστροφο.

Διάγραμμα 2 Ο δείκτης Economic Sentiment Indicator της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Μάιος 2020 – Ιούλιος 2020

Πηγή: Eurostat [teibs010]

Φαίνεται ο δείκτης ESI να έχει λίγο πιο αργή αντίδραση σε σχέση με τον ιχνηλάτη της ανάπτυξης. Τον Ιούλιο είναι η πρώτη φορά που ο δείκτης ESI παρουσιάζει βελτίωση για την Ελλάδα μετά την εμφάνιση της πανδημίας τους Covid-19, ενώ παρουσίαζε και μια σχετική σταθερότητα από το Μάιο. Αντίστοιχα, στην Πορτογαλία άρχισε να αυξάνεται από το Μάιο και στη Γερμανία από τον Απρίλιο.

Στο παρακάτω διάγραμμα (Διάγραμμα 3) παρουσιάζονται για κάθε μία από τις υπό συγκρίσει χώρες τα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν τον «Ιχνηλάτη της Ανάκαμψης», δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να αποτυπωθεί ποια η συμβολή των τριών κριτηρίων που θεωρούμε κατάλληλα στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας.

Στη περίπτωση της Ελλάδας, είναι εμφανές πως η χειροτέρευση του δείκτη ανάκαμψης οφείλεται στην αρνητική εξέλιξη της υγειονομικής κατάστασης στη χώρα η οποία εκφράζεται εδώ από τη αισθητή μείωση στη τιμή του δείκτη υγείας (ο δείκτης υγείας δείχνει την εβδομαδιαία αύξηση στα ποσοστά θανάτων από Covid, υπονοώντας πως όσο πιο γρήγορη είναι η αύξηση των συσσωρευμένων θανάτων, τόσο χαμηλότερος είναι ο δείκτης). Το γεγονός αυτό γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο παρακάτω όπου και παρατίθεται μεμονωμένα η εξέλιξη των επιμέρους δεικτών (βλ. Διάγραμμα 4).

Διάγραμμα 3 Ο Ιχνηλάτης της Ανάκαμψης και συστατικά μέρη: Ελλάδα, Γερμανία και Πορτογαλία

Πηγή: Google Mobility Report, Google Trends, and Our World in Data. Available at: https://www.google.com/covid19/mobility/, https://trends.google.com/trends/?geo=US, and https://ourworldindata.org/

Σημείωση: Ο δείκτης αποτελεί άθροισμα των Health Index, Mobility Index και Online Activity Index. Την εβδομάδα βάσης οι τρείς αυτοί δείκτες (τιμή βάσης = 100) διαιρούνται δια του 3 δίνοντας τη τιμή 100 για τον Recovery Tracker Index. Εβδομαδιαία στοιχεία, με περίοδο αναφοράς από 7/3/2020 έως 31/7/2020 (για τη Πορτογαλία είναι από 14/3/2020 έως 17/7/2020). Οι ημερομηνίες δείχνουν τα σωρευτικά αποτελέσματα της κάθε εβδομάδας. Έτσι για τις 13/3, η οποία αποτελεί ημερομηνία βάσης, τα στοιχεία αναφέρονται στο διάστημα 7/3 έως και 13/3. Η μεθοδολογία βασίζεται στην Oxford Economics (2020), Research Briefing | Latin America, Recovery tracker – premature reopenings are risk to Q3.

Εξετάζοντας τους τρείς δείκτες μεμονωμένα, ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση πώς, ενώ ο δείκτης υγείας στην Ελλάδα μειώθηκε αισθητά τις τελευταίες εβδομάδες του Ιουλίου, οι δείκτες οικονομικής δραστηριότητας (Mobility Index, Online Activity Index) παρέμειναν σε αυξητική πορεία, με αυξημένο μάλιστα ρυθμό μεταβολής.

Έτσι, ο Ιχνηλάτης δίνει μια απάντηση στο κατά πόσο είναι αναγκαία η ‘‘χαλάρωση’’ των μέτρων για την οικονομία, έστω και με το κόστος αύξησης των κρουσμάτων! Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα που είχε σχηματιστεί έως και τα μέσα Ιουλίου, όπου η κυριότερη συμβολή στην ανάκαμψη προερχόταν από το δείκτη υγείας.

Διάγραμμα 4 Ο δείκτης υγείας, ανθρώπινης και διαδικτυακής κινητικότητας: Ελλάδα, Γερμανία και Πορτογαλία

Πηγή: Our World in Data. Available at https://ourworldindata.org/

Σημείωση: Για τον δείκτη υγείας, θεωρήσαμε τα εβδομαδιαία ποσοστά αύξησης θανάτου Covid-19 από το Our World in Data, που υπολογίστηκαν ως μια απλή αναλογία μεταξύ της προηγούμενης παρατήρησης:

(Country(i,t) / Country(i,t(0)),

Με αλλαγή βάσης (t=0)  στις 13 Μαρτίου = 100 (Πορτογαλία: 20 Μαρτίου = 100). Στη συνέχεια, αναπτύσσουμε τον δείκτη προς τα εμπρός ως

Index(t) = 100 / (Country(i,t) / Country(i,t(0)).

Με αυτόν τον τρόπο, όσο πιο γρήγορη είναι η αύξηση των συσσωρευμένων θανάτων, τόσο χαμηλότερος είναι ο δείκτης, ο οποίος κυμαίνεται από 0 έως 100. Για τη Γερμανία και την Ελλάδα εβδομάδα βάσης αποτελεί το διάστημα 7/3/2020 – 13/3/2020 (13/3 = 100). Για τη Πορτογαλία αποτελεί το 14/3/2020 – 20/3/2020 (20/3/2020 = 100).

Πηγή: Google Mobility Report. Available at https://www.google.com/covid19/mobility/

Σημείωση: Ποσοστιαία μεταβολή από τη τιμή βάσης. Αυτή προσδιορίζεται ως  η μέση τιμή, για την αντίστοιχη ημέρα της εβδομάδας, κατά την περίοδο 5 εβδομάδων 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020). Ο δείκτης αποτελεί το μέσο όρο στις μεταβολές επισκεψιμότητας σε βασικές κατηγορίες-τοποθεσίες και ύστερα κανονικοποιείται λαμβάνοντας τη τιμή 100 για την εβδομάδα βάσης. Οι μεταβολές για τη κάθε κατηγορία αφορούν τον εβδομαδιαίο μέσο όρο αποτελεσμάτων (ημερήσια διαθεσιμότητα αποτελεσμάτων). Έτσι για τις 13/3 τα στοιχεία για τη κατηγορία “Λιανική και ψυχαγωγία” αναφέρονται στο μέσο όρο των αποτελεσμάτων στις ημέρες από 7/3 έως και 13/3 κ.ο.κ. Για τη Γερμανία και την Ελλάδα εβδομάδα βάσης αποτελεί το διάστημα 7/3/2020 – 13/3/2020 (13/3 = 100). Για τη Πορτογαλία αποτελεί το 14/3/2020 – 20/3/2020 (20/3/2020 = 100).

Τα συγκεντρωτικά και ανώνυμα δεδομένα που χρησιμοποιεί η Google σε προϊόντα όπως οι Χάρτες Google μπορούν να αποδειχθούν χρήσιμα κατά τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων που αφορούν την καταπολέμηση του Covid-19. Αυτές οι αναφορές ανθρώπινης κινητικότητας κοινότητας έχουν στόχο να παρέχουν πληροφόρηση σχετικά με το τι έχει αλλάξει ως αποτέλεσμα των πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί για την καταπολέμηση του Covid-19. Οι αναφορές παρουσιάζουν τις μετακινήσεις με την πάροδο του χρόνου βάσει γεωγραφικής περιοχής, και σε διαφορετικές κατηγορίες-τοποθεσίες (βλ. παρακάτω). Κάθε αναφορά κινητικότητας κοινότητας αναλύεται κατά τοποθεσία και εμφανίζει την αλλαγή στην επισκεψιμότητα για τα διάφορα μέρη-κατηγορίες:

• Λιανική και ψυχαγωγία: Τάσεις κινητικότητας για μέρη όπως εστιατόρια, καφετέριες, εμπορικά κέντρα, θεματικά πάρκα, μουσεία, βιβλιοθήκες και κινηματογράφοι.
• Αγορές τροφίμων και φαρμακεία: Τάσεις κινητικότητας για μέρη όπως σουπερμάρκετ, αποθήκες τροφίμων, αγορές αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, εξειδικευμένα καταστήματα τροφίμων και φαρμακεία.
• Πάρκα: Τάσεις κινητικότητας για μέρη όπως τοπικά πάρκα, εθνικά πάρκα, δημόσιες παραλίες, μαρίνες, πάρκα για σκύλους, πλατείες και δημόσιους κήπους.
• Δημόσιες συγκοινωνίες: Τάσεις κινητικότητας για μέρη όπως κόμβοι δημόσιας συγκοινωνίας, π.χ. σταθμοί μετρό, σταθμοί λεωφορείων και σιδηροδρομικοί σταθμοί.
• Χώροι εργασίας: Τάσεις κινητικότητας για χώρους εργασίας.
• Κατοικίες: Τάσεις κινητικότητας για τόπους κατοικίας.

Πηγή: Google Trends. Available at https://trends.google.com/trends/?geo=US

Σημείωση: Ο διαδικτυακός δείκτης δραστηριότητας περιλαμβάνει τον αριθμητικό μέσο όρο των αναζητήσεων Google Trends για λέξεις-κλειδιά ("Εστιατόρια", "Ξενοδοχεία", "Αυτοκίνητα" και "Ακίνητα"). Ο εβδομαδιαίος όγκος αναζητήσεων κανονικοποιείται λαμβάνοντας τη τιμή 100 στις 13/3 (Πορτογαλία: 20 Μαρτίου = 100). Προχωρούμε στην ανάλυση των δεδομένων σε επίπεδα όπως παρουσιάζονται και συγκεντρώνονται τα τέσσερα επιλεγμένα κριτήρια με έναν αριθμητικό μέσο όρο, υπονοώντας ίσα βάρη σε κάθε ένα. Για τη Γερμανία και την Ελλάδα εβδομάδα βάσης αποτελεί το διάστημα 7/3/2020 – 13/3/2020 (13/3 = 100). Για τη Πορτογαλία αποτελεί το 14/3/2020 – 20/3/2020 (20/3/2020 = 100). Ο δείκτης διαδικτυακής κινητικότητας υπολογίζει τη διαδικτυακή αναζήτηση των κατοίκων της χώρας που σχετίζεται με δραστηριότητες οι οποίες είναι συνυφασμένες με την προ Covid-19  «κανονική κατάσταση» στη λειτουργία της οικονομικής δραστηριότητας στην αντίστοιχη χώρα. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν τις μετακινήσεις, την εστίαση, το τουρισμό, και την αγορά ακινήτων.

Στο παρακάτω διάγραμμα παρατίθεται η ταυτόχρονη εξέλιξη του δείκτη της ανάκαμψης των οικονομιών (εβδομαδιαία στοιχεία) και του ΑΕΠ (μηνιαίου, ετήσια μεταβολή) στις τρεις χώρες ανάλυσης, δείχνοντας τη κοινή πορεία τους έως και τις 31/7/2020.

Διάγραμμα 5 Ο Ιχνηλάτης της Ανάκαμψης και ετήσια μεταβολή του μηνιαίου GDP: Ελλάδα, Γερμανία και Πορτογαλία

Πηγή: Google Mobility Report, Google Trends, Our World in Data, and Oxford Economics Global Economic Model

Το συμπέρασμα που εξάγεται είναι πως  η στήριξη της οικονομικής  δραστηριότητας ελλοχεύει το κίνδυνο της επιβάρυνσης με περισσότερα κρούσματα και θανάτους από τον Covid-19,  επαναφέροντας στο προσκήνιο το δίλλημα της οικονομικής έναντι της υγειονομικής επίδοσης. Δύσκολα διλήμματα που απαιτούν τολμηρές απαντήσεις.