ΤΟ ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ

Η επιδημιολογική κρίση έχει μεγάλες επιπτώσεις στην υγεία, στην προσφορά και στη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και την αβεβαιότητα των παραγωγών, των καταναλωτών και των επενδυτών, και δημιουργεί ένα καινούριο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Για να μπορέσουμε να το προσεγγίσουμε, θα πρέπει να κάνουμε τρεις βασικές υποθέσεις: α) η επιδημιολογική κρίση δεν θα επιστρέψει με δριμύτητα, β) η οικονομική κρίση θα διατηρήσει τα παρόντα χαρακτηριστικά της και δεν θα μεταβληθεί σε χρηματοοικονομική κρίση παρόμοια με αυτή του 2010, γ) η ευρωπαϊκή απάντηση θα είναι επαρκής. Εάν οποιαδήποτε από τις τρεις παραπάνω υποθέσεις δεν ισχύσει, τότε όλα θα πρέπει να ξαναγραφτούν.

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις η κρίση έχει επιδημιολογικές και οικονομικές επιπτώσεις στα 2/3 περίπου των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Οι κανόνες υγιεινής και ασφαλείας μεταβάλλονται, οι γραμμές παραγωγής θα χρειαστούν προσαρμογές, το κόστος θα αυξηθεί. Έτσι ο COVID-19 είναι μια εξωγενής, συστηματική απειλή με ανισομερή αποτελέσματα στους εταιρικούς κλάδους και στις επιχειρήσεις με οξύτατη επίδραση, καταρχήν, στη ρευστότητα των επιχειρήσεων και πιθανή μετατροπή του κινδύνου ρευστότητας σε κίνδυνο βιωσιμότητας. Ο COVID-19, όμως, υπό τις παρούσες συνθήκες έχει έναν χαρακτήρα ενισχυτού και επιταχυντού υπαρχουσών εξελίξεων και λιγότερο χαρακτήρα game changer. Με άλλα λόγια, εάν μία εταιρεία είχε προβλήματα ρευστότητας και βιωσιμότητας, τα προβλήματα θα μεγαλώσουν και η επίδρασή τους θα έρθει χρονικά πιο κοντά από ό,τι θα συνέβαινε χωρίς τον COVID-19. Έτσι τα χαμηλά επιτόκια υπήρχαν πάντοτε αλλά τώρα επιμηκύνεται η παρουσία τους στο μέλλον με θετικές και αρνητικές (Jombi εταιρείες) συνέπειες. Ένα καλό επίσης παράδειγμα είναι το ζήτημα της αποπαγκοσμιοποίησης που υπήρχε εδώ και αρκετά χρόνια και μάλιστα τα τελευταία χρόνια είχε οξυνθεί. Τώρα όμως πολλές αλυσίδες ξανασκέπτονται ότι μέρος της παραγωγής τους θα πρέπει γεωγραφικά να επανακαθοριστεί στην πατρίδα καταγωγής με αυτοματοποιημένες διαδικασίες. Παράλληλα η εθνική αυτάρκεια, ως αρχή γεωγραφικής τοποθέτησης της παραγωγής, επιστρέφει ανοίγοντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες (π.χ. σε φαρμακευτικά είδη και συμπληρωματικής δραστηριότητας). Όμως ο COVID επιδρά και ως καταλύτης αλλαγής παραδείγματος. Έτσι εάν οι καθημερινές λειτουργίες στην εταιρεία επιτρέπουν την εισαγωγή νέων τεχνολογιών (π.χ. εξ αποστάσεως εργασία), οι επιχειρήσεις επαναπροσεγγίζουν παρόμοιες στρατηγικές με πολύ μεγαλύτερη διάθεση: οτιδήποτε θα μπορούσε να περιορίσει το κόστος τους όπως αυτοματοποιήσεις, τεχνητή νοημοσύνη, internet of things, ψηφιοποιήσεις και συμμετοχή σε μεγαλύτερα δίκτυα ανταλλαγής γνώσης, εξειδίκευσης και πληροφοριών και περιορισμού του ρόλου του ανθρώπινου παράγοντα αποκτούν εντονότερο ενδιαφέρον και έρχεται πιο γρήγορα στις ευκαιρίες επιλογής της επιχείρησης. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε και τη διάθεση των επιχειρήσεων να συμμετάσχουν σε μια οικονομία με μικρότερο περιβαλλοντολογικό αρνητικό φορτίο, διότι αντιλαμβάνονται το περιβαλλοντολογικό πρόβλημα μπορεί να δημιουργήσει καινούριους καταστροφικούς Μαύρους Κύκνους.

Η κρίση του COVID-19 ώθησε τους πολίτες να καταναλώσουν (!) περισσότερα υγιεινά φαγητά και να αναδιοργανώσουν τις δαπάνες τους, η περίοδος της καραντίνας τούς έδωσε την ευκαιρία να ζήσουν σε πολύ καλύτερο περιβαλλοντολογικό περιβάλλον. Αυτά αφήνουν μικρές ή μεγάλες υποθήκες συμπεριφοράς που θα επηρεάσουν το μέλλον.

Περιττό βέβαια να τονίσουμε ότι το e-commerce και οι e-learning δραστηριότητες θα έχουν μεγαλύτερο βάρος όπως και κατ’ επέκταση τα ζητήματα κυβερνoασφάλειας. Έτσι οδηγούμαστε σε μια ζήτηση εργατικού δυναμικού με πολύ περισσότερες δεξιότητες που δεν θα βρίσκονται μονίμως στον χώρο της εργασίας, δηλαδή σε μεγαλύτερο out sourcing που δεν είναι απαραίτητα φθηνότερο αλλά υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία.

Η επόμενη μέρα

Σε αυτό το χρονικό σημείο που βρισκόμαστε (Μάιος 2020) εκτιμούμε (ΕΚΠΑ) ότι η ύφεση του 2020 θα είναι -7,2% και σχεδόν ισόποση άνοδο του ΑΕΠ το 2021(!). Η φετινή ύφεση εκτιμούμε ότι θα δημιουργήσει 145.000 νέους ανέργους, οι οποίοι μόνο κατά 50% θα επανακάμψουν το 2021 και θα χρειαστούν δύο με τρία χρόνια για να απορροφηθούν πλήρως. Έτσι θα αναμένεται μία γενικότερη πίεση στο κόστος εργασίας και στο διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα.

Όμως, αυτή η έντονη κύμανση έχει άνισες επιπτώσεις στη σχετική θέση των κλάδων και των εταιρειών στην οικονομία. Είναι εντυπωσιακή η αρνητική επίπτωση στους κλάδους των κατασκευών (-23%), ξενοδοχείων και εστίασης (-20%), εμπόριο (-15%) ενώ μόνο λίγοι κλάδοι ξεφεύγουν από την αρνητική εικόνα (υγεία, δημόσιες υπηρεσίες, αγροτική παραγωγή).

Αντιστρόφως, τον επόμενο χρόνο (2021) οι κλάδοι που θα πληγούν θα έχουν και το μεγαλύτερο αυξητικό τίναγμα.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι οι εταιρικοί δρόμοι, τον χρόνο που διερχόμαστε, είναι εξαιρετικά δύσβατοι, αλλά όποιος τους διαβεί θα βρεθεί στη συνέχεια σε εξαιρετικά ευνοϊκή θέση, αφού θα προκύψουν σοβαρές παραγωγικές και οικονομικές αναδιαρθρώσεις και αναδιανομή πλούτου. Η εταιρική ευθύνη παίρνει πλέον διαστάσεις πολύ ευρύτερες της απλής φιλανθρωπικής δράσης όπως ενδεχομένως τη γνωρίζαμε παλαιότερα. Η ευθύνη είναι πλέον να περάσει το καράβι μέσα από την καταιγίδα για να είναι σε θέση στη συνέχεια να προσφέρει και στους ανθρώπους, στην κοινωνία και στην οικονομία.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα ΗΚαθημερινή, 31 Μαΐου 2020