Επιβεβαίωση του Πλάτωνα: η γη αποτελείται, κατά μέσο όρο, από κύβους

Ο Πλάτων πίστευε ότι το σύμπαν αποτελείται από πέντε τύπους ύλης: τη γη, τον αέρα, τη φωτιά, το νερό και τον αιθέρα.

Απέδωσε στον κάθε ένα μια συγκεκριμένη γεωμετρία, ένα πλατωνικό σχήμα. Το σχήμα της Γης ήταν ο κύβος.

Βέβαια, η επιστήμη έχει προχωρήσει αρκετά από τότε και σήμερα θεωρεί το άτομο ως το δομικό στοιχείο του σύμπαντος. Ωστόσο, η θεωρία του Πλάτωνας δεν είναι τελείως αβάσιμη, σύμφωνα με το επιστημονικό site phys.org.

Σε μελέτη που μόλις δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας και Οικονομικών της Βουδαπέστης και το Πανεπιστήμιο του Debrecen χρησιμοποίησε μαθηματικά, γεωλογία και φυσική για να αποδείξει ότι το μέσο σχήμα που έχουν τα πετρώματα της Γης είναι ο κύβος.

«Ο Πλάτωνας αναγνωρίζεται ο πρώτος άνθρωπος που συνέλαβε την έννοια του ατόμου, την ιδέα ότι η ύλη, σε μικρότερη κλίμακα, αποτελείται από κάποιο αδιαίρετο συστατικό», λέει ο Douglas Jerolmack, γεωφυσικός της Σχολής Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Ωστόσο αυτή η σκέψη ήταν μόνο εννοιολογική. Σχεδόν τίποτα απ’ όσα γνωρίζουμε σήμερα για το άτομο δεν προέρχεται από την θεωρία του Πλάτωνα. Το ενδιαφέρον είναι ότι ό, τι ανακαλύπτουμε σχετικά με το σχήμα των πετρωμάτων έχει κάτι παραπάνω από μια απλή εννοιολογική σχέση με τον Πλάτωνα. Αποδεικνύεται ότι η θεωρία του Πλάτωνα που θέλει το σχήμα της Γης να είναι ο κύβος ταιριάζει απόλυτα με μέσο στατιστικό μοντέλο των πετρωμάτων του πλανήτη μας. Και αυτό είναι εντυπωσιακό.»

Τα ευρήματα της ομάδας ανέλυσαν γεωμετρικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν από τον μαθηματικό Gábor Domokos του Τεχνολογικού και Οικονομικού Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης, του οποίου το έργο προέβλεπε ότι τα φυσικά πετρώματα κατακερματίζονται σε κυβικά σχήματα.

«Αυτή η έρευνα είναι το αποτέλεσμα τριών ετών σοβαρής μελέτης και εργασίας, αλλά επιστρέφει σε μια βασική ιδέα», λέει ο Domokos. «Αν έχετε ένα τρισδιάστατο πολυεδρικό σχήμα, το τεμαχίσετε τυχαία σε δύο θραύσματα και στη συνέχεια τεμαχίστε αυτά τα θραύσματα ξανά και ξανά, παίρνετε έναν τεράστιο αριθμό διαφορετικών πολυεδρικών σχημάτων. Αλλά κατά μέσο όρο το προκύπτον σχήμα των θραυσμάτων είναι ο κύβος.»

Ο Domokos μαζί με άλλους δύο Ούγγρους φυσικούς, τον Ferenc Kun και τον János Török μετέφεραν τα ευρήματα τους στον Jerolmack με σκοπό να βρουν απάντηση στο ερώτημα: «Γιατί το επιτρέπει η φύση να συμβαίνει αυτό;».

«Όταν πήγαμε τα ευρήματα στον Doug, είπε ότι είτε είναι λάθος, είτε πρόκειται για κάτι μεγάλο. Εργαστήκαμε αντίστροφα για να κατανοήσουμε τους φυσικούς κανόνες που οδηγούν σε αυτά τα σχήματα»

Ουσιαστικά, το ερώτημα που απάντησαν είναι ποια σχήματα δημιουργούνται όταν οι πέτρες χωρίζονται σε κομμάτια. Διαπίστωσαν ότι η βασική μαθηματική υπόθεση ενώνει γεωλογικές διεργασίες όχι μόνο στη Γη αλλά και σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα.

«Ο κατακερματισμός είναι αυτή η πανταχού παρούσα διαδικασία που αλέθει τα πλανητικά υλικά», λέει ο Jerolmack. «Το ηλιακό σύστημα είναι γεμάτο πάγο και βράχια που διαλύονται ασταμάτητα. Αυτό το έργο μας δίνει μια εικόνα αυτής της διαδικασίας που δεν έχουμε ξαναδεί.»

Μέρος της ιδέας είναι ότι τα στοιχεία που προκύπτουν από ένα προηγουμένως συμπαγές αντικείμενο πρέπει να ταιριάζουν μεταξύ τους χωρίς να αφήνουν κενά, όπως ένα πιάτο που σπάει. Όπως αποδεικνύεται, η μόνη από τις λεγόμενες πλατωνικές μορφές (πολύεδρα με πλευρές ίσου μήκους) που μας δίνει θραύσματα χωρίς κενά μεταξύ τους, είναι ο κύβος.

«Υποθέτουμε ότι ο Πλάτωνας κοίταξε ένα κομμάτι βράχου και αφού επεξεργάστηκε την εικόνα υποσυνείδητα στο μυαλό του, υπέθεσε ότι το μέσο σχήμα του είναι κάτι σαν κύβος», λέει ο Jerolmack.

«Ο Πλάτωνας έδινε μεγάλη σημασία στη γεωμετρία. Η φράση «Ας μην αγνοεί κανείς τη γεωμετρία» χαράχτηκε στην είσοδο της Ακαδημίας του. Ίσως ήταν η διαίσθηση του σε συνδυασμό με την βαθιά του κατανόηση για την επιστήμη που τον οδήγησε σε αυτήν την ιδέα», λέει ο Domokos.

Για να ελέγξουν αν τα μαθηματικά τους μοντέλα απαντώνται στη φύση, η ομάδα μέτρησε μια μεγάλη  εκατοντάδες πετρώματα και βρήκαν ότι τα περισσότερο ταιριάζουν με τον κυβικό μέσο όρο. Ωστόσο, υπάρχουν ειδικοί σχηματισμοί που φαίνεται να παραβιάζουν τον κυβικό «κανόνα». Το Giant’s Causeway στη Βόρεια Ιρλανδία, με τις κάθετες στήλες του, είναι ένας από αυτούς. Αυτοί οι σχηματισμοί, αν και σπάνιοι, περιλαμβάνονται στη μαθηματική αντίληψη της ομάδας, απλά εξηγούνται με άλλες διαδικασίες.

«Ο κόσμος είναι ένα πολύ ακατάστατο μέρος», λέει ο Jerolmack. «Εννέα στις δέκα φορές που ένα κομμάτι βράχου τεμαχίζεται καταλήγει να δίνει κυβικά σχήματα.  Μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις παίρνουμε κάτι άλλο. Και αυτό δεν συμβαίνει συχνά».

Οι ερευνητές διερεύνησαν επίσης τον τεμαχισμό σε δύο διαστάσεις. «Αποδεικνύεται ότι και με τεμαχισμό δύο διαστάσεων προκύπτει ορθογώνιο ή εξάγωνο στη φύση», λέει ο Jerolmack. «Δεν είναι κανονικά εξάγωνα, απλά ταιριάζουν με την γεωμετρική έννοια».

Στη φύση, παραδείγματα αυτών των δισδιάστατων μοτίβων εμφανίζονται σε φύλλα πάγου, σε λάσπη ή ακόμα και στον φλοιό της γης, το βάθος του οποίου ξεπερνά κατά πολύ την πλευρική του έκταση, επιτρέποντάς του να λειτουργεί ως δισδιάστατο υλικό. Ο εντοπισμός αυτών των μοτίβων μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη φαινομένων όπως οι κατολισθήσεις ή στην ανακάλυψη των ροών υγρών, όπως το πετρέλαιο ή το νερό.

Για τους ερευνητές ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία. «Υπάρχουν πολλοί κόκκοι άμμου, βότσαλα και αστεροειδείς εκεί έξω και όλα εξελίσσονται μέσω του τεμαχισμού», λέει ο Domokos. «Ένα κομμάτι βράχου στη φύση, δεν είναι τέλειος κύβος, αλλά είναι ένα είδος στατιστικής σκιάς ενός κύβου», προσθέτει ο Jerolmack. «Μας θυμίζει την αλληγορία του Πλάτωνα για το σπήλαιο. Έθεσε μια εξιδανικευμένη μορφή που ήταν απαραίτητη για την κατανόηση του σύμπαντος, αλλά το μόνο που βλέπουμε είναι παραμορφωμένες σκιές αυτής της τέλειας μορφής».

Πηγή: Lifo/sciencedaily.com