ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ

Βρισκόμαστε στο βάθος της μεγαλύτερης παγκόσμιας μεταπολεμικής ύφεσης, η οποία τυχαίνει για την Ελλάδα να είναι σχεδόν όσο αυτή του Μνημονίου. Το 2011 οι εκτιμήσεις μας περιελάμβαναν ότι επρόκειτο για μία βαθιά κρίση ανταγωνιστικότητας και χρηματοπιστωτικής ανισορροπίας που θα έπαιρνε είκοσι χρόνια για να καλυφθούν οι συνέπειές της. Προϋπόθεση εξόδου ήταν η υιοθέτηση διαρθρωτικών αλλαγών που θα διαμόρφωναν πολύ καλύτερες μελλοντικές προϋποθέσεις ανάπτυξης, ενώ συγχρόνως θα δημιουργούντο οι μόνιμες συνθήκες για να μην επαναληφθεί παρόμοια κρίση. Το κοινωνικό έργο της εξόδου ήταν εξαιρετικά βαρύ, αφού το κόστος της εσωτερικής υποτίμησης ήταν πολύ μεγάλο και απαιτούσε μία δεκαετή ισχυρή προσαρμογή.

Πολύ εύκολα η κοινωνική συναίνεση εξαερώθηκε και ο λαϊκισμός εκμεταλλεύτηκε κάθε λογής φόβους ανασφάλειας και νοσταλγικής αναζήτησης του χρυσού παρελθόντος, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε επιπρόσθετες περιπέτειες (έξοδος από την Ευρώπη κ.λπ.) που δεν θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να επιλύσουμε τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζαμε, με μία μεταφυσική υπεράσπιση της εθνικής ταυτότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που υποτίθεται ότι θα εξασφάλιζαν οι λαϊκιστικές λύσεις.

Τότε έπαιξαν ρόλο τέσσερις παράγοντες: α) Η έλλειψη γνώσης και εμπειρίας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο από τη διαχείριση τόσο ειδικών και μεγάλων κρίσεων με αποτέλεσμα να συσσωρευτούν σοβαρά λάθη πολιτικής, β) Η ύπαρξη επανειλημμένων λανθασμένων εκτιμήσεων για το ποια ήταν τα πραγματικά προβλήματα με αποτέλεσμα οι προβλέψεις και τα σενάρια να είναι είτε λανθασμένα, είτε ανεδαφικά επί χρόνια, γ) Τα μέσα ενημέρωσης πιεζόμενα κυρίως από το κοινωνικό αίσθημα είχαν δώσει βήμα σε κάθε είδους φωνές που προκαλούσαν περαιτέρω αρνητικές συμπεριφορές (φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό ή από το τραπεζικό σύστημα ακόμα και από χαμηλά εισοδήματα), δ) Η ύπαρξη πολιτικών κινήσεων που έδιναν πολική και ιδεολογική πλατφόρμα στο αίσθημα και όχι στον ορθολογισμό.

Σήμερα δεν συμβαίνει αυτό.

Μετά το πρώτο σοκ της έλευσης της πανδημίας (Φεβρουάριος μέχρι και Απρίλιος 2020) πολύ γρήγορα προσδιορίστηκε ο χαρακτήρας του οικονομικού σοκ (εξωγενής και με πολύ γρήγορες επιδράσεις) και γρήγορα διατυπώθηκαν από τους οικονομολόγους εναλλακτικά σενάρια εξέλιξης (επικρατούν, χειρότερο) δίνοντας στις πολιτικές ηγεσίες και στην κοινωνία ακριβείς προβλέψεις οι οποίες λίγο πολύ επιβεβαιώνονται μέχρι τώρα.

Η εμπειρία, ακόμα και της προηγούμενης κρίσης, βοήθησε να αναπτυχθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα κατάλληλα μέσα πολιτικής αντιμετώπισης της κρίσης. Ακόμα και εάν χρειάζεται να αναθεωρούνται ως προς το μέγεθός τους, η κατεύθυνσή τους δεν βρίσκεται υπό συζήτηση. Μάλιστα είναι τόσο αποτελεσματική προς το παρόν, η σχετική πολιτική, ώστε το ευρώ έχει ενισχυθεί (περίπου 1,20) τόσο που σχεδόν μας δημιουργεί καινούρια προβλήματα.

Παράλληλα το πολιτικό και επικοινωνιακό σύστημα έχει πεισθεί για την ποιότητα των προβλέψεων και την εξέλιξη των οικονομικών συνθηκών βοηθώντας σημαντικά στην ψύχραιμη διαχείριση της κρίσης από την κοινωνία. Έτσι δεν αναπτύχθηκαν συνθήκες οικονομικού πανικού, οι τιμές των ακινήτων δεν κατέρρευσαν και μάλιστα τα χρηματιστήρια βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Δεν είναι όλα καλά βέβαια. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια που πλήττεται από τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης (μάσκες, περιορισμός) δημιουργούν μία συνεχή πίεση απονομιμοποίησης και αναποτελεσματικότητας. Όμως ο σύντομος ορίζοντας της αναταραχής που υπάρχει μπροστά μας (έξι μήνες) δημιουργεί βάσιμες ελπίδες ότι οδηγούμεθα, εκτός σοβαρών απροόπτων, στην έξοδο από τη συγκεκριμένη κρίση.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 3 Σεπτεμβρίου 2020