Παρά τις σημαντικές κατακτήσεις του φεμινιστικού κινήματος και τις θεσμικές πρωτοβουλίες για την προώθηση της ισότητας, ο σεξισμός εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πλέον επίμονες μορφές κοινωνικής ανισότητας. Συχνά υποβαθμίζεται ως ασήμαντο ή θεωρείται «φυσικό» φαινόμενο, ωστόσο η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι παραμένει βαθιά ριζωμένος στις κοινωνικές αντιλήψεις και πρακτικές.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης δημιούργησε το διαδραστικό κουίζ “Stop Sexism”, το οποίο διατίθεται σε πολλές γλώσσες, μεταξύ αυτών και στα ελληνικά. Στόχος του είναι να ενισχύσει την αναγνώριση των έμφυλων στερεοτύπων και να συμβάλει στην κατανόηση των καθημερινών συμπεριφορών που αναπαράγουν τον σεξισμό, λειτουργώντας έτσι ως ένα σύγχρονο εργαλείο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Ο σεξισμός ως φαινόμενο πολλαπλών επιπέδων
Ο σεξισμός δεν περιορίζεται σε ακραία περιστατικά βίας ή παρενόχλησης. Συχνά σχετίζεται με απλές και καθημερινές πράξεις που νομιμοποιούν την έμφυλη ιεραρχία. Από το σεξιστικό ‘αστείο’ και την αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος μέχρι τον αποκλεισμό από διαδικασίες λήψης αποφάσεων ή την αμφισβήτηση των επαγγελματικών ικανοτήτων των γυναικών, οι πρακτικές αυτές συγκροτούν μια κουλτούρα που κανονικοποιεί την ανισότητα.
Όπως επισημαίνει το Συμβούλιο της Ευρώπης (2019, Recommendation CM/Rec(2019)1)[1], η αντιμετώπιση του σεξισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ουσιαστική ισότητα των φύλων και για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την Οδηγία, ο σεξισμός ορίζεται ως κάθε πράξη, χειρονομία, οπτική αναπαράσταση, προφορικός ή γραπτός λόγος, πρακτική ή συμπεριφορά που βασίζεται στην ιδέα ότι ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων είναι κατώτεροι λόγω του φύλου τους. Μπορεί να εκδηλώνεται τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, είτε διαδικτυακά είτε εκτός διαδικτύου, και να έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της εγγενούς αξιοπρέπειας ή των δικαιωμάτων ενός ατόμου ή μιας ομάδας, την πρόκληση σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή κοινωνικοοικονομικής βλάβης ή ταλαιπωρίας, τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, ταπεινωτικού, εξευτελιστικού ή προσβλητικού περιβάλλοντος, την παρεμπόδιση της αυτονομίας και της πλήρους άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή τη διατήρηση και ενίσχυση των έμφυλων στερεοτύπων.
Το κουίζ ως εκπαιδευτικό εργαλείο
Το κουίζ “Stop Sexism” λειτουργεί ως διαδραστικό εργαλείο μάθησης, καθώς μέσα από τις ερωτήσεις του θέτει τον/την συμμετέχοντα/ουσα αντιμέτωπο/η με σενάρια καθημερινών περιστατικών, ζητώντας του/της να διακρίνει αν πρόκειται για εκδήλωση σεξισμού. Η διαδικασία αυτή έχει τριπλή αξία. Πρώτον, ενισχύει την αυτογνωσία, αφού οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες καλούνται να αναλογιστούν πώς αντιλαμβάνονται τον σεξισμό και αν τείνουν να τον αγνοούν ή να τον υποτιμούν. Δεύτερον, λειτουργεί ως εκπαίδευση στη διάκριση συμπεριφορών, αναδεικνύοντας τη λεπτή γραμμή που χωρίζει ένα ‘αθώο σχόλιο’ από μια κατεξοχήν σεξιστική πρακτική. Τρίτον, προσφέρει ένα πλαίσιο συλλογικής ευαισθητοποίησης, διευκολύνοντας τον διάλογο γύρω από ένα φαινόμενο που συχνά περνά απαρατήρητο.
Η σημασία της ευαισθητοποίησης
Η κατανόηση του σεξισμού στις λεπτομέρειες της κοινωνικής ζωής είναι καθοριστικής σημασίας τόσο σε ατομικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Σε ατομικό επίπεδο, η αναγνώριση των στερεοτύπων δίνει στο άτομο τη δυνατότητα να παρατηρήσει και να ερμηνεύσει καλύτερα τις δικές του συμπεριφορές και να τις μετασχηματίσει, ενισχύοντας έτσι την προσωπική του ευαισθησία και υπευθυνότητα. Σε θεσμικό επίπεδο, η καλλιέργεια μιας κουλτούρας μηδενικής ανοχής (zero tolerance) συνιστά το αναγκαίο υπόβαθρο για την υιοθέτηση πολιτικών και νομικών πλαισίων που δεν περιορίζονται στην καταστολή της βίας, αλλά δίνουν έμφαση στην πρόληψη και την αλλαγή νοοτροπιών.
Η ελληνική πραγματικότητα
Η αξία του κουίζ γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν εξετάζεται στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας. Τα τελευταία χρόνια η δημόσια συζήτηση γύρω από τον σεξισμό έχει ενταθεί, ιδίως μέσα από το κίνημα #MeToo, την ανάδειξη περιστατικών έμφυλης βίας και τις παρεμβάσεις σε χώρους όπως η εργασία, η εκπαίδευση και ο πολιτισμός. Παρά τις θετικές εξελίξεις, η κανονικοποίηση του σεξισμού στην καθημερινή επικοινωνία και αλληλεπίδραση παραμένει έντονη. Σε τηλεοπτικά πάνελ και πολιτικές συζητήσεις, σεξιστικά σχόλια συχνά βαφτίζονται ως ‘χιούμορ’, ενώ στον εργασιακό χώρο οι γυναίκες εξακολουθούν να έρχονται αντιμέτωπες με υποτιμητικές αναφορές ή να περιορίζονται σε δευτερεύοντες ρόλους. Η παρενόχληση στον δρόμο εξακολουθεί να εκλαμβάνεται ως ‘φυσιολογικό φλερτ’, ενώ στον αθλητισμό οι γυναίκες παραμένουν υποεκπροσωπούμενες σε ηγετικές θέσεις και συχνά γίνονται στόχος αντικειμενοποίησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ίδια η ελληνική Βουλή, όπου έχουν καταγραφεί περιστατικά σεξιστικών σχολίων ή συμπεριφορών, γεγονός που υπογραμμίζει πόσο διάχυτο είναι το φαινόμενο ακόμη και σε θεσμούς που θα έπρεπε να εγγυώνται και να προάγουν την ισότητα. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι ο σεξισμός δεν αποτελεί ένα ξεπερασμένο κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά ένα υπαρκτό και επίμονο πρόβλημα που διατρέχει την ελληνική καθημερινότητα.
→Κάνετε το κουίζ
Το “Stop Sexism” αποτελεί ένα μικρό αλλά ουσιαστικό βήμα για την αναγνώριση και την αποδόμηση του σεξισμού. Δεν χρειάζεται παρά λίγα λεπτά, όμως ανοίγει έναν σημαντικό χώρο αναστοχασμού και προβληματισμού γύρω από συμπεριφορές που συχνά περνούν απαρατήρητες.
Δείτε το κουίζ εδώ: Stop Sexism Quiz – Συμβούλιο της Ευρώπης
[1] Recommendation CM/Rec(2019)1 on preventing and combating sexism. https://rm.coe.int/cm-rec-2019-1-on-preventing-and-combating-sexism/168094d894
