ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Σύμφωνα με τα βασικά συμπεράσματα της πρόσφατης Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 28 Ιουνίου 2018, η ποιότητα των ανθρώπινων δεξιοτήτων, των ερευνητικών καινοτομιών και των θεσμικών και νομοθετικών πρωτοβουλιών έχει θεμελιώδη σημασία για την οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής οικονομίας δεδομένων (data economy) και την θετική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Πέραν τούτου, σε μια εποχή ραγδαίων ή «εκθετικών» αλλαγών σε όλα τα πεδία της κοινωνικής δραστηριότητας και της πολιτικής ζωής, αναδύεται ένας αριθμός από επείγουσες αναγκαιότητες, προτεραιότητες και προεκτάσεις που αφορούν στην ψηφιακή κοινωνική πολιτική σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πρώτον, χάραξη και εφαρμογή δημοσίων πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ που θα στοχεύουν στη λειτουργική σύζευξη, αφενός, της προσφοράς νέων προϊόντων και υπηρεσιών και, αφετέρου, της ζήτησης για εργασία, μέσω της συστηματικής ανάπτυξης νέων προγραμμάτων σπουδών και οικοσυστημάτων δεξιοτήτων (χωρίς αποκλεισμούς) που θα ανταποκρίνονται σε νέα προϊόντα, υπηρεσίες και επιχειρηματικά μοντέλα. Υπολογίζεται ότι η αυτοματοποίηση θα επηρεάσει την πλειοψηφία των επαγγελμάτων στην Ελλάδα και γενικότερα στην ΕΕ τα αμέσως επόμενα χρόνια, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση του World Economic Forum.

Δεύτερον, οι νέες τεχνολογίες αναμένεται να προωθήσουν τους τομείς της κοινωνικής οικονομίας, στη βάση της δημιουργίας άυλων δικτύων και άυλου κεφαλαίου, μειώνοντας την ανάγκη ατομικής ιδιοκτησίας και αναπτύσσοντας νέες μορφές δημοσίων υπηρεσιών, οικονομίας διαμοιρασμού (sharing economy) και κοινωνικής καινοτομίας. Η έννοια της καινοτομίας, που οδηγεί στη διαρκή προσαρμογή και στη δυναμική πρόοδο, πρέπει να αντικαταστήσει τη μηχανιστική σύλληψη της «βελτιστοποίησης της κοινωνίας». Η κοινωνία δεν είναι μηχανή για να την «βελτιστοποιούμε». Είναι επίσης απαραίτητη η σύσταση μιας ανεξάρτητης εθνικής αρχής για την Ηθική των Δεδομένων και των Αλγορίθμων.

Τρίτον, δημιουργία ενός διαλογικά επεξεργασμένου και συλλογικά συμφωνημένου πλαισίου ψηφιακής πολιτικής και ενός Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Εξελίξεων, το οποίο θα καταγράφει και θα μελετά κυρίως τις αρνητικές επιπτώσεις της διαρκούς ψηφιοποίησης της εργασίας και οικονομίας ανά χώρα της ΕΕ.

Τέταρτον, συστηματική και σχεδιασμένη ενθάρρυνση και προσέλκυση ιδιωτικών και δημοσίων επενδύσεων στους αναδυόμενους τομείς της Τετάρτης Βιομηχανικής Επανάστασης (Industry 4.0). Τούτο αποτελεί ζήτημα εθνικής σημασίας αλλά και ένα μεγάλο αναπτυξιακό στοίχημα για τη χώρα μας σε ένα αυξητικά ανταγωνιστικό και διασυνδεδεμένο διεθνές περιβάλλον, στη νέα ψηφιακή φάση της παγκοσμιοποίησης.

Πέμπτον, οι δημόσιες πολιτικές θα πρέπει να εστιάσουν στη συστηματική και μεθοδική οικοδόμηση (α) ισχυρού ανθρώπινου κεφαλαίου, (β) πολυδεκτικού κοινωνικού κεφαλαίου και (γ) ανθεκτικού θεσμικού κεφαλαίου. Οι έξυπνες τεχνολογίες είναι δυσλειτουργικές και ανεπαρκείς εάν δεν συνδυάζονται αποτελεσματικά με έξυπνους πολίτες, έξυπνους θεσμούς, συλλογικές αξίες και ανοιχτές διαδικασίες.

Ο συνδυασμός αυτός είναι απαραίτητος για μια βιώσιμη και ευημερούσα ελληνική ψηφιακή κοινωνία, με ποιότητα ζωής και ποιότητα δημοκρατίας, στην οποία η ανοιχτότητα και η δικαιοσύνη θα αποτελούν αδιαχώριστα πολύτιμα αγαθά.

Εν όψει της συγκρότησης ενός Εθνικού Συμβουλίου Ψηφιακής Πολιτικής, η δημιουργία υψηλών αποθεμάτων δημοκρατικής συνευθύνης, κοινωνικής εμπιστοσύνης και συλλογικής ευφυΐας αποτελεί αναγκαία και επείγουσα προϋπόθεση για το κοινό μας μέλλον.

Χαράλαμπος Τσέκερης, Ερευνητής Γ βαθμίδας, ΕΚΚΕ, email: tsekeris@ekke.gr