ΤΟ ΚΑΛΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ

Η κατάσταση και η εικόνα της Ελλάδας δεν είναι δυνατόν να ικανοποιούν κανέναν άλλον εκτός των εχθρών της. Πλέον των δυσθεώρητων εσωτερικών προβλημάτων, οι εξωστρεφείς Έλληνες, από την επιχειρηματικότητα και τον τουρισμό έως τις επιστήμες, τις τέχνες και την πολιτική, αγωνίζονται καθημερινά να υπερκεράσουν τις δυσχέρειες που δημιουργεί στις δραστηριότητές τους το αρνητικό προφίλ της Ελλάδας. Για να υπερβούμε την δυσάρεστη πραγματικότητα χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνικότητα και κατόπιν να ξανασυστηθούμε στην οικουμένη. Να γίνουμε Ελλάδα ξανά.

Η κρίση που σοβεί τα τελευταία χρόνια και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη επανέθεσαν τα βασικά ερωτήματα: τι σημαίνει να είναι κανείς Έλληνας και τι είναι η Ελλάδα; Τι είναι τελικά η ελληνικότητα; Ο επαναπροσδιορισμός τόσο της συλλογικής μας αυτοκατανόησης όσο και των τρόπων που μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι έχει καταστεί επιτακτικός. Είναι το πρώτο βήμα αναστροφής της παρακμής. Παράλληλα, αρχίζει να συνειδητοποιείται ότι η Ελλάδα στερείται nation brand που να την διαχωρίζει από τις υπόλοιπες χώρες και να της προσδίδει θετικό πρόσημο. Το nation brand είναι το μέσο για να ξανασυστηθούμε στην οικουμένη. Είναι η κατευθυντική ιδέα που ενώνει και συνεγείρει τις δυνάμεις του έθνους ώστε να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και να μεγιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητά τους.

Στη διάρκεια του 20ού αιώνα και τις αρχές του 21ου επικράτησε η ανιστόρητη πεποίθηση ότι οι εθνικές ταυτότητες χωρίζουν τους ανθρώπους και αυξάνουν τις εντάσεις. Όσοι προσπάθησαν να διαγράψουν τις εθνικές ταυτότητες δεν ήθελαν να παραδεχθούν ότι αυτές εδράζονται στην παράδοση κάθε λαού, λαϊκή και λόγια. Δεν είναι απλές κατασκευές. Παρότι κάθε ταυτότητα ενέχει μια φαντασιακή διάσταση, η οποία έγκειται στον τρόπο που υιοθετούμε την παράδοση και σε όσα ενσυνείδητα προσθέτουμε σε αυτήν - είτε ως δάνεια από άλλους πολιτισμούς, είτε ως δημιουργικές ανακατασκευές, είτε ως πρωτότυπες συλλήψεις- δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίζουμε την καρδιά της παράδοσης: αυτά που κληρονομούμε από τους προγόνους και τον τόπο που κατοικούμε.

Επιπλέον, στη συγκρότηση της ταυτότητας καθοριστικός είναι ο ρόλος των άλλων, ειδικότερα της εικόνας που έχουν για εμάς. Η αυτοεικόνα μας και ο τρόπος που παρουσιαζόμαστε στην οικουμένη συνδιαμορφώνονται από τις εικόνες και τις κρίσεις των άλλων. Αντιστοίχως, το nation brand της Ελλάδας καθορίζεται από αυτό που είμαστε, αυτό που εκπέμπουμε και κυρίως από την εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι για εμάς. Καμιά χώρα δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα επιτυχημένο αφήγημα (success story) δίχως ουσιαστικό, συγκροτημένο, εμπνευσμένο και θετικό nation brand, το οποίο δείχνει την κατεύθυνση και αποτελεί τον οδηγό κάθε δημιουργικής προσπάθειας.

Για να γίνουμε Ελλάδα ξανά χρειαζόμαστε επαναπροσδιορισμό της ελληνικότητας. Μια ταυτότητα που να υπερβαίνει, χωρίς να παραβλέπει ή να ισοπεδώνει, τις διαφορές μας ως επιμέρους άτομα και σύνολα. Η συγκροτητική ιδέα, το ιδανικό που συνιστά τον πυρήνα της ελληνικότητας και μπορεί να αποτελέσει το nation brand της Ελλάδας, είναι το κάλλος. Ο ελληνισμός, από τις απαρχές του μέχρι και σήμερα, συνέχεται και εμφορείται από μια και μόνη αξία, ένα ιδανικό: το κάλλος, ως καθαυτό ωραίο και αισθητική του τρόπου, της συμπεριφοράς. Είναι το μόνο αίτημα από το οποίο ο ελληνισμός δεν παραιτήθηκε ποτέ, σε όλη την ιστορική του διαδρομή. Είναι το κοινό υπόστρωμα που συνέχει την ελληνική αρχαιότητα με το βυζαντινό χριστιανισμό και το νέο ελληνισμό. Κανένα άλλο έθνος, κανένας άλλος πολιτισμός, κανένας άλλος τόπος δεν μπορεί να εκφράσει το όλον κάλλος με την ίδια συνέπεια. Κάλλος είναι ο ελληνικός πολιτισμός, σε όλες τις ιστορικές εκδοχές του∙ κάλλος είναι το ελλαδικό τοπίο. Αποτελεί την κατεξοχήν ελληνική αξία, αυτή που αρμόζει να προβάλλουμε στην ανθρωπότητα, τόσο ως καθαυτό ωραίο όσο και ως αισθητική του τρόπου.

Το ελληνικό τοπίο είναι κάλλος: αναλογία, μορφή, χάρη και φως. Το κάλλος δεν υπάρχει δίχως φως, καθώς το φως επιτρέπει στο κάλλος να διαχέεται και να γίνεται αντιληπτό. Και το φως της Ελλάδας είναι απαράμιλλο. Η ελληνική τέχνη ύμνησε το φυσικό κάλλος. Αλλά ο ελληνικός πολιτισμός προχώρησε πέρα από την αναπαράσταση. Ίδιον της ελληνικής ταυτότητας έγινε και η αισθητική του τρόπου. Το ωραίο και το αγαθό ενώθηκαν σε μια πρωτόφαντη και ακατάλυτη ενότητα. Από τις άπειρες εκδοχές της ανθρώπινης δράσης άριστη θεωρήθηκε εκείνη στην οποία συνδυάζονται το αγαθό με το ωραίο. Ο ανθρωπισμός είναι στην πραγματικότητα η κοινωνία του αγαθού και του ωραίου. Αυτό ανέκαθεν επιδίωξε ο ανθρωποκεντρικός ελληνικός πολιτισμός, ο πολιτισμός του μέτρου και της αρμονίας, που ποτέ δεν απεμπόλησε τον άνθρωπο για να υπηρετήσει άλλα ιδανικά.

Η διαρκής και ολιστική επιδίωξη του κάλλους μπορεί να μας ενώσει ως Έλληνες και να αλλάξει άρδην την εικόνα μας στους άλλους. Ανακαλέστε στο μυαλό σας την εικόνα των ηλικιωμένων γυναικών της Λέσβου που φρόντισαν το προσφυγόπουλο. Πόσο κάλλος, ως καθαυτό ωραίο και αισθητική του τρόπου, έφερε αυτή η εικόνα. Πόσο μίλησε στην ψυχή του Έλληνα, πόσο τον έκανε καλύτερο ως άνθρωπο και πολίτη. Και πόσο καταλυτικά επέδρασε στη διεθνή κοινή γνώμη ώστε να βελτιωθεί η εντύπωσή μας στους άλλους. Η Ελλάδα έχει ανάγκη να δημιουργήσει και να εκπέμψει ανάλογες εμφατικές εικόνες, οι οποίες θα μας επαναπροσδιορίσουν ατομικά και συλλογικά, θα μας εξελίξουν ως ανθρώπους και κοινωνία, θα αποτελέσουν το σήμα κατατεθέν μας στην υφήλιο.

Το κάλλος είναι αναβιβαστικό σε όλα τα επίπεδα του βίου, ατομικού και δημοσίου. Αποτελεί απάντηση στα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας, επειδή βασική αιτία τους είναι η έλλειψη αισθητικής. Στις δημόσιες υπηρεσίες, τους δημόσιους χώρους, τις ιδιωτικές περιουσίες μας, την εμφάνισή μας, τη συμπεριφορά μας ως ιδιώτες και πολίτες, τον τρόπο δράσης των πολιτικών, η σταθερή επιδίωξη του κάλλους αρκεί να προκαλέσει μια επανάσταση, να γίνει η αλλαγή που προσδοκούμε.

Μπορούμε να προσδιορίσουμε την ελληνικότητα με άξονα το κάλλος και η Ελλάδα να ξανασυστηθεί στην οικουμένη. Το κάλλος, ως nation brand, δεν αφορά καμιά άλλη χώρα και καμιά άλλη χώρα δεν μπορεί να το οικειοποιηθεί. Η ανθρωπότητα αποζητά το κάλλος, επειδή τόσο το καθαυτό ωραίο όσο και η αισθητική του τρόπου απουσιάζουν από το σύγχρονο κόσμο, ο οποίος έχει κατακλυσθεί από το γκρίζο. Έχουμε μια ευκαιρία να ανταποκριθούμε στο αίτημα της εποχής και να προσφέρουμε το όλον κάλλος απλόχερα στην οικουμένη.