ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Διάβασα στην εφημερίδα Τα Νέα (16.08.21) ένα άρθρο του Καθηγητή κ. Π. Πετράκη για τις συνέπειες της πανδημίας. Τις συνέπειες τις μόνιμες και όχι εκείνες της «οξείας φάσεως» και της πρώτης εντύπωσης που είχε στην ζωή μας. Θα σταθώ λίγο σε ένα θέμα που όλοι θίγουν, αλλά «δείχνουν» να το αποδέχονται και να το παίρνουν αβασάνιστα. Είναι το θέμα της παιδείας.

Είναι πολύ εύκολο να θεωρήσουμε ότι η τηλε-εκπαίδευση είναι η μόνιμη λύση. Μερικοί μάλιστα, για να μην πω οι περισσότεροι (φορείς-οργανισμοί και πρόσωπα που παίρνουν μέρος/βασικά διδάσκοντες), δείχνει να το αποδέχονται με προοπτική «μονιμοποίησης» και παγίωσης. Ίσως μάλιστα τους βολεύει κιόλας. Οι εκπαιδευτικοί φορείς (σχολεία, πανεπιστήμια κ.λπ.) απαλλάσσονται ή απαλύνονται από υποχρεώσεις αιθουσών, αμφιθεάτρων κ.λπ. Οι εκπαιδευτές από την ανάγκη να βγουν από το σπίτι ή το γραφείο τους. Οι εκπαιδευόμενοι απαλλάσσονται κι αυτοί από την υποχρέωση φυσικής παρουσίας (π.χ. δεν χρειάζεται να πας εξωτερικό για το Μάστερ. Μένεις Ελλάδα και τηλε-σπουδάζεις στο Μόναχο!). Η έννοια της «πανεπιστημιακής κοινωνίας», της δι-επικοινωνίας, που έτσι χαλαρώνει μέχρι αφανισμού, γίνεται δυστυχώς αποδεκτή κατάσταση. Το Πανεπιστήμιο μπορεί να στεγάζεται σε μια πολυκατοικία με καλό διαδίκτυο-τηλεπικοινωνίες και τίποτε άλλο από ένα σημερινό Campus. Kαι τα συγγράμματα ακόμη, η βιβλιοθήκη, οι σημειώσεις κ.λπ., όλα γίνονται μια οθόνη υπολογιστή…

ΟΜΩΣ αυτό αφορά ίσως το 90% των κλάδων της επιστήμης. Υπάρχουν πεδία που είναι αδύνατο να «λειτουργήσουν», όπως τα ξέρουμε και όπως τα θέλουμε, χωρίς «στενή» φυσική παρουσία και επικοινωνία. Οι ιατρικές σπουδές εδώ είναι το καλύτερο παράδειγμα. Εάν θέλουμε να είμεθα ρεαλιστές και εάν θέλουμε πράγματι τον γιατρό, όπως οι ίδιοι τον περιμένουμε να είναι όταν αρρωστήσουμε, η παιδεία που έχει λάβει δεν μπορεί να μην έχει την αμεσότητα της σχέσης διδάσκοντος-διδασκομένου. Η λύση της τηλε-διδασκαλίας εδώ δεν «περπατάει» παρά μόνον σε τελείως δευτερεύον πλαίσιο για να μην ειπώ ως περιθώριο καθαρά συμπληρωματικό. Η κοινωνική απόσταση (ορθότερο είναι «φυσική απόσταση»/physical distancing)  δεν διασφαλίζει τη minimum απαίτηση στην ιατρική εκπαίδευση. Κάτι άλλο πρέπει να γίνει. Η ανάγκη βέβαια εμβολίων, μασκών, ανοικτών στον αέρα χώρων, ειδικών-ασφαλών κλιματισμών και στενού ελέγχου μόλυνσης δεν συζητείται ως μη δυνάμενα να παραλειφθούν. Τι άλλο όμως πρέπει να γίνει για ασφαλή και αποδοτική ιατρική εκπαίδευση; Έχουμε λύση να προτείνουμε σήμερα; Φοβούμαι πως αυτοαπατώμεθα με κωμωδίες τύπου τηλε-εξετάσεων με τηλε-διορθωτές, με ασκήσεις χειρισμών από βίντεο, με μικροσκοπήσεις από υπολογιστή και με ακρόαση «από τηλεφώνου». Όλα αυτά στην ιατρική δεν διαμορφώνουν «γιατρό», όπως τον θέλουμε, γιατρό ασφαλή, με αυτοπεποίθηση, επιδέξιο  και αξιόπιστο. Το ενδεχόμενο ΑΚΡΙΒΩΣ έναν τέτοιο γιατρό να θέλουμε ή να περιμένουμε δεν το συζητώ καθόλου, γιατί δεν υπάρχει. Τι πρέπει λοιπόν γίνει για να τηρηθεί ένα minimum ποιότητας και ένα minimum ασφαλείας; Οι δυσκολίες είναι μεγάλες και οι λύσεις δεν θα είναι παντού εφαρμόσιμες. Αναζήτησα προτάσεις και δεν βρίσκω πουθενά. Όλοι ελπίζουν στη «μέλλουσα χαλάρωση των μέτρων» που θα καλύψει τα κενά που ήδη στην ποιότητα των φοιτητών (οι λεγόμενες «δεξιότητες») είναι εμφανή με μια προσεκτική αξιολόγηση. Αργότερα τα κενά θα είναι «πρόδηλα» και, όταν τα διαπιστώσουν και επίσημα, διάφοροι θα πιέζουν περισσότερο.

Μια άμεση, πρακτική και εφαρμόσιμη «πρώτη βοήθεια» εδώ θα ήταν η ενεργοποίηση της παλαιάς-παλαιότατης παράδοσης του ιατρικού σώματος, ίσως πριν ακόμη την εποχή του Ιπποκράτη. Το ιατρικό επάγγελμα βασίζεται σε μεγάλη έκταση στη διδασκαλία και μεταφορά της γνώσεως και της εμπειρίας από τον «παλιό» στον «νέο». Εκεί βασίζεται μέχρι σήμερα και η λεγόμενη «επαγγελματική» εκπαίδευση (απόκτηση ειδικότητας) παγκοσμίως. Η μετρημένη, λογική, συνετή ανάθεση σε γιατρούς που καλύπτουν κάποια ελάχιστα όρια ικανοτήτων της εκπαίδευσης φοιτητών με μέθοδο, πρόγραμμα, επίβλεψη και αξιολόγηση θα ήταν μια κάποια λύση. Διασφαλίζει την «αραίωση» με την τετ-α-τετ ασφαλή διδασκαλία. Όταν αντιληφθούμε το σημερινό αδιέξοδο και την έλλειψη προοπτικής μια τέτοια ιδέα θα δικαιολογηθεί. Η πανδημία ήλθε για να μείνει (ως «ενδημία») και όσο καλύτερα προσαρμοσθούμε στο φαινόμενο τόσο καλύτερα.